judgment at nuremberg

• --- spoiler ---
  
  filmi yıllar önce seyrettiğimde aklıma takılan soru şuydu: 'bu adamlar tam olarak ne yapmakla suçlanıyor?'. avukatın tanık sandalyesine oturan zavallılara yüklenme tarzından hoşlanmadığımı, fakat genel olarak davanın temelde politik bir dava olduğunu göstermeyi başardığını düşündüğümü hatırlıyorum.
  
  gecenin bir vakti buralarda dolaşmanın zararı da bu herhalde. uzun zamandır aklına gelmeyen bir şeyi sol frame'de görüyorsun, sonra da bu benim hatırladığım gibi mi diye merak ediyorsun. ben de filmin transkriptini buldum.
  
  davalar ile ilgili olarak filmin başlarında haywood şunları söylüyor: "şunu kabul edelim. hitler, goebbels, goering biz onları asamadan intihar etti. bize de doktorları, işadamlarını, hakimleri yargılamak kaldı.".
  
  savunmanın açılış konuşması da davanın politik niteliğini dolaylı olarak vurguluyor: "yargıç, kanun yapmaz; ülkesinin kanunlarını uygular...ernst janning ülkesinin kanunlarını mı uygulamalıydı, yoksa bunu reddedip hain mi olmalıydı? bu davanın düğüm noktası budur."
  
  janning masum bir insanı idama mahkum etmekle suçlanıyor. filmin en vurucu kısımları da bu konuyu işliyor. hukuk nedir, adalet nedir soruları en yalın haliyle burada ortaya çıkıyor. janning'in avukatı'nın (rolfe) irene hoffman'a yüklenmesinin nedeni, feldenstein davasında janning'in verdiği kararın hukuksal açıdan yanlış olmadığını göstermek. bu önemli çünkü rolfe'nin söylediği gibi 'yargıç, kanun yapmaz'. fakat tam bu noktada janning rolfe'ye müdahale ediyor.
  
  bu müdahale ve devamında gelen janning'in günah çıkarması bana filmi seyrederken de tuhaf gelmişti. çünkü rolfe'nin savunması iyi gidiyordu. şimdi de transkripti okurken merak ettiğim bazı konular var. acaba senarist, savunmanın açılış konuşması ile kapanış konuşmasının yerlerini değiştirmiş olabilir mi? veya bu arkadaş bir yerde savunmanın çok güçlü olduğunu görüp ne yapsak da janning'in suçluluğunu vurgulasak demiş olabilir mi?
  
  filmin sonunda haywood'un söylediği "herr janning, it came to that the first time you sentenced a man to death you knew to be innocent." (herr janning, ilk defa masum olduğunu bildiğiniz birini ölüme mahkum ettiğiniz anda işler o noktaya geldi.) sözlerine rolfe herhalde şöyle karşılık verirdi: "neye göre masum?".
  
  montgomery clift'in performansı, çok acıdır ki, doğaçlama veya büyük oyunculuk değil de içinde bulunduğu durumun sonucu. stanley kramer'in söylediğine göre clift repliklerini hatırlayacak durumda değil. bundan bir yıl önce çekilen the misfits'de marilyn monroe clift hakkında şunları söylemiş: "the only person i know who is in even worse shape than i am". (benden bile daha kötü durumda olan tanıdığım tek kişi).
  
  --- spoiler ---