amerika birleşik devletleri

• ben bir seyler yazip gidiyorum, sonra amerika, globalizim, gavurcular, batticilar cahil cahil yazmaya devam edebilir. baslik iyiden iyiye kahvehane muhabbetine dondu.
  
  bugun fed elinde abd tahvili tutan diger merkez bankalarinin bunlari teminat olarak verip dolar almasinin onunu acti surada. su an ve yakin gelecekte dolar likitide sikintisi olacak ve elinde bu tahvilleri tutanlar dolar alabilecek. dunya da ki tahvillerin durumu su sekilde. turkiye nin elinde 2.8 milyar dolardan az kalmis. zaman icindeki degisimini ise en son ocak 2019 tarihli olarak suradan inceleyebilirsiniz. bu rakam 2015 de 80 milyar dolardan fazlaydi. 2.8 milyar bize hic bir sekilde yetmeyecek tabiki. sadece bizde ve rusya da kalmamis? diger doviz rezervimiz ise duse duse 93 milyar dolara gerilemis. biz bize yetemiyoruz maalesef, halkin cebinde de artik para yok.
  
  peki neden 80 milyar dolardan bu rakamlara indik? cunku halkbank davasi yuzunden. korkumuzdan ve rusya nin da gaziyla elimizde bulunan tum tahvilleri zamaninda satip yedik ve geri kalanini da altina yatirdik. altin hic deger kaybetmez cunku degil mi? yanlis; su an dunya da herkesin ama herkesin isi, gucu, ticareti dolar ustunden. onun icin kucuk yatirimci disinda kimse altin pesinde degil. cunku dunya eski o dunya degil. insanlar sadece temel ihtiyaclarinin pesinde degil. hadi herkes dolari birakti ve altin pesine dustu eski borclari yakti diyelim, su an dunya altin rezervi siralamasi soyle yani tekrar altina donulse yine batmiyor. ayrica bu dunya da kimseye borcunuz kalamaz. dunya savasi da ciksa o borcu bir sekilde sizden alirlar. osmanlinin borclarini yillarca odedik bakiniz. 1922 de batan osmanlinin borclarini ataturk onderliginde 1954 yilina kadar odendi, dile kolay tam 32 sene.
  
  peki bu kadar dolar basilacak diger ulkelere dolar yagacak ya da enflasyon mu olacak? hayir, cunku zaten virusten bagimsiz bir resesyon yani yavaslama bekleniyordu ekonomide. onun icin de isler normale donunce de talepte enflasyonist bi artis olmayacak. ayrica fed tekrar repo vasitasiyla dolarlari geri topluyor olacak. 2019 verilerine gore surada gorebileceginiz uzere en buyuk pay sahibi cin ve yillardir en cok amerikan hazine bonosu alan ulkelerden biri. su anda almaya devam ediyor. butun bunlar gerceklesirken sende elindeki son altinlari verip dolar (veya yeni bir para birimi olacaksa ondan) aliyor olacaksin ve elinde kalan son altinlari bu sekilde cikarmis olacaksin hazinenden.
  
  tam bagimsiz bir ulke olmak gibi bir sey mumkun degil artik su yasadigimiz zamanda. rusya ile anlasarak (sonradan satisi yedik o ayri, zaten onlarda stratejik hatalarinin acisini cekmeye basladi. s400 maketleri ile yolda tur atan troller bir sure sonra tahta kemirmeye baslayacak.) buyuk ortadogu planlari ve hayalleri pesinde kosarak gelecegimizi yedik ve bitirdik. (hala da yiyoruz, oradan nasil cikacagiz kimse bilmiyor.) yerli araba, tank vs gibi orneklerden de goreceginiz uzere yuzde yuz yerli uretim gibi bir sey mumkun degil. hammadeniz, teknolojiniz, insan kaynaginiz yuzlerce, binlerce degisik kalem kaynak var. bunlarin hepsine sahip olmaniz dolayisi ile yuzde yuzde kendinize yeten bir ulke olmaniz mumkun degil. ya az bagimli ya da cok bagimli ulkeler var. buna amerika da dahil. biz cok bagimli kategorisinde hizla ilerlemeye devam ediyoruz.
  
  onun icin politik olup, uretip komsularimizla, diger ulkelerle iyi gecinerek, halkinin ihtiyaclarini karsilaman ve surdurulebilir bir ekonomik duzen kurman gerekiyordu. bunun sorumlusu baska ulkeler degil, sen ve seni yoneten kisiler. kendi beceriksizliginin ve basarisizliginin sebebi olarak baska ulkeleri gostermek, surekli bir dusman yaratmak kolay. kimden destek alabiliriz? imf den yardim talep etmeyen bir kac ulkeden biriyiz. peki neden? cunku imf para verdiginde bu parayi nereye harcayacagini bilmek ister, bundan once bu duruma nasil dustugunu gormek ister, eski defterleri acabiliyormuyuz. milyar milyar ortlu odenekler, diyanet islerine milyarlar, trilyonluk ihaleler.. bunlarin izahini verebilecekmiyiz? hayir, kendi halkina bile veremiyorsun. o zaman oradan da sansimiz yok.
  
  ne yakin zamanda ekonomik veya virus sebebiyle amerika batar, ne kapitalizm biter ne de dengeler degisir. olan yine bize olur. evet amerika sallanir ama batmaz. dunya gsyh sinin yuzde 24 unu amerika gerceklestiriyor tek basina, suradan gorebilirsiniz. sizden farkli olarak sirketler, fonlar, yatirimcilar ve devletler de bunu goruyor olmali, cunku su kriz ortaminda halen amerika bonolari, tahvilleri ve dolar aliyorlar.
  
  bu arada bugun amerika da gorulen halkbank davasi tekrar ertelendi. bunu koz olarak her zaman ellerinde tutacaklar ve zamani geldiginde bunu da odeyecegiz. cunku bunu kendi bankalari dahil herkes odedi.
  
  onun icin burada entry girerken temenni olarak dusuncelerinizi yazabilirsiniz, fakat bunlar yakin zamanda cok mumkun gorunmuyor. kapitalizmi, dolari ve amerika yi bu sene de batiramadiniz. konusmakla batsaydi.. amerika yi birakin kendi ulkemizin durumuna bakalim. amerika yi yerdikce turkiye yukselmiyor, terazide degiliz. amerika da cok insan olurse, turkiye de insanlar ayaga kalkmiyor. ayrica son olan virus olayinda kelebek etkisini herkesin gormus olmasi gerekiyor.
• bu basliga ve abd ile ilgili diger basliklara cok yazdim. abdye karsi bakis acim basit. sistemi degistirecek gucum yok su an, ve siyasete girmeyecegim icin de olmayacak. bu nedenle asiri vakit harcamiyorum abdnin arti, eksilerini dusunmeye
  
  gunluk yasamda sistemin hatalari var. bunlardan en onemlisi saglik sistemi. diger hatalari da yazmisimdir veya sonra yazarim. turkiyede ve abdde akademik ve is hayatinda bulundum. tecrube ve arastirmalarima gore, abd akademi ve is hayati acisindan isveren veya calisan olarak (akademide hoca veya ogrenci), optimale en cok yakinsayan ulke
  
  bugunku sorunlari son cumlemin dogrulugunu degistirmez. abdde zaten yasayan, ayrilmamayi secen veya abdye gelmeyi secenin beklentilerine gore son cumlem onem kazanir. bu duruma gore abd size uygun bir ulke veya degildir. 2020 yilindaki abdye gore sonraki yillarda bakarsiniz. begenmiyorsaniz, size uygun bir ulke degildir gelmezsiniz. sistemin olasi hatalari bile olsa, benim icin bazi acilardan en optimale yakinsayan ulke dersiniz ve gelirsiniz
• cok gittim de hic cikip gezme firsatim olmadi
  (denizci vizesi almamak üzer)
• lan şu fringe’i biraz düzeltin sayın başkan. herif herbişeyin uzmanı olmuş. kaç gecedir izliyorum. adam ameliyat yapıyo. kimya formülleri çözüyo, fizikten anlıyo. nası bi çap yapmış bu. iyi bir diziye başladık fazla düşünmem diyordum. o da saçmaladı. burdan amerikan hükümetine sesleniyorum. yaptığınız ayıp....
• abd 188.592 vaka sayisi, 4.055 olu sayisi ile su an dunyada ilk sirada. peki, dunyanin en zengin ulkesinden biri de olsaniz bu olcekteki pandemiye karsi hazirlikli olamiyor musunuz? yoksa alinabilecek onlemler vardi ama siz mi almadiniz?
  
  2016'da abd'nin ebola gibi bir salgina hazirlikli olmadigi ortaya cikinca pentagon'dan white house'a transfer olan national security aide christopher kirchhoff'e ebola'dan ogrenilen dersler (lessons learned study on ebola) raporu hazirlama gorevi verildi. raporda ppe (personal protective equipment), dezenfeksiyon ve karantina altina alinanlar icin sosyal hizmetlerde eksiklikler oldugu, minumum planlamanin ebola'dan cok daha buyuk veya iki kat daha zor bir salgin soz konusu oldugunda yeterli olmayacagi soylendi.
  bunun ustune obama, donemin chief of staff'i ron klain( ebola czar) tarafindan yonetilen ebola task force kurdu ve kongre, abd ve bati afrika'daki ebola tedavisi ve onleme cabalarini odemek icin $5.4b emergency fund ayirdi. klain'in obama'ya baskisi sonucu gelecekteki salginlara hazirlanmak ve bunlarin pandemi haline gelmesini onlemek icin obama wh'da sadece bununla ilgilenen bir ofis (directorate for global health security and biodefense) kurdu. ofis yetkililerince 69 sayfalik 'playbook for early response to high-consequence emerging infectious disease threats and biological incidents' kilavuzu hazirlandi.
  trump'in secilmesinden sonra obama ofisinden yetkililer inauguration'den 7 gun once trump yonetimini bu kilavuzun varligindan haberdar edip hem kilavuzun hem de stratejilerin gelistirilmesi gerektigini soylediler ama trump yonetimi uyarilari gormezden gelerek kilavuzu rafa kaldirdi. tom bossert'in basinda oldugu obama'nin kurdugu ofis 2018'e kadar faaliyette kaldiysa da 2018'de bolton national security advisor oldugunda bu ofisi dagitma karari aldi. ron klain bu kararin getirecegi sonuclar konusunda herkesi uyardiysa da ise yaramadi.
  bolton ofisi dagitmakla kalmayip pandemi ve biyolojik saldirilara karsi savunma stratejisi cagrisi yapan tom bossert'i de kovdu. bunlara neden olarak national security council'in paraya ihtiyaci oldugu ve federal government'i kucultmek gerektigi soylendi. ayni nedenlerle
  cdc ve nih'in butcesini kesmeyi de onerdiler ama kongre izin vermedi.
  
  2019'da department of health and human services tarafindan 'crimson contagion' ismi verilen kurgusal bir pandemi senaryosu hazirlanip ocak ve agustos aylari arasinda dort asamada oynandi. bu senaryoya gore cin'i ziyaret eden 35 turist grubu cin'deki grip salginina yakalandi. cesitli solunum semptomlari ve yukselen ates sikayetleri ile birlikte cin'den avustralya, kuveyt, malezya, tayland, ingiltere, ispanya ve abd'ye uctular. turist grubundan chicago'lu 52 yasindaki bir adam eve dondugunde halsizdi ve kuru kuru oksuyordu. ayni gun 17 yasindaki oglu chicago'da halka acik bir etkinlige gitti ve abd'deki hastalik zinciri basladi. 47 gun sonra ise who salgin ilan etti ama artik cok gecti cunku 7.7 milyon insan hastaneye kaldirildi ve 586 bin kisi oldu. 110 milyon amerikalinin ise gelecek gunlerde hastalanmasi bekleniyordu.
  cdc social isolation icin kilavuz kurallari yayinlayip ofis calisanlarina evden calismalarini soyledi, eyaletlere okul acilis tarihlerini ertelemelerini tavsiye etti. antiviral ilaclarin, kisisel koruyucu ekipmanlarin ve solunum cihazlarinin eksikligini gidermek icin washington'a cok sayida sikayet gittiginde ortalik karisti. eyaletler federal government'in farklı birimlerinden cesitli seyler talep etmeye basladilar ve burokratik kaosa yol actilar.
  bu senaryonun sonunda hazirlanan ve 'not to be disclosed' olarak isaretlenen
  taslak raporda tedavisi olmayan bir virus karsisinda federal fon kaynaklarinin yetersiz kalacagi, defense production act'in nasil uygulanacagi konusunda karisiklik olacagi, personal protective equipment, drugs ve solunum cihazi shortage'i yasanacagi, bunlari hizli bir sekilde uretecek araclara sahip olunmadigi, bunlarin yurt disindan gelecegi goz onune alindiginda uzun bir sure tibbi malzeme eksikligi cekilecegi soylendi.
  
  yani federal hukumet olasi bir pandemide yasanacaklar konusunda hatri sayilir bir bilgiye sahipti. onlem alabilirdi, almadi. hazirlik yapabilirdi, yapmadi. ustune trump yonetimi corona'nin boyutunu ciddiye almadi. trump "this is like a flu. it’s going to disappear. one day, it’s like a miracle, it will disappear." diyerek virusu kucumsemeye ve onemsizlestirmeye devam ederek halki yanlis bilgilendirdi. guney kore'nin bir haftada yaptigi test sayisi 66 bin iken abd'de test kitlerinin hatali olmasi ve yeterli sayida test kiti olmamasi sebebi ile bu sayiya ulasmak yaklasik 3 hafta surdu. trump sureci iyi yonetemedigini ve beceriksizligini kabul etmek yerine her narsisistik kisilik bozukluguna sahip bireyin oynadigi blame game'i oynayarak sucu cin'e atti. ekonomik basariyi olumsuz yonde etkileyebilecek her seyi kabul etmekten kacti.
• tüketici haklarının ne demek olduğunu tüm dünyaya ders gibi öğreten ülke.
  
  yıllar evvel alıp kullandığınız bir eşyanın tehlikeli bir yanını görürseniz gidip iade edebiliyorsunuz.
• şu an bu yazıyı okuyabiliyor olmanızı sağlayan ülke.
• çin'den sonra rusya'dan da sağlık malzemesi yardımı alacak olan süper güç.
  birlik ve beraberliğe en çok ihtiyaç duyduğumuz şu günlerde bu tarz yardımlaşmalar önemli..
  
  russia sends plane full of medical gear to help us fight coronavirus
  
  bu arada siz de eğer devlete para yardımında bulunmak isterseniz: gifts to the u.s. government - how do i make a contribution to the u.s. government?
• ülkedeki krizin boyutu büyüdükçe hükümet çin'e karşı yaptığı propaganda kampanyasını daha da şiddetlendirmiş görünüyor. abd içerisinde çok etkili bir hamle. ben de trump'ın yerinde olsam durum kötüye gittikçe çin'i rakamları gizlemekle suçlardım. no brainer.
• suan yasadigim ulke. malesef case sayisinin en cok oldugu eyaletlerden birindeyiz. ise gitme zorunlulugu yok, dolayisiyla hep evdeyiz, cok riskli durumda degiliz. ancak alisveris isi cok zor. temizlik malzemesini zaten bir aydir online bulmak mumkun degil. market ihtiyaclarinin bir kismini bulabiliyoruz online ama taze sebze meyve bulmak ta imkansiz. yurume mesafesindeki marketler kapandi calisanlarinda virus pozitif test edildigi icin. arabaya binip 10 dk gidip alisveris yapip geleyim derseniz birseyler bulabilirsiniz buyuk marketlerde (hand sanitizer, disinfectant wipe disinda.. bazilarinda tuvalet kagidi, kagit havlu bile yok.). markette bulunan urunler de limitli. mesela su 4 gallon maximum, sut 2 gallon gibi.. evet tedbirlerde geciktiler ama takip edebildigim kadariyla test sayisi cok cok artti. test ve tedavi imkanlari ve ucretleri zaten kotu olan saglik sisteminde diger hastaliklarda nasilsa yine oyle. malesef burada saglik sisteminin hali bu. buarada durumla ilgili son derece seffaf sekilde de bilgi akisi saglaniyor hergun. yine de bu gecikmeyi affettirmez tabi. cok sasirdim bu duruma gelmesine, cok daha cabuk ve profesyonel bir tepki bekliyordum ben de herkes gibi.. umarim gelecek gunler hepimiz icin cok daha guzel olur.