yaruk

• “divanü lugati’t-türk’te aydınlık, ışık anlamlarına gelen yaruk (3. cilt, s. 15), bazen parlaklık anlamında da kullanılmış:
  
  ‘yaruk yıldız togarda/parlak yıldız doğduğunda’
  (3. cilt, s. 194)”
  (bkz: türk mitolojisinde ışık/@ay hatun)
  
  “yaruk ilkesinin gökten sonraki başlıca temsilcisi güneşti. karang ilkesinin yer su'dan sonra başlıca temsilcisi aydı.”
  (emel esin - türk kozmolojisine giriş)
  
  “gök, türkçede yaruk (ışık/parlak) ve çincede yang denen ilkenin en yüce yerini oluşturuyor, yir sub ise (yeryüzü ve orada akan sular) çincede yin (karanlık, gölge) ve türkçede kararıg denen ilkenin en yüce yeri sayılıyordu.
  
  yaruk ilkesinin en olgun haliyle, göğün zirvesinde, güneşin zirvede göründüğü gün ortası yönünde, öğle saatinde, yaz mevsiminde, ateş unsurunda, kızıl renkte, tek sayılarda, hükümdarın şahsında, erillik kavramında tezahür ettiğine inanılırdı. yaruk ilkesinin astrolojik simgeleri, güneş ve türkçe kızıl sagızgan (saksağan), çince kızıl kuş denen takımyıldızdı. gök ibadeti, bu gibi simgelerle yapılırdı.”
  (emel esin - türk sanatında ikonografik motifler)
  
  “aslında bu, çin kültüründe de olan ying ve yang ilkesinin (gök ata ve yer ana, yer karanlık yani karang; gök ise aydınlık yani yaruk) türk kültürüne özgü bir ifadesidir.”
  (bkz: dikotomi/@ay hatun)
  
  “aydınlığı-karanlığı (yaruk-karank), geceyi-gündüzü vs kısacası evrendeki zıtlıkları sembolize ettiği için temsil ettiği değerleri bir çeşit çinlilerin yin yang öğretisine de benzetebiliriz aslında.
  işte bu çift başlı kartalın bizim dev ikiz kuşlar toğrul ve konrul'un birbirine kaynaşmış ve tek varlık haline gelmiş hali olduğu da pek çok bilim adamı tarafından dile getirilir.”
  (bkz: türk mitolojisinde kuşlar/@ay hatun)