ispanya veraset savaşı

• ingiltere ve fransa, bazı tarihçiler tarafından ''ilk dünya savaşı olarak adlandırılan 9 yıl savaşlarından sonra, avrupa'nın geneline yayılacak bir savaş istemediklerinden birlikte hareket ettiler. ingiltere kralı iii. william ve fransa kralı xıv. louis her iki tarafında kabul edebileceği bir anlaşma üzerine çalışmaya başladılar. ingiliz ve fransız diplomatların müzakereleri sonucunda 1698'de birinci taksim antlaşması kabul edildi. bu antlaşmaya göre ii. carlos'un ölümünden sonra yerine bavyera elektör prensi joseph ferdinand, ispanya kralı olacaktı. fakat ferdinand'ın 1699 şubatında ani ölümü üzerine ingiltere ve fransa arasında ikinci taksim antlaşması imzalandı. bu antlaşmaya göre avusturya kralı leo-pold'un küçük oğlu karl, ispanya deniz aşırı imparatorluğu ve güney hollanda'ya kral olacak; fransa,napoli ve milano'yu dükalıkları ile değiştirecekti.
  
  xviii yüzyılda avrupa devletleri arasında akrabalık bağları yüzünden birçok siyasal sorun çıkmıştır.bunların birincisi ispanya tahtı yüzünden çıkan savaştır. xviii. yüzyılın başlarında ispanya kralı bulunan ii. şarl'ın erkek evladı yoktu. kral ölümünden sonra memleketinin parçalanmasını istemediğinden tahtını yakın akrabası olan xiv. louis'in torunu filip'e vasiyet etmişti. xiv. louis tabii ki bu durumu uygun bulduğundan torununu v. filip adıyla tahta oturttu. ikinci taksim antlaşmasına avusturya ve ispanya karşı çıktılar. kutsal roma germen imparatoru ve avusturya kralı i. leopold, ispanya verasetinde tek başına söz sahibi olmak istiyordu ve italya'ya hakim olma düşüncesi vardı. avusturya'nın bu büyük hedeflerde cesaret bulmasında 1683'te osmanlı imparatorluğu tarafından başlatılan ancak osmanlı'nın ağır yenilgiler yaşadığı uzun türk savaşları etkiliydi. ikinci taksim antlaşmasına en büyük tepki ise ispanya'dan geldi. ii. carlos ağır hasta olmasına rağmen ispanyol devlet adamları ona bir vasiyetname imzalattılar. bu vasiyete göre fransa kralı xiv. louis'in torunu philip of anjou kral seçilecekti. devlet adamları bu hamle ile ingiltere ve fransa arasındaki ittifakı parçalamayı hedeflemişlerdi. avusturya derhal fransa'ya karşı ittifak girişimlerine başladı. birliklerinin bir kısmını italya üzerine sevk etti. avusturya'nın ittifak arayışlarını v. philip'in tahta geçer geçmez merkezi yönetimi güçlendirme çabaları kolaylaştırdı. merkezi yönetimi güçlendirme çabaları aragon,katalonya ve valencia gibi yerel güçlerin etkili olduğu yerlerde tepkiyle karşılandı. v. philip'in faaliyetleri denizci devletleri ve ingiltere'yi de telaşlandırdı.adeta yusuf yusuf oldular.(düşünün ispanya napoleon döneminde fransa emrinde olsa neler olabileceğini) ingiltere,denizci devletler ve avusturya lahey büyük ittifakı'nda bir araya geldiler. buradan çıkan kararlara göre v. philip'e ispanya ve sömürgeleri bırakılacak, fransa ve ispanya tahtları birbirinden ayrı kabul edilecek, avusturya kralı i. leopold'a güney hollanda verilecek, denizci devletler ise ispanya'dan ticari imtiyazlar elde edeceklerdi. fakat dönemin en güçlü devleti fransa bunu kabul etmedi ve bu suretle ispanya veraset savaşları avusturya, ingiltere, bavyera, hollanda, savua(savoy) hükümetleri ve fransa arasında savaş başladı. lahey büyük ittifakı'nın mimarı iii. william'ın ölümünden sonra prusya'da ittifaka girerek savaşa dahil oldu. ingiltere ve hollanda savaşın finansörleri, prusya ise asker gücüydü. 1704'e gelindiğinde fransa hem batıdan hem doğudan kuşatıldı ve ağır yenilgiler aldı. fransa 1707'de yeniden toparlanıp ufak başarılar alsa bile daha önce 1697'de türk ordusunu bozguna uğratan prens eugen yine ortaya çıktı ve 1708'de 100.000 kişilik fransız ordusunu yok etti.
  
  1709'da lahey'de başlatılan barış görüşmelerinde müttefiklerin çok ağır talepleri yüzünden xiv. louis şu tarihi açıklamayı yaptı ki bu açıklama dünyanın kaderini değiştiren fransız ihtilalinin yaşanmasının ana nedenlerinden biridir; ''karakterime ters olan bir şeyi yapmaya kendimi zorladığımı söyleyebilirim. şahsım, hatta onurum pahasına olsa bile vatandaşlarımızın huzurunu bir an önce sağlamak gayretindeyim. kendimizi savunmak için hazırlanmaktan başka bir alternatif göremiyorum. bir araya gelerek kenetlenmiş bir fransa, askeri güçle oluşturulan tüm ordulardan daha büyüktür ve bu haliyle düşmanlarını ustalıkla alt edebilecektir. güvenliğinizi yakından ilgilendiren bu engele karşı sizlerin yardımını talep ediyorum. gayret ile oluşturacağımız bu birliktelir düşmanlarımıza sömürülemeyeceğimizi gösterecektir.''
  
  bu açıklama halkın artık mutlak güç kaynağının kral değil kendisi olduğunu anlamasına yol açtı.
  
  xiv. louis bu açıklamadan sonra vergi yükünü arttırdı. nufusun yüzde doksanını oluşturan köylüler üzerinde büyük bir başkı oldu. dışarıdan borç para alındı, soyluluk belgesi satılmaya başlandı. paris halkı 1709'da versay'a saldırdı. bir zamanlar ''mutlakıyetçiliğin'' sembolü olan güneş kral halkın sıkıntılarına ortak olduğunu göstermek için saraydaki tüm altın yemek takımlarını sattı ve tüm zorluklara rağmen savaşa devam etti. eylül 1709'da malplaquet'de iki taraf içinde kanlı fakat sonuçsuz bir savaş yapıldı. 1710'da barış görüşmeleri yeniden başlatılsa da ittifaklar ağır taleplerine devam ettiler. barış ingiltere'deki kabine değişikliği ile mümkün oldu. savaşın asıl mali yükünü çeken ingiltere'de karl'in, ispanya tahtına geçmesinin mümkün olmadığı görüldü. 17 nisan 1711'de avusturya macaristan imparatoru i. joseph'in ölümü üzerine kardeşi vi.karl tahta geçti ve bu kez avusturya vi. karl'ın ispanya kralı olarak tanınmasında ısrar etmeye başladı. ingiltere'nin işine yaramayan bu durum üzerine ingiliz baskısıyla 11 nisan 1713'te ingiltere, fransa, hollanda, savoy ve prusya arasında utrecht antlaşması imzalandı.
  
  avusturya savaşa 1 yıl daha devam etti ve mart 1714'te barış yapmak zorunda kaldı.
  
  (bkz: utrecht barışı)