donnie darko

• --- spoiler ---
  
  donnie darko paranoyak şizofren ve anti sosyal bir gençtir ve bir psikiyatrdan terapi almanın yanı sıra bazı ilaçlar da kullanmak zorundadır. büyük bir tavşan kılığında frank’la karşılaşmasıyla hayatı biraz daha değişir ve frank ona okulu su basmasını sağlamak, çocuk pornosuyla uğraşan birinin evini ateşe vermek gibi eylemleri salık verir. fakat frank’in donnie darko’ya söylediği en önemli şey zamanda yolcuğun mümkün olabileceğidir.
  
  lisenin hocalarından kitty farmer yaşamın iki seçenek arasında gidip geldiğini, yapılan her şeyin korku ve sevgi arasındaki çizgi üzerinde herhangi bir yerde olduğunu savunuyordu. bunu hitap ettiği insanlara aşılamanın yolu da ellerine tutuşturduğu kâğıtlarda yazan aktiviteleri bu çizginin üzerinde nereye koyacaklarına onları karar verdirmek şeklindeydi. donnie darko, kitty farmer’in “korku ve sevgi insan duygularının en derin olanlarıdır.” şeklindeki bir hayli modern analizine itiraz eder: “değerlendirilmesi gereken başka şeyler de var. insan duygusunun tam bir spektrumu gibi. her şeyi öylece 2 gruba ayırıp diğerlerini inkâr edemezsiniz.”
  
  peki insani duygular gibi zaman da karmaşık iç içe geçmiş bir şey midir? insani duygular nasıl korku ve sevgi arasında düz çizgisel olarak gidip gelen şeyler değilse, zaman da başlangıç ve son arasında gidip gelen bir şey değil midir? filmin bu soruya da cevabı zamanın düz çizgisel başlangıçtan sona doğru giden bir şey olmadığı yönünde. bunu da stephen hawking’in teorisine dayandırıyor: “bir solucan deliği (wormhole) sayesinde, uzay zamanın 2 bölgesi arasında kısa yol oluşturulabilir.” böylelikle bir sonraki zaman ya da bir önceki zaman arasında bir geçişenlik ortaya çıkar. zamanın düz çizgisel bir şey olduğu da zaten kendiliğinden var olan bir şey değil, insanların yaşamlarına belli anlamları dayatmak için ortaya attıkları ya da inandıkları bir şey.
  
  o halde iki zaman arasındaki geçişkenliği sağlayan şey nedir? bir zaman diğer zamana nasıl müdahale edebilir? filmin bu soruya verdiği cevap halüsinasyonlardır. tavşan maskesiyle karşısına çıkan frank, donnie darko’nun diğer zamanlarla olan bağlantısıdır. elimizde iki zaman dilimi olsun biri evde verilen partiye kadar geçen zaman dilimi diğeri de partiden sonraki zaman dilimi. ilk zaman diliminde iki tane frank vardır. ilki donnie darko’nun kız kardeşi elizabeth’in erkek arkadaşı olan frank (elizabeth partinin bir safhasında frank’in nerde olduğunu sorar), evdeki partiye de gelir ve ardından arabayla donnie darko’ya bakmak için ölü babaanne’nin evine kadar gider. ikincisi donnie darko’nun halüsinasyonu olan frank.
  
  filmi araba kazası sahnesinden geriye doğru okuduğumuzda şöyle bir okuma yapmak mümkün. normal olan frank, donnie darko’nun kız arkadaşı gretchen’in ölümüne sebep olmuştur. bunun üzerine donnie darko normal frank’ı gözünden vurarak öldürür. bu sahne sinemadaki diyalogu anlamlı kılan tek sahnedir. donnie darko, halüsinasyon olarak ortaya çıkan frank’a gözüne ne oldu diye sorduğunda, ona bir cevap vermek yerine ondan garip bir şekilde özür diler. özür dilemenin nedeni gretchen’i öldürmüş olmasıdır. donnie darko’nun psikiyatrikti ile konuşurken ona yakında frank’in birini öldüreceğini söylemesi de tam da bu öldürme olayıdır.
  
  burada asıl kritik soru şu: zamanlar arası bir geçişkenlik varsa, bir insanın yaşama başlama ve onu bitirme süreci diye bir şey var mıdır? filmin buna da verdiği cevap hayırdır. insan tek düze bir şekilde zamanın içinde yaşamaz. belli bir anda doğup belli bir anda ölmez. bunu da donnie darko’nun kendi yaşamı üzerinden diğer yaşamlardan anlarız. donnie darko iki kere ölmüştür. ilk ölümü uçak motorunun odasına düştüğündeki ölümü, diğer ölümü ise frank’ın hayatına müdahale ettiği ve kazadan sıyırdığı yaşamının devam eden safhasındaki ölümüdür. fakat bu devam eden safha tekrar uçak motoru kazasının olduğu sahneye geleceğinden ölümün kendisi bir keredir. gretchen’in ve frank’in ölümleri de benzer şekildedir. ilk ölümleri araba kazasının olduğu sahnededir. ikinci ölümleri ise donnie darko’nun olmadığı zaman dilimini yaşayıp ölmeleridir. fakat bunların ikinci ölümleri hakkında film bize bir şey söylemez.
  
  gretchen ve frank, frank’ın donnie darko’ya musallat olan halüsinasyonun müdahale ettiği bir yaşamda ölmüşlerdir. o halde frank iki kere suçludur hem gretchen’i öldürdüğü için hem de bu ölümlere giden süreci yönettiği için. fakat asıl soru şudur, frank müdahale olmayan bir yaşamda gretchen’i öldürmüyorsa o halde donnie darko’ya musallat olmasının nedeni nedir? paralel yaşamın yaşandığı zaman frank’in donnie darko’ya kalan günü söylediği donnie darko’nun onula ilk karşılaştığı andan itibaren geçen zamandır. bu karşılaşma öncesi donnie darko’nun kız kardeşiyle yani frank’ın kız arkadaşı elizabeth ile yaşadığı tartışmanın rolu ne olabilir? bu tartışmamıydı donnie darko’ya frank’ı halüsinasyonlarına dahil ettiren şey? kim bilir?
  
  --- spoiler ---