patent

• ön edit: 2016 güncellemesi geldi
  
  yıl olmuş 2015, daha hala "marka patenti", "baklavanın patent tescili alındı", "o filmin patentini aldık" gibi saçma sapan şekillerde kullanılan sınai hak. aşağıda ne olduğunu, nasıl doğru düzgün kullanılacağını açıklıyorum:
  
  - marka (trademark), patent (patent), endüstriyel tasarım (industrial design) birbirinden farklı şeylerdir. birbirinin yerine kullanılamaz.
  
  - bunların üçü de sınaî haktır. farklı farklı şeyleri korurlar.
  
  - çok kabaca;
  -- patent, buluşları korur.
  -- marka, genellikle isimleri korur. bununla birlikte logoları ve benzer şekilleri, sloganları, sesleri ve kokuları da koruyabilir.
  -- tasarım ise adı üstünde tasarımı korur diyebiliriz.
  
  karışık gelebilir, aşağıda açacağım biraz daha.
  
  - bir akıllı telefon düşünün. hadi bu iphone olsun diyelim.
  
  1) iphone ve apple markadır. apple, bu noktada şemsiye markadır. apple iphone ise, apple'ın telefon markasıdır.
  2) bu telefonun dış görünüşü endüstriyel tasarımdır. tekrar ediyorum, endüstriyel tasarım tamamen dış görünüş ile ilgilidir. içerik, teknoloji vs. gibi şeylerle ilgilenmez. home tuşunun nerede yer aldığı, hoparlörün konumu, arkasındaki çizgiler vs. dış görünüşte gördüğünüz unsurlar tasarım tescili ile korunacaktır. unutmayın, tasarım=estetik unsurlar. tasarım, işlev değildir, fonksiyon değildir, teknolojik yenilik değildir.
  3) patent ise telefonun teknolojisidir. işletim sistemi olur, donanımı olur aklınıza ne gelirse. yukarıda home tuşunun nerede yer aldığı tasarım tescili ile korunur demiştik. home tuşundaki parmakizi teknolojisi, 3d touch teknolojisi patentin konusudur, çünkü bu teknolojiler işlevle ilgilidir.
  
  bu durumda (kabaca) marka, bir ürünün ya da hizmetin adıdır (coca-cola, iphone, adidas vs. gibi). patent ise onun içerdiği teknolojidir.
  
  devam ediyorum.
  
  telif hakkı ise fikri eserlerde (kabaca sanat eserleri diyebiliriz) geçerli bir kavramdır. telif hakkı (istisnalar haricinde) tescile bağlı bir hak değildir. mesela bir kitap yazdığınızda, o eser üzerinde mali haklarınız ve manevi haklarınız doğar. bu hakların toplamı, genelde halk arasında telif olarak adlandırılabilir.
  
  neler telife konu olabilir? (kabaca) kitaplar, çeviriler, fotoğraflar, tablolar, resimler, illüstrasyonlar, müzik eserleri vs.
  
  yukarıda bahsettiğim kavramlar nasıl kullanılır?
  
  a) bahsettiğiniz şey bir buluş ile, teknolojik bir yenilikle alakalı değilse "patent" lafını unutun.
  b) herhangi bir sanat eserinden bahsediyorsanız "patent" lafını unutun.
  c) bir ürünün veya hizmetin isminden bahsediyorsanız, muhtemelen "marka"dan bahsediyorsunuz. "iphone isminin patenti" gibi bir cümle olamaz. iphone, apple'ın telefonlarına verdiği isimdir, dolayısıyla marka.
  d) bir başka nokta: eğer içinizde dayanılmaz bir şekilde "isim patenti" veya "marka patenti" deme arzusu varsa, aslında "marka" demeye çalışıyorsunuz.