conditio sine qua non

• olmasaydı olmazdı anlamına gelir.
  
  latince bir terim olarak ilk defa boethius'un eserlerinde görülmüştür. sadece hukuki bir terim olarak ortaya çıksa da son zamanlarda ekonomi, felsefe ve tıp alanında da kullanım bulmuştur.
• ortaçağ felsefesinden itibaren onsuz olunamayacak denli önemli, vazgeçilemez koşul ya da "zorunlu koşul" anlamında kullanılan latince deyiş. bir şeyin yokluğunda başka bir şeyin de olamayacağı ya da ortaya çıkamayacağı (a olmazsa b de olmaz); belirli bir nedenin belirli bir sonucu doğurması için yerine bir başka şeyin konulamayacağı, ancak ve ancak bu olmazsa olmaz koşulun gerektiği durumlar için kullanılır.
• latince bir tabir olup, olmazsa olmaz manasını veya zorunlu bir şart anlamını verir. hukuk metinlerinde kullanıldığı gibi zaman zaman sine qua non şeklinde kısaltıldığı da görülebilir.
• nietzsche'nin "yunanlıların trajik çağında felsefe" adlı kitabında da görebileceğimiz bir latince deyiş . anlamı "olmazsa olmaz şartı" dır. bunu kant'ın felsefesinde hakikatin salt mantık ölçüsünde olabileceği şartını ifade etmek için kullanmıştır.
• bir açıdan 'olmazsa olmaz koşul' anlamına gelen felsefî bir ifade.
• (bkz: lazım-ı gayrı müfarık)