kahramanı benmişim ^*

• yazar uçmaz çevirmen uçurur diyenlere inat ingilizcesini verelim;
  
  it seems i was the hero
  
  on the subject of personal style: the apprentice writer always begins by imitating those who came before him. this is born of necessity. do not children also learn to speak by imitating others?
  -tahir-ül mevlevi
  
  i gazed into the mirror and read my face. the mirror was a silent sea, my face a pale sheet of paper, written over in sea-green ink. "you poor dear!" your beautiful mother -or, rather, my uncle's wife"- used to say, whenever i gave her a blank look. "your face is as white as paper!" i gave her blank look because -even without knowing it- i was afraid of what was written on my face: i'd give her blank looks because i was afraid i'd not be able to find where i'd left you among those old tables, those tired chairs, pale lamps, newspapers, curtains and cigarettes. in the winter, evening come in one dark swoop. as the ske went black, as the doors swung shut and the lights came on, i'd think of you, sitting there in the corner: on seperate floors when we were younger, and behind the same door when we grew up.
  
  reader, dear reader, you who have already guessed that i am speaking of a relation -a young woman^*- who once lived under the same roof, as you read, be sure to put yourself in a place and pay close attention to the signs, because when i am talking of myself, i know i am also talking of you, and when i am telling your story to you know full well that i am also giving voice to my own recollections.
  
  i gazed into the mirror and read my face. my face was the rosetta stone i had deciphered in my dream. my face was a tombstone from which the turban had fallen. my face was a mirror made of skin in which the reader beheld himself. we breathed together through the same pores, you and i; your beloved novels piled high on the floor; and the air thick with the smoke from our cigarettes, the refrigerator humming sadly in the dark kitchen, while above us a lambshade the color of a paperback cover sent a light the color of your skin spilling my guilty fingers and your long legs
  
  for i was the sad resourceful hero of the book you are reading; i was the traveler who, with his guide, went slipping around the marble stones, giant columns, and black rocks among the fretful souls banished to the underground, who climbed the staircase to the skies to visit the seven starry heavens, who gazed at his love at the far end of the bridge leading over the chasm and cried, "i am you!" i was the hard-boiled detective who, led on by his kindly author, found traces of poison in the ashtray and knew what they signified... while you impatiently -wordlessly- turned the pages. i committed crimes of passion, crossed the euphrates on horseback, buried myself under pyramids, assasinated cardinals. "what's that book about, darling?" you were a contented housewife, i was a husband who came home every night. "oh, nothing, really" when the last bus, the emptiest bus, passed by in all its emptiness, our armchairs would tremble together. in your hands a paperback, in mine the newspaper i couldn't manage to read. i'd ask, "if i were the hero, would you love me?" "stop talking nonsense!" the books you read talked of the night's cruel silence. i knew just how cruel silence could be
  
  her mother was right. i'd think; because my face stayed white. five letters are written across it. on our old alphabet-book horse there was an a. a stood for 'at' and the word 'at' means horse. d stood for 'dal' and meant branch. dd stood for 'dede' grandfather. bb stood for baba-father. in french it was pp-papa. mother, uncle, aunt, family. there was no magic mountain, no mount kaf, and it was not encircled by a snake. i raced over the commas, stopped at periods, cried out surprise at the exlamation points! tom mix, the ranger lived in nevada. here's one about pecos bill, the hero of texas, set in boston; and another, about karaoğlan, in central asia. the man of the thousand and one faces brandyman, roddy, batman. alaaddin -oh alaaddin is issue 125 of texas out yet? wait! grandmother would say as she snatched out comics from our hands. wait! if we cant find the latest issue of the horried piece of nonsense, i'll tell you a story instead. she'd tell us a story with her cigarette hanging from her mouth. the two of us -you and i- would climb to the top of mount kaf, pick the apple from the tree, slide down the beanstalk, slim down chimneys, follow clues. we were the best detectives in the world, then came sharlock holmes, pecos bill's sidekick. white feather, and memet my hawk's enemy, lame ali. reader, oh reader, are you keeping track of my letters? because i knew nothing of this, i have no idea, but it seems my face was a map all along. "and then?" you'd ask, as you sat there in your chair across from grandmother, swinging your legs, "and then?
  
  "and then?" you'd ask, as you sat there in your chair across from grandmother, swinging your legs. "and then?"
  and then, much later, years later, after i'd become the husband who'd come home tired from work every evening, when i took the new magazine i'd just bought at alaaddin's out of my bag, you'd take it from my hands, sit down in that same chair, and -dear lord!- swing your legs just as insistently. i'd give you that blank look of mine and, too afraid to ask out loud, i'd wonder, what's going on in your mind? what's the secret, `what's the mystery behind the locked doors of your secret garden`? i'd study your shoulders, your long hair, the colored photographs in your magazine, gathering up my clues, i'd try to solve the puzzle of your swinging legs, to penetrate the secret of the garden in your mind: skyscrapers in new york, fireworks in paris, handsome revolutionaries, resolute millionaires (turn the page.) airplanes with swimming pools, superstar with pink ties, global geniuses, and the latest bulletins. (turn the page.) hollywood's new young stars, rebel singers, globe-trotting princesses and princes. (turn the page.) some local news: two poets and three critics meet to discuss the benefits of reading.
  
  still the mystery would elude me, but you'd keep turning the pages, hour after hour, late into the night, until the streets below were swarming with hungry packs of dogs, until finally you'd solved the puzzle. sumerian goddess of health: bo, italian valley: po. symbol for telerium: te. musical note: re. river that flows upward: alphabet? imaginary mountain in the valley of letters: mount kaf. magic word: 'listen'. theater of the mind: rüya. rüya, my dream. the handsome hero in the adjacent picture: you'd know all the answers, and i could never figure out a single one. in the silence of the night, you'd lift your head from your magazine, and half your face would be brilliantly lit, the other half a dark mirror, and when you asked, "do you think i shuold have my hair cut?" i was never sure if you were asking me or the handsome, famous hero hiding inside the puzzle. for a moment, dear reader, i'd stare at her blankly -very blankly indeed!
  
  i could never convince you that i believed in a world without heroes. i could never convince you that the poor writers who invented heroes were no heroes themselves. i could never convince you that the people whose photos you saw in those magazines belonged to another breed. i could never convince you to be content with an ordinary life. and never could i convince you that i, too, could play a part in it.
  
  ***
  
  çeviri: maureen freely (faber and faber, london, 2006)
• söyleyecek söz yok, bu da türkçesi olsun;
  
  "üslûpda şahsiyyet: yazı yazmak, mutlaka yazılmış yazılan taklîd etmekle başlar. bu tabii bir hâldir. çocuklar da başkalarım taklîd ile söze başlamazlar mı?"
  tahir-ül mevlevi
  
  aynaya baktım ve yüzümü okudum. ayna sessiz bir denizdi, yüzüm de denizin yeşil mürekkebiyle yazılı soluk bir kâğıt. "canım, yüzün kâğıt gibi beyaz!" derdi annen, senin güzel annen, yani benim yengem, ben eskiden o kadar boş baktığımda. boş bakardım, çünkü yüzümde yazılı olandan bilmeden korkardım; boş bakardım, çünkü seni bıraktığım yerde bulamamaktan korkardım. seni bıraktığım yerde, eski masalar, yorgun sandalyeler, soluk lambalar, gazeteler, perdeler, sigaralar arasında. kışları akşam karanlık gibi erken gelirdi. hava karardı mı, kapılar kapandı mı, lambalar yandı mı ben senin bizim kapının arkasında oturduğun köşeyi düşünürdüm: küçükken ayrı katlarda, büyükken aynı kapının arkasında. okuyucu, ey okuyucu, aynı damın ve bacamn altındaki akraba kızdan bahsettiğimi anlayan okuyucu: bunu okurken kendini benim yerime koy da işaretlerime dikkat et; çünkü kendimden bahsettiğimde biliyorum senden sözettiğimi ve senin hikâyeni anlattığımda sen de biliyorsun kendi anılarımı dile getirdiğimi. aynaya baktım ve yüzümü okudum. yüzüm rüyamda şifrelerini çözdüğüm rosetta taşıydı. yüzüm kavuğu düşmüş bir mezar taşıydı. yüzüm okuyucunun kendine baktığı deriden bir aynaydı; gözeneklerinden birlikte nefes alırdık: ikimiz, sen ve ben; sigaralarımızın dumanı, senin yutar gibi okuduğun romanlarla dolu oturma odasını doldururken; ışığı söndürülmüş mutfakta buzdolabının motoru hüzünle çalışırken; masanın üzerindeki lambamn bir kitap kapağı rengindeki kartonundan tenin renginde bir ışık benim suçlu parmaklanma ve senin uzun bacaklarına düşerken. okuduğun kitaptaki becerikli ve kederli kahraman bendim; mermer taşlar, iri sütunlar ve karanlık kayalar arasından rehberimle birlikte yeraltındaki kıpır kıpır hayatın mahkumlarına koşan ve yıldızlarla kaplı yedi kat göğün merdivenlerinden çıkan yolcu bendim; uçurumu aşan köprünün öteki ucundaki sevgilisine, "ben senim!" diye seslenen ve yazarı onu kayırdığı için sigara küllüğün-deki zehir izlerini çözen kül yutmaz dedektif bendim... sen sabırsız, sessizce sayfayı çevirirdin. aşk için cinayetler işledim, atımla fırat nehrini geçtim, piramitlere gömüldüm, kardinalleri öldürdüm: "canım, ne anlatıyor o kitap öyle?" sen evli barklı ev kadını, ben akşam o eve dönmüş kocaydım: "hiç." en son otobüs, en boş otobüs bütün boşluğuyla evin önünden geçerken koltuklarımız karşılıklı titrerdi. sen elinde kapağı kartondan kitap, ben elimde okuyamadığım gazete, sorardım: "kahramanı ben olsam beni sever miydin?" "saçmalama!" gecenin acımasız sessizliği diye yazardı okuduğun kitaplar, sessizliğin acımasızlığı nedir bilirdim. annesi haklıymış diye düşündüm; çünkü yüzüm hep beyaz kaldı: üzerinde beş harf. iri alfabe atının üzerinde at yazardı, daim üzerinde de. iki d bir dede. iki b bir baba. fransızca papa. anne, amca, yenge akraba. ne çevresinde bir yılan varmış, ne de kaf adında bir dağ. virgüllerle koşardım, noktalarla duraklar, ünlemlerde şaşardım! ne kadar şaşırtıcıydı kitaplarda, haritalarda dünya! tommiks adlı ranger nevada'da yaşardı. 'teksas'ın kahramanı çelik bilek işte burada, boston'da, karaoğlan kılıcıyla orta asya'da. binbir surat, konyakçı, rodi, yarasa. alaaddin, ah ala-addin, teksas'ın yüz yirmi beşincisi çıktı mı? durun, derdi elimizden dergileri kapıp okuyan babaanne, durun! o pis derginin sayısı çıkmamışsa, ben size bir hikâye anlatayım. ağzında sigara anlatırdı. biz ikimiz, senle ben, kaf dağı'na çıkar, ağaçtan elmayı koparır, fasulye sırığından aşağıya iner, bacalardan girer, iz sürerdik. bizden sonra en iyi izi sherlock holmes sürerdi, sonra pekos bilfin arkadaşı beyaz tüy, sonra da ince memed'in düşmanı topal ali. okuyucu, ey okuyucu, sen de izliyor musun harflerimi? çünkü bilmiyormuşum, hiç haberim yokmuş, ama yüzüm bir hari-taymış. sonra, diye sorardın sen, babaannenin karşısındaki sandalyeden, sonra babaanne, yere değmeyen bacaklarını sallarken, sonra? sonra, çok sonra, yıllar sonra, ben senin akşam işten dönen yorgun kocan olduğumda, çantamdan alaaddin'den yeni aldığım dergiyi çıkardığımda, sen o dergiyi kapıp aynı sandalyeye oturduğunda, bacaklarını -allahım!- gene aynı kararlılıkla sallardın: ben aynı boş bakışla bakar, kendi kendime korkuyla sorardım ne var aklında? aklın bana yasak o gizli bahçesindeki gizli esrar ne? senin omuzunun üzerinden, uzun saçlarının döküldüğü yerden, renkli resimli dergiden, bacaklarını sallatan sırrı, aklının bahçesindeki o esrarı çözmeye çalışırdım: new york'ta gökdelenler, paris'te atılan fişekler, yakışıklı devrimciler, kararlı milyonerler. (sayfayı çevir.) yüzme havuzlu uçaklar, pembe kravatlı süper-star-lar, evrensel dehalar ve en yeni bildiriler. (sayfayı çevir.) hollywood'da genç yıldızlar, başkaldıran şarkıcılar, uluslararası prensler ve prensesler. (sayfayı çevir.) yerli bir haber: iki şairle üç eleştirmen, okumanın faydaları üzerine söyleştiler. ben esrarı hâlâ çözememiş olurdum, ama sen, daha bir çok sayfadan ve saatten ve gece geç vakit aç köpek sürüleri kapının önünden geçtikten sonra, bilmeceyi bitirmiş olurdun. sümerlerde sağlık tanrıçası: bo; italya'da bir ova: po; bir cetvel türü: te; bir nota: re; aşağıdan yukarıya akan ırmak: alfabe; harflerin ovasında olmayan dağ: kaf; sihirli kelime: dinle; aklın tiyatrosu: rüya; yanda resmi görülen yakışıklı kahraman: sen hep bilirsin, ben hiç çıkaramam. gecenin sessizliğinde, başını dergiden kaldırdığında, yüzünün yarısı aydınlıkta, yansı karanlık ayna, sorardın, ama anlayamazdım, bana mı, bilmecenin ortasındaki yakışıklı ve ünlü kahramana mı: "acaba saçlarımı mı kessem?" bir an, ben, gene boş, bomboş bakardım ey okuyucu! hiçbir zaman inandiramadim seni kahramansız bir dünyaya neden inandığıma. hiçbir zaman inandiramadim seni o kahramanları uyduran zavallı yazarların neden kahraman olmadıklarına. hiçbir zaman inandiramadim seni o dergilerde resimleri çıkanların bizden başka bir soydan olduğuna. hiçbir zaman inandiramadim seni sıradan bir hayata razı olman gerektiğine. hiçbir zaman inandiramadim seni, o sıradan havatta benim de bir yerim olması gerektiğine.
• "hiçbir zaman inandıramadım seni o dergilerde resimleri çıkanların bizden başka bir soydan olduğuna. hiçbir zaman inandıramadım seni sıradan bir hayata razı olman gerektiğine. hiçbir zaman inandıramadım seni, o sıradan hayatta benim de bir yerim olması gerektiğine."
  
  kısmını mezarıma yazsınlar isterdim.
  
  sonuna da (bkz: hüve'l-baki)