praludium

• latince, önceden prova tarzı çalmak karşılığı praeludere sözcüğünden. preludium, prelüd. 15. ve 16. yy.'larda tek bir çalgının, klavyeli çalgı ya da lavtanın parçanın yapısına, tonalitesine uygun, doğaçlama (emprovize) tarzı kısa müzik; form bütünlüğü olmayan, doğaçlama ve özgürce gelişim öncelikli giriş müziği.
  
  1448'deb sonra bu latince terim almanya'da ve kısmen ingiltere'de yerleşti. 1529'dan beri fransa'da prélude, 1599'dan sonra italya'da preludio terimi çeşitli çalgı grubu ya da orkestra müziği için de kullanılır oldu. ayrıca 16. yy.'da prelüd kullanıldığı yere göre, praemblum, ricercar (tastar de corde), fantasie, tiento (taner), fuga, capriccio, tocata (intonazione), intrada (introtius) gibi adlar taşıdı. fransa'da 17. yy.'ın ikinci yarısında opera ve süit türlerinde giriş müziği olarak gelişti.
  
  diğer taraftan préluder (prelüdlemek) terimi, önceden çalgıyı akordunda tutmak için fantezi kabilinden birşeyler duyurmak karşılığı da alınmış ve vokal alanda da uygulanmıştır; 1615'te praetorius zamanında praambulieren denen bu tarz, 1660'tan sonra préluder, daha sonra praludieren oldu. bach, bu terimi leipzig'te 1714'te bir ayin sırasında "6 kez praludiret yapıldı" diye not etmiştir.
  
  eskiden choral, motet, madrigal gibi vokal ya da dans parçaları başındaki parçaya verilen prélude adı, lully zamanında önceleri ouverture, intrada, introduction, ritornel olarak tanımlanan opera ön müziğine verildi. prelüd zamanla bir tema ya da motifin toccata karakterinde benzetimli geliştirilmesini ya da kendisini izleyen passacaglia veya füg bölümlerine ön müzik olma görevini yüklendi ve bach'ta fantasie (fantasia) ve toccata gibi adlarla füg (fugue) ile eşit düzeye yükseldi. kendi başına ayrı bir müzik olarak değer kazandı.
  
  öte yandan, 17. yy.'ın ortasından itibaren avrupa ülkeleri danslarının stilize biçimlerinden oluşan süit (suite) türünde her çeşit solo çalgı için özgür giriş parçası şeklindeki gelişimi yine bach'ta zirveye ulaştıktan sonra da, 24 prelüd ve füg adlı yeni bir dorukla, sonraki bestecilere örnek oluyor, chopin (op. 28 prelüdler), debussy, skryabin, rahmaninov ile sürüyor, türk bestecisi cemal reşit rey de 1969'da 2 piyano için 12 prelüd ve füg'ü besteliyordu.