çerkez hasan

• tarihe çerkes hasan olayı şeklinde geçen ve sultan abdülaziz'in öldürülmesinin intikamını almak üzere ortalığı kana bulamış şahıstır. hadise şöyle vuku bulmuştur:
  sultan abdülaziz'in şüheli intiharından on gün sonra, yani 15/16 haziran 1876 gecesi, çerkez hasan adlı genç bir subay, abdülaziz’in intikamını almak için bir suikast düzenler. çerkez hasan, abdülaziz’in kadınlarından edâdil’in yeğeni, üçüncü kadınefendi neş’erek’in kardeşidir. dolayısıyla abdülaziz, hasan’ın çift taraflı eniştesi oluyordu. ablası neş’erek, olaydan sonra hasta olduğu halde kötü muameleye maruz kalmış, dolmabahçe sarayı’ndan feriye sarayı’na götürülürken üzerindeki çarşaf alınmış, daha kötüsü 11 haziran’da ölmüştü. mekteb-i harbiye mezunu bir subay olmasına rağmen, galata ve beyoğlu’nu haraca bağlamış tipik bir istanbul kabadayısı olan çerkez hasan’ın böyle bir olaya kalkışacağı öngörüldüğünden, 14 haziran’da tutuklanarak bağdat’a gönderilmesine karar verilmişti. ancak, ertesi gün yola çıkacağına söz verdiği için salıverilen çerkez hasan, ertesi gün, yemiş iskelesi’ndeki (sirkeci) bir meyhanede epeyce içtikten sonra üç revolver ve iki kama kuşanarak önce serasker (bugünün milli savunma bakanı) hüseyin avni paşa’nın üsküdar’daki konağına gitmiş, paşanın orada olmadığını öğrenince şûra-yı devlet reisi mithad paşa’nın beyazıt tavşantaşı’ndaki konağına seğirtmişti. konakta, iddialara göre, girit ve karadağ’daki ayaklanma belirtilerini görüşmek üzere toplanan bakanlar kurulunun içkili yemeği yapılıyordu. alt katta poker oynayan korumalar, çerkes hasan’ı tanıdıkları için, şüphelenmeden üst kata çıkmasına izin vermişlerdi. bundan sonrası çok kanlı geçti. çerkez hasan toplantı salonunun kapısını hızla açıp “davranmayın, davranmayın serasker! yakarım!” diye bağırdıktan sonra hüseyin avni paşa’yı tabanca ile vurmuş, kendisine arkadan sarılarak etkisiz hale getirmeye çalışan bahriye nazırı kayserili ahmed paşa’yı kama darbeleri ile savuşturduktan sonra, henüz ölmediğini fark ettiği hüseyin avni paşa’yı kamasıyla delik deşik ederek işini tamamladıktan sonra kabine üyelerinin sığındığı odanın kapısını zorlamaya başlamış, kendisine arkadan yanaşarak bıçak sokan uşaklardan birini gözünden vurduktan ve bir subayla bir eri daha vurduktan sonra zaptiyelerce etkisiz hale getirilmişti. bilanço, bazı kaynaklara göre 5, bazılarına göre 7 ölü, bazı kaynaklara göre 2, bazılarına göre 10 yaralı idi.
  
  olaydan sonra ünlü bekirağa bölüğü’nde (bugün istanbul üniversitesi merkez binası) sorguya çekilen çerkez hasan, ifadesinde hüseyin avni paşa’yı abdülaziz’in tahttan indirilmesinde birinci derece rolü olduğundan, ahmed paşa’yı da tahttan indirme sırasında dolmabahçe sarayı’nın denizle bağlantısı kestiği için öldürmeye karar verdiğini anlatmıştı. güya “öyle bir şey yapmak istiyordum ki, ibret olsun, bundan sonra kimse padişah hal edemesin (.) aynı zamanda devlet büyüklerinin yeter derecede korunmadıklarını da eylemli olarak kanıtladım…sanırım bundan böyle maiyetlerinde bulunanlara ve korumalarına önemli ölçüde dikkat edeceklerdir” demişti. çerkez hasan 17 haziran günü sabaha karşı bayezid meydanı’nda, seraskerat kapısı’nın yanındaki dut ağacına asılarak idam edildi. bir söylentiye göre aslında suikast sırasında aldığı yaralardan zaten ölmüştü, asılan ölü vücudu idi.
  
  bazı kaynaklar, çerkez hasan’ı diktatörce tavırları ile meşhur olan hüseyin avni paşa’yı saf dışı etmek isteyen meşrutiyet yanlısı mithad paşa’nın kışkırttığını iddia ederler. olay sırasında çerkes hasan’ın mithat paşa’ya saldırmaması bu iddiayı destekler niteliktedir. olaydan padişah v. murad uzun süre haberdar edilmemiş, halk günlerce heyecan içinde yaşamıştır. daha sonra halk kahramanına dönen çerkez hasan için şiirler ve destanlar yazılmıştır. ii. abdülhamid (hd. 1876-1909) tarafından edirnekapı’da yaptırılan anıt mezarının taşında “genç yaşta veliyünnimeti uğrunda fedâyı can eden çerkez hasan bey” yazılıdır.