luddite isyanları ^*

• ned ludd diye bilinen ve 18. yüzyılın sonlarında sherwood'da yaşadığı söylenen yarı-efsanevi yarı-deli bir karakterden ismini almış kısa ömürlü anarşist hareket...
  
  tam olarak 1811-12 yıllarında "luddites" adı altında örgütlenen ingiliz tekstil işçileri, yeni doğmakta olan sanayi devriminin kendilerini işsiz bırakacağına inandıklarından, ellerinde balyozlarla dokuma atölyelerine saldırıp makineleri parçaladılar, bir hapishaneye saldırıp mahkumları serbest bıraktılar vs...
  
  ordu olaya müdahale edince, luddite elebaşları sokak ortasında idam edildiler, sempatizanları da avustralya'ya sürgüne gönderildiler...
• güzel bir saldırı stratejileri olduğu söylenir. ormandan gelirler, iş yeri sahibini bir grup etkisiz hale getirir, diğerleri gözetler, diğerleride makineleri pekte güzel parçalarlar. birbirlerine isimleriyle değil, numaralarla hitap ederler. mesela biri bir şehirden başka bir şehire gittiğinde yandaşlarını anlamak için sağ eliyle sağ gözünü kapar, öteki konu hakkında bilgiliyse bu sefer sol elle sol göz kapar. bunu hep yaparak dolaşmak kazalara neden olmuşsa da olabilir, ne demişler iletişim sanattır.
• varlığına dair yeterli bir kanıt söz konusu değil ancak ingiliz kraliyet parlamentosu'na 1811'de general ludd adı ile bir mektup gönderiliyor;
  
  "biz, birbirine kenetlenmiş 3000 kişilik küçük bir orduyuz, ama öylesine kararlıyız ki kraliyet ordusu'nu donuna sıçtırtmayı başaracağız. eğer kral ve parlamento aklını başına toplamazsa, ingiltere'yi enkaz yığınına döndüreceğiz. eğer eşyalar ucuzlamazsa, parlamentonuzu ateşe verip dünyadaki her şeyi güzelleştireceğiz."
  
  mektupta bahsedilen 3000 kişilik ordu, 11 mart 1811'de yaptıkları bir protesto yürüyüşü polis tarafından şiddetle bastırılınca aynı gece 60 tane çorap tezgahını yakmış ve 1 yıl içinde yaklaşık 1000 adet tezgahı ürettikleriyle beraber yakmıştır.
  
  ludditler bu eylemleri sonrasında halkın sempatisini kazandılar. kan dökmeden yürüttükleri bu mücadele toplum nezdinde meşruiyet kazanmaya başladığı bir zamanda ludditler bir sürü işçiyi mağdur eden, emek sömürüsünün hat safhada olduğu bir fabrikaya saldırmak kararı aldılar. bu saldırıdan önceden haberdar olan fabrika sahibi william cartwright, işçileri baskı ve ikna yoluyla ludditlere karşı silahlandırdı. ludditler fabrikaya yaklaşınca beklemedikleri bir karşı saldırıyla 2 ölü ve onlarca yaralı verdi. işte bu noktadan sonra ludditler kan dökmeden yürüttükleri eylemlerinde intikam almak nedeniyle yeni bir yol açtılar. kendilerine açıkça savaş açan fabrikatör horsfall'ı öldürdüler. halk nezdindeki meşruiyetleri bu ölüm sonrasında bir miktar sarsıldı ve haklarında soygun haberleri yayıldı. hükümetin ludditler için ölüm cezaları vermesi eşitsizliğin gittikçe derinleştiği ingiltere'de iç savaşın başlamasını tetikledi.
  
  ludditler, esas olarak çalışma süresi, ücret ve sair nedenlerle işçilerin mağdur edilmesine karşı bir tepki koyuyorlardı ancak ludditler, jeremy bentham'ın saydam toplumsal düzenine ve hayatlarının panoptik hapishanelere dönüştürülmesine karşı çıkıyorlardı. nitekim dönem sermayedarları bentham'ın demokrasi modeli diye sunduğu insanların koşullanmasına endeksli yaşam bilincine karşı çıkıyorlardı. bu yaşam biçimine göre bir insanlar gündelik yaşamlarında ve iş hayatlarında diledikleri bir biçimde çalışmak yerine başında yönetici olsa da olmasa da sürekli ve hiç durmadan çalışmalıydılar.
  
  ludditler, emek sömürüsünün yoğun sürdüğü bir adaletsiz ortamda örgütlenmiş ve dönemsel olarak halk tarafından büyük bir destek kazanmışlardı. bu hareketin destek kazanması dolayısıyla sermayedar ve devlet egemenlerinde yarattığı korkudan doğan kazanımlar, fransız jakobenlerine dahi korku salmıştır. nitekim ingiltere'deki bu hareketin bentham'ın önerdiği modeli yerle yeksan etmesi, fransa'da bu modeli kurmaya çalışan jakobenleri hem kızdırmış hem de korkutmuştur.
• 1813 yılında dokuma tezgahlarında ortaya çıkan yeniliklerin yol açtığı değişimlere karşı 1815 yılında ortaya çıkan isyan hareketleridir. rivayet odur ki bu hareket adını bir işçiden almıştır. bir başka söylenti ise mitolojik bir general olan ludd'dan gelmektedir. işçilerin gönderdikleri mektup ve yayınladıkları bildirilerde general rudd imzasını kullanması ikinci söylentinin doğruluk oranını artırmaktadır. bu isyanlar zaten çok geçmeden yığınla işçinin dar ağacına gönderilmesiyle bastırılmıştır ancak yaşanan bu tecrübe -her ne kadar bugün saçma da gelse- işçilerin sorunun makineler değil egemen oligarşi olduğunu anlamalarını sağlamıştır. zaten çok geçmeden çok daha tutarlı programlara sahip, ne talep ettiğini bilen işçi hareketleri ortaya çıkmıştır.
• sanayi devrimi ile elle yürütülen işler otomasyona geçişle fiziksel becerileri azaltmış olsa da insanın zihinsel becerilerine; öğrenmesine, analiz yapmasına, duyguların anlaşılmasına ihtiyaç devam etmişti. günümüzde yapay zeka ile beraber duygularda anlaşılabildiği, insanın zihinsel becerileri de makineler tarafından yapılabileceğinden daha fazlasına ihtiyaç olduğunu gösteren isyanlardır.
  
  makinelerin insanın zihinsel ve fiziksel becerilerine sahip olması dünyada çok şeyi değiştirecek gibi. fiziksel becerilerinden sonra zihinsel becerilerini de makinelere kaptıran insan (insandan daha hızlı ve kompleks analiz yetenegine sahip) bakalım buna nasıl bir çözüm bulacak?
• kenya’s tea pickers are destroying the machines replacing them