• altın orda devletinin siyasal gücünü yitirmesiyle kazan ve çevresinde serbest hareket etmeye başlayan hanlık. söz konusu hanlığın başı 1521'den sonra kırım hanlığı tarafından belirleniyordu.
  • altın orda hanı uluğ muhammed tahttan olunca kazan yakınlarında faaliyete geçer ve yeni bir hanlık kurar. hanlık adını kazan şehrinden almaktadır. volga (itil) nehrini etrafında kurulan hanlık ziraate oldukça elverişli ve ticaret yolları üzerinde bulunması sebebiyle kısa zamanda önem kazanır ve altın orda devletinin başkenti saray önemini yitirerek bölgenin en işlek şehri kazan şehri olur. bu dönemde ruslar moskova knezliği etrafında toplanmış ancak henüz yeterli güç sahibi değillerdir. kazan knezliği vergiye bağlar. kazan şehri ticaretin önemli bir kavşağı haline gelmesiyle böyleye çok sayıda tüccar akın eder. rus, türk, tatar, nogay tüccarlar buralarda kurulan pazarlarda alışveriş yaparlar. bu da hanlığı zenginleştirir. ancak bu gelişim beraberinde fikir ayrılığını da getirir. tüccarların içten faaliyetleri, diğer hanlıklarla olan mücadeleler, hanlar arasındaki mücadeleler ve rusların sinsi politikası hanlığı zaafiyete uğratır. moskovaya gönderilen hanedan üyelerinin han olmasıyla (en meşhuru şah ali'dir) hanlı rus merkezli politika gütmeye başlar. bu dönemde hanlığa kırım müdahil olmuş ve kırım hanının kardeşi han olarak gelmiştir. bu devirden sonra kırım hanları, kasım hanları, nogay beyleri arasından seçilen hanlar görülmektedir.

    ayrıca moskova knezliğinde korkunç ivan gibi güçlü bir siyasi karakterin ortaya çıkması hanlığın sonunu hazırlamıştır. rusya açısından kazan hanlığının topraklarının ele geçirilmesi hayati önem taşımaktadır. çünkü bu sayede rusya tarım sıkıntılarını çözecek ve gücüne güç katacaktır. nitekim bu amaçla korkunç ivan önce volga nehri kenarında kazana yakın bir bölgede kale yaptırarak bölgeye sevkiyatları hızlandıracak ve bölgede tutunmayı sağlayacak bir adım atar. bu dönemde hanlığın başında bulunan hanların gafleti bu hamleye karşı sessiz kalınmasına sebep olur. ve böylece ruslar kazan hanlığı üzerine çok güçlü bir şekilde gelmeye başlarlar. 1552 yılında ise korkunç ivan kazan şehrini düşürür ve hanlığa son verir.

    profesor galyamiçev (kendisi hocam olur) bu konuda şöyle bir yorumda bulundu; "rus tarihinin dönüm noktasıdır 1552. kazan hanlığını almakla birlikte rusya 10 kat güçlenmiştir. böylece çarlık rusyası ekonomik sıkıntılarından kurtulmuş, tarım yapabilmiş ve halkını rahatça besleyebilmiştir. bunun sonrasında kafkaslara, balkanlara, kırıma inmek oldukça kolaylaşmıştır."
  • vatan kazan
  • kazan hanlığı, moğol hükümdarı cengiz han’ın torunlarından olan uluğ muhammed han tarafından rusya topraklarında 1437 yılında kurulmuş, 1552 yılına kadar varlığını devam ettirerek slav (rus) devleti tarafından yıkılmıştır.

    türk tarihi’nin önemli bir satır başı olan kazan hanlığı, 13. yüzyılın başlarında avrupa’ya kadar ulaşan cengiz han’ın istilacı orduları tarafından doğu avrupa steplerinde kurulmuş altın orda devletinin ardılları tarafından tarih sahnesine çıkartılmıştır. cengiz han, 13. yüzyılın başlarında giriştiği istilalarla batıya doğru hızla ilerlemiş, pek çok türk devletini doğrudan ya da dolaylı olarak yıkmış ve asya tarihinin temel yapıtaşlarını sarsarak bölgedeki siyasi yapıya menfi tesirlerde bulunmuştu. cengiz han’ın yaşadığı dönemde doğu avrupa’ya ayak basmış olan moğol devleti, cengiz han’ın vefatı ile oğulları tarafından paylaşılmıştı. bu paylaşım neticesinde doğu avrupa ile batı asya bölgesi cengiz han’ın büyük oğlu cuci yönetimine bırakıldı. cuci, hâkimiyeti altındaki toprakları vefatı öncesi iki oğluna bırakmış, oğullarından batur da ceyhun-seyhun nehirleri arasındaki bölgenin batısında altın orda devletini kurmuştu.

    altın orda devleti, her ne kadar moğol devletinin ardılı olmuş olsa da istila ettiği topraklar kadim türk devleti kıpçaklar’a ev sahipliği yapmaktaydı. kıpçaklar 10. yüzyılda başlayan kuzey karadeniz ve doğu avrupa hâkimiyetlerini 13. yüzyıla kadar devam ettirmiş, moğol istilalarıyla baş edemeyip yıkılmalarına rağmen 300 yıldır yaşadıkları doğu avrupa topraklarını kıpçak yurdu haline getirmişlerdi. moğol orduları her ne kadar bu bölgeyi fethetmiş olsalar bile bölgedeki demografik yapı yoğun olarak kıpçak türklerinden oluşmaktaydı. moğol orduları ile birlikte gelen küçük moğol ve türk kitleler ise kıpçaklar arasında kaynaşarak bu toplumun bir parçası haline gelmişlerdi.

    altın orda devleti, dışarıdan bakıldığında bir moğol devleti olarak görülmektedir. ancak türk kültüründen yoğun şekilde etkilenen moğollar ve türk olduğunu her halükarda ifade etmiş olan cengiz han’ın torunları tarafından kurulmuş olması bu devleti türk-moğol devleti haline getirmiş, altın orda devletinin yıkılması ile moğol kimliği ortadan kalkarak tartışmasız bir türk devleti olan kazan hanlığı vücut bulmuştur.

    (bkz: moğollar)
  • "müthiş ivan'ın kazan seferi

    doksanlı yıllarda kendi “komünist geçmişine” adeta savaş açan rusya’da birçok şehir ve sokak adları değişti. hatta maksim gorkiy ve vladimir mayakovskiy’in isimleri haritadan silinmiş oldu. bununla beraber ateşli ve gaddar devrimci bauman’ın adını taşıyan “kazan’ın istiklal caddesi” ismini korumuş. sanırım, bunun nedeni basit. ekim devrimi’nden (1917) önce prolomnaya (“gediğe giden”) adını taşıyan sokak, 11 ekim 1552’de rusların kazan surlarında patlama ile açtıkları en büyük gedikin istikametinde yer alıyor. işte o gedikten ıv. ivan’ın askerleri şehir içine girmiş. sokağın eski adı milliyetçi tatarlara, kazan hanlığı’nın rus işgalcilerinin eline düştüğünü anımsatır. peki, işgalcilerin ne kadar “rus” idi?

    biraz tarihe bakalım. aksak timur’a mağlup olan altın ordu devleti harabelerinde 1438 yılında kazan hanlığı, 1443 yılında ise kırım hanlığı oluştu. kırım hanlığı rus prenslikleri ve sonra da “moskova rusyası”na sürekli düşman olurken kazan’ı kimi zaman moskova, kimi zaman bahçesaray yanlısı hükümdarlar hükmediyordu.

    1551’de kazan tahtına çıkan moskova yanlısı şah-ali kendini halkına beğendiremeyince rus çarı’na sığınmak zorunda kaldı. bunun ardından moskova’dan öfke dolu “nota”yı alan kazanlılar rus valisini kabul etmeye razı oldu. sonradan fikrini değiştirip prens semeon mikulinskiy’e şehir kapısını açmayınca savaş kaçınılmaz oldu. kazan savunmaya hazırlanmaya başladı, astragan nogayları’ndan on binlik takviye birliği geldi. başındaki “prens” yediger ise şehrin savunmasını üstlendi. kazan’ın yardımına koşan kırım tatarları da moskova’ya 200 kilometrede bulunan tula şehrinden püskürtüldü.

    rus kaynakları uyarınca kazan’daki otuz bin asker arasında kazan, astragan, kırım ve nogay tatarları, çirmiş, udmurt ve dubruntsev isimli birinin komutasında bine yakın rus askeri varmış. şehri kuşatan ormanlarda da on bin nogay akıncısı pusu kurmuş.

    23 ağustos 1552 günü ıv. ivan’ın ordusu kazan’ı kuşattı. sayısına gelince çoğu kaynak 150 bin rakamını vermesine rağmen kimi tarihçiler 50-60 binden bahsediyor. seçim sizin.

    ordunun etnik yapısına dair bilgi eksik ve çelişkili olsa da ortaya çıkan tablo şöyle. rus asıllı askerlerin oranı üçte biri civarındayken alman, italyan ve polonyalı paralı askerlerle beraber ıv. ivan’a çerkes, adigey, kazan’dan bağımsızlık için mücadele veren çuvaş, mordovyalı, çirmiş ve udmurtlar katılmış.

    tatarlar ise yüzde 40’a yakın çoğunluk oluşmuş. bunların başında yukarıda bahsettiğimiz şah-ali’in komutasında tarihçilere göre sayısı 3 ila 30 bin arasında değişen kasim tatarları geliyordu. iki yüz sene varlığını sürdüren “kasim çarlığı”nın tarihi kısaca şöyle. 1445 veya 1446’da oğlu mahmutbek tarafından öldürtülen kazan hanı ulu muhammed’in küçük oğulları kasim ile yakub önce çerkeslere sonra moskova’ya sığınmıştı. rus ordusuna katılan kasim birkaç sene sonra, adı kasimov olarak değiştirilen meşçerskiy şehri ile ödüllendirilmişti. o zamandan beri rusya’ya geçen tatarların çoğu oraya yerleşir, ruslarla beraber letonya, isveç, livonya, polonya’ya karşı savaşırdı. bugün de torunları kasimov bölgesinde iskan ediyor.

    moskova yanlısı kazan ve nijniy novgorod tatarlarından prens kostrov, prens çapkın otuçev, burnaş, akseit çerevseev, kamay husainov, kazan suruna ilk çıkan bahmet (yuriy ivanoviç bahmetyev) gibi birçok murza (“soylu aile mensubu”) kollarıyla beraber kazan savaşına katıldı.

    moskova ile müttefik olan çerkesler 1532 yılında astragan tahtına rusya yanlısı “prens” akkubek’i oturttuğu için farklı tahminlere göre sayısı 10 ila 30 bin arasında değişen astragan tatarları ivan’ın ordusunda hazır bulundu. lafı gelince, sözkonusu derebeyi liderlerinden temrük idarov birkaç sene sonra ıv. ivan’ın kayınpederi olacak.

    başka deyişle kazan’ı işgal eden tatarlar, kazan’ı savunan tatarlardan herhalukarda kalabalıktı.

    ıv. ivan’ın karşılaştığı direniş baklenmedik şiddetli çıkmış. ordusu, her gün hem şehir, hem etraftaki ormanlardan akınlara maruz kalırdı. birkaç “teslim ol” çağrısını geri çeviren kazanlılar sonuna kadar mücadele etmeye kararlıydı. ama işin sonu belliydi. 11 ekim’de birkaç tünele yerleştirilen barut patlamasıyla surlarda çatlak ve gedik oluştu. onun ardından bütün şehre yayılan çatışma hanlık sarayı etrafında en şiddetli hali almış. altı gün boyunca yağmaya maruz kalan kazan’da erkek hemen hemen kalmamış. çar ise bayrak ve toplarla yetinmiş.

    esir düşen (veya kazakların eline haince verilen) yediger, simeon adıyla vaftiz olduktan sonra ziyamet olarak zvenigorod şehrini aldı ve yüksek rütbe ile ivan’ın birçok seferine katıldı.

    moskova’da yalnızlık çekmemiş olmalı yediger. tarihçilere göre rusya’nın en eski 900 aristokrat ailesinden sadece üçte biri rus kökenli. üç yüzü polonya ve letonya’dan, üç yüzü de tatar soylarından geliyor. onlardan boris godunov kısa süre için çarlık tahtına bile çıktı. 1557’de davetli olarak çar’ın verdiği ziyafete katılan bir ingiliz gezginine göre baş masada “oğulları ve kazan çarları’nın eşliğinde” ivan, ikinci masada papazlarıyla piskopos, üçüncü masada ise çerkes prensleri oturmuş. ve de “yan odalarda iki bin tatar yemek yiyordu”.

    bu da şaşırtıcı olmasın. rus asilzadelerine şüphe ile bakan ıv. ivan’ın yabancı aristokrasiye gösterdiği itibar doğal. üç yaşındayken babasımı, beş yaşındayken annesini kaybeden ve herkesçe gözden çıkarılan, bazen aşçı unutkanlığından yemek alamıyan ivan, büyük oranla hayatını bakan ve generallerin, bitmek bilmeyen “şunun yerine tahta kimi oturtacağız” konulu tartışmalarına borçlu. o arada, kimsenin istenmeyen etkisi altında kalmasın diye ona yakın olanlar sürgüne gider veya öldürülürmüş. derken çar’ın yetişkinlik yaşına gelinmiş. naiplerden kurtulan çar imtihana yönelmiş, müthiş ivan olmuş.

    bir şey daha. kazan (ve sonra astragan) hanlığı’nın moskova çarlığı’na katılmasını kolaylaştıran bir unsur vardı. bilindiği gibi kazan dahil bütün altın ordu topraklarında ancak cengizhan soyundan gelen kimseler hükümdar olabilirdi. ne var ki soyu litvanya tatarlarından gelen müthiş ivan’ın annesi yelena glinskaya, altın ordu hanı berdibek kızı tulunbek-hanum’un torunu imiş. yani bizim ivan da öyle.

    “rusu kazı, tatar çıkar” lafı hiç te boş değil."

    http://www.gazeteduvar.com.tr/…ivanin-kazan-seferi/
  • yanlis bilmiyorsam rus armasinda beyaz bir atlinin cignedigi siyah bir ejderha vardir hah o ejderha kazan hanliginin semboludur
hesabın var mı? giriş yap