da hong deng long gao gao gua

• 1993'te 'ingilizce olmayan dilde en iyi film' kategorisinde bafta'yı kazanmış yapıttır.
• gerçekten iyi bir film izlediğinizde ardından bir ürperme duygusu gelir, donar kalırsınız. şahit olduğunuz estetiği, ahengi, aklınızın kenarına köşesine yığılan düşünceleri dile getiremezsiniz. çok nadiren olur bu. hah, işte bu film öyle bir film.
• filmin vikipedi sayfasında filmin orjinal ismi raise the red lantern olarak belirtilmesi saçmalıktır. film bir çin filmidir ve raise the red lantern ise filmin ingilizce ismidir. bunu belirttikten sonra bir çince bilen olarak filmin isminin orjinal dilinde ne anlama geldiğini belirtmek isterim:
  
  da hong deng long gao gao gua
  
  da hong: büyük kırmızı
  deng long: o kırmızı fenerlerin ismi
  gao: yüksek
  gua: asmak
  
  yani "büyük kırmızı fenerleri yükseklere asın" olarak çevirebiliriz.
  
  bunun yanında filmde kumalar arası isimlendirmeyi de açıklayıp kültürel anlamda biraz açıklama yapmak isterim.
  
  tai tai çince'de kadın eş demektir. rakamlara bakarsak;
  
  1: yi
  2: er
  3: san
  4: si
  
  ikinci hanım için diğer insanların kullandığı "er tai" 'dır. aynı şekilde dördüncü hanım için "si tai" denir. peki kadınlar birbirleri ile konuşurken nasıl bir hitap kullanırlar?
  
  çince'de de abla "jie jie", küçük kız kardeş ise "mei mei". mesela dördüncü hanım üçüncü hanıma "üç abla" diye hitap eder, yani "san jie". üçüncü hanım ise dördüncü hanımı "dört kardeş" olarak çağırır, yan, "si mei". evde hiyerarşi bir bakıma sadece çalışanlar ve hanımlar arası değil, hanımların kendi aralarında da vardır.
  
  man cheng jin dai huang jin jia'nın - türkçe adı ile altın çiçeğin laneti - yönetmeni zhang yimou'nun bir başka başarılı eseri. başrolde izlediğimiz song lian karakterini oynayan li gong, hem altın çiçeğin laneti'nde hem de bir geyşanın anıları'nda da oynamıştır. song lian karakterinden bahsetmişken, ben şahsen diğer kumaların da bu evlilik kararlarını alırken düşüncelerini, ne kadar istekli olduklarını ve evliliğin ilerleyen yıllarında hayal kırıklığı mı yaşadıklarını yoksa aradıklarını bulup bulmadıklarını da görmek, karakter gelişimlerini görmek isterdim. fakat yönetmen bunu sadece song lian karakterine odaklanarak vermek istemiş.
  
  her ne kadar üçüncü ve dördüncü hanımın kocaları tarafından en gözde olma savaşına odaklanmış olsak da ev halkında çalışanlar ve kumalar arasında da ego savaşlarını, gururu ve hiyerarşinin sayesinde insan psikolojisini yakından inceleyebileceğimiz, boyun eğme ve biat, isyan etme gibi insan psikolojisine dair önemli gözlemler yapabildiğimiz, bir yandan da 1920'lerde çin gelenekleri ve yaşam tarzını özenle oluşturulmuş mekan dekorasyonları ve kostümler sayesinde hissedebileceğimiz, atmosferi çok hoşuma giden bir film olmuş.
  
  bu filmi beğenenlerin şunu da beğeneceklerini umuyor ve nacizane önerimi bırakıyorum:
  
  (bkz: yangguang canlan de rizi)
• estetik harikası film. izleyiciyi de atmosferinin içine çeken filmlerden.
• renklerin ve müziklerin harika olduğu film. donuk gri-sarı taştan yapılmış sarayın üzerine asılan fenerin kırmızısı aynı anda hem aşkı hem acıyı anlatıyor.
  
  sarayın renkleri ve taşlar asmalı konak'ı, harem yapısı da hürrem'i hatırlattı. keşke bu filmdeki gibi haremi sadece kadınların gözünden anlatan film çekseler.
  
  oyunu kuralına göre oynama konusunda anne boleyn ve hürrem'e tekrar şapka çıkartmış filmdir aynı zamanda
• tv'de son 15 dakikasına denk gelerek tanışmış olduğum film. renkler, mevsimler, çatılar, odalar... her karesi oturup dakikalarca seyredilebilecek yoğunlukta. izlenecekler listesine eklendi.
• film li adlı genç, yetim, yoksul olmasından dolayı üniversiteyi bırakıp evlenmeye zorlanan bir kadının etrafında döner. li yoksulluktan evlenmek zorunda kalır. ve üst sınıftan 50 yaşındaki bir adamın 4. karısı olmayı kabul eder. li gelin olarak gittiği evin 4. kadını olur. li’yi ilk karşılayan hizmetçi yaneer’in li’ye kötü davranması ile li buradaki kuralın böyle acımasız olduğunu düşünerek filmin sonuna kadar egosit ve acımasız davranır. film kadınları merkezine alır ama kadınların kıskançlık, birbirini çekememe, arkasından kuyusun kazma olaylarına filme aktarır. yönetmen filmde kalemle çizilmiş kadar güzel çerçeve kombinasyonu yaratmış. yönetmen sinematografi, renk, ışık, ses ve müziği çok güzel kullanmış. sahne tasarımı doğal mekan kullanımı çok güzel. film li’nin kameraya karşı konuşmasıyla başlar. film epizodik bir anlatım tercih etmiş. yaz mevsimi ile başlayan film bir sonraki yazla biter. geçişler kararma ile olur. yönetmen az oyuncu kadrosu, dar alanda film iyi kotarmış. yönetmen ses, oyuncu, mizansen, mekan yani görüntü ve ses gücünü o kadar iyi kullanmış ki diyaloga filmde çok az başvurulmuş. örneğin: ayak masajı aletinin çıkardığı ses ile etiketleme yapılır, kırmızı fenerlerin talihli evin önünde yanması ile görüntü etiketlemesi yapılır vs. filmdeki bu ses ve görüntü etiketlemesi karakterleri nasıl etkiliyorsa aynı şekilde yönetmen o etkiyi seyirciye de geçirmiş. yönetmen filmde dönüşlülük teknikleri kullanmış zaman zaman karakter kameraya bakar. zhang, çin hükümetinin aslında sevmediği 1920’li yılları geçmiş hanedanlık zamanı hikayelerini ve aşk hikayesini anlatır çünkü çin 1966-76 yılları arasındaki kültür devriminde hanedanlık dönemi ile ilgili her türlü sanat ve eğitim faaliyeti kesinlikle yasaklamıştı. zhang ise çin’in beşinci kuşak film akımında yer aldığı için kültür devrimin yasakladığı her şeyi savunur. dört farklı kadının dördünün de farklı insani özellikleri gösterdiğini anlarız. filmdeki eşlerin gösterdiği yüzü ve gerçek yüzünün ne olduğunu görüyoruz. 1. kadın sakin bilge 2. kadın kurnaz, içtenpazarlıklı, dolandırıcı, 3. kadın kıskanç ama açık sözlü şarkıcı yönetmen kırmızı sarı renklerini baskın kullanmış, ayrıca filmdeki oyuncuların karakterini gösteren ev dizaynı, kıyafetler, renkler, objeler, (renkler) kullanılmış. her kadının mahremi kendi kişiliğine göre düzenlemiş filmdeki dört kadının kocası mevki makam para sahibi adam asla net bir şekilde kadraja alınmış, yönetmen bilerek kamera ile adamın arasında seyircinin özdeşleşmemesi için mesafe koymuş, erkek sinik biri olarak gösterilmiş bu şekilde biz kadınlar arasındaki hikayelere odaklanırız. fil alt tabakda olan halkında sorunlarını anlatmış. hizmetçi olan yaneer’in hanımlarına özenmesini görürüz. filmde geniş planlar çok kullanılmış kamera seyirci ile oyuncular arasındaki mesafe kombinasyonunu çok iyi kullanmış. li yeni geldiği evin kurallarını çiğner, yasaklanır. aslında li bir çocuktur. lakin bir hanımın bir de hizmetçinin ölümüne sebep olur ve filmin sonunda delirir. yönetmen filmin kapanış montajında çok güzel yapmış görüntüler üst üste bindilirken li’nin volta atışını izleriz. film kapanışta sinematografiyi çok iyi kullanmış çerçeveyi yatay olarak ikiye bölmüş ve jenerik alt kısımında geçer üstte ise halen li’yi görürüz. ayrıca film kapanırken aynı şekilde devrin döndüğünü gösteren film yaz ve 5. evililikle bunu somutlar.
• imdb top 250 listesine girmek için gerekli olan 25000 oyu toplamayı başarıp, 14 sene sonra listeye tekrar girebilen film.
• 91 yapımı, zhang yimou filmi.
  
  -spoiler-
  
  filmin afişini görüp izlemeye karar verdim. hikayesine dair herhangi bir bilgim yoktu. zaten böylesini daha çok seviyorum. neyse
  
  filmdeki kısılmışlık belki de bir aydan fazladır evden dışarı çıkamamanın da etkisiyle fazlaca tesir etti bana. ruhum daraldı izlerken. ama bunu kötü anlamda söylemiyorum. iki saat olmasına rağmen gözlerimi ayırmadan izledim. lakin songlian'ın yerine kendimi koymaktan da alamadım. böyle bir hayatı yaşamak zorunda kalsaydım ne yapardımı düşünüp durdum film boyunca. songlian'ı yakın planda izlemenin, onun duygu ve düşüncelerine fazlaca maruz kalmanın etkisi de var tabii. flüt çalmaya bile izin verilmeyen, bir erkeğin eşi olmaktan başkaca vasfının olmadığı, çoğu zaman isminin değilde kaçıncı eş isen o sıfatla çağrıldığın, bahsedildiğin bir hayat korkunç olmalı.
  
  söz konusu kocanın yüzünü çok merak ettim izlerken. yalnız yönetmen izleyicinin bağ kurmaması için yakın plana almamayı tercih etmiş. çok güzel. böylece kadınların kapana kısılmışlıklarını daha çok içselleştirebiliyorsunuz.
  
  özetle tek mekan, az sayıda oyuncular ile etkili bir hikaye anlatımı.
  -spoiler-
  
  yalnız gong li çok güzel bir kadınmış.
• yimou zhang'ın yönetmenliğini yaptığı, su tong'un "karılar ve kumalar" kitabından uyarlama 1991 yapımı bir çin filmi.
  
  annesi ve babası ölünce üvey anne baskısından üniversiteyi bırakıp yaşlı bir lordun 4. karısı olmak üzere evlenen 19 yaşındaki bir kızın ^* hikayesini anlatır. bu kız şatodan hallice bir ev içinde dönen dolaplara karşın ya kendi de fırıldak çevirecek ya da pasif kalmayı yeğleyecektir. her ne kadar eylemsiz durmaya çalışsa da eşler arasındaki rekabet onu savaşa iter. ve film sürpriz bir sonla biter.
  
  aslında birçoğumuzun öyküsüdür film. hayat bazen insanı tercihlerinin dışında bir ortama çeker. ya geleneklere uyup savaşacağız ya da aklımızı kaçırma pahasına geride duracağız. "tercih" gene bizimdir.
  
  film, dekor ve soundtrackleriyle süslenmiş bir kuyumcu dükkanına benzer. flütlü sahne için tık.