öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• bilim insanları açısından yunuslar hayvanlar aleminin en zeki canlılarından biri olarak kabul edilir. hatta birçok biyolog , yunusların özelliklede afalina (tursiops truncatus) türünün yeryüzünde insandan sonra en zeki canlı olduğunu düşünür. doksan öncesi nesil flipper isimli tv serisini iyi hatırlar. afalina türünü dünyada meşhur eden yapım olarak bilinir. birçoğunuz bu diziyi izlerken flipper’in sergilemiş olduğu oyunculuk yeteneklerinin birer kurgudan ibaret olduğunu düşünse de, bu konuda yanıldığınızı söylemek zorundayım. yunus familyasının asıl örnek türü tırtak (delphinus delphis) olsa da dünyada yunus denilince pek çok insanın aklına afalinalar (şişe burunlu yunus)gelir. bilim insanları zekayı kıyaslayabilmek adına beyin hacminin vucut hacmine oranı (bhvh oranı) veya kütlesinin vücut kütlesine oranı(bkvk oranı) yada daha bilimsel bir ifadeyle ensafalizasyon katsayısını kullanır. doğadaki hayvanların zekasını ayırt edebilmek için beyin-vücut oranı kullanılması yöntemi olarak bilinen kıyaslama , yüzeysel olarak bakıldığında geçerli olarak görülür. vücut hacmi yaklaşık olarak aynı olan canlıların hangisinin beyni daha büyükse , o canlı daha zeki olma eğilimi gösterir. afalinaların beyni insan beyninden 300gr daha ağır ve büyüktür. beyin-vücut oranı biz insanlar kadar iyi olmasa da, diğer hayvanlar arasındaki sıralamada onları ilk sıraya koymakta.
  aynı zamanda yunusların beyninde çok karmaşık bir neokorteks bulunmaktadır. neokorteks memeli beyninin bir parçasıdır. duyu algılanması, motor emirlerin oluşumu, uzaysal muhakeme, bilinç, düşünme , dil gibi yüksek fonksiyonların yürütülmesinde görev alır. insan beyninin kütlesinin %76’sını oluşturan neokorteks kısaca beyinde, problem çözme, farkındalık ve zeka belirtileri ile alakalı bir birimdir. yapılan araştırmalarda yunusların beyinlerinde de diğer örneklerde olduğu gibi (şempanze, filler, bazı balina) von economo nöronları (ven) adı verilen sinir hücrelerine rastlanmıştır. benlik kavramının oluşumundan sorumlu olduğu düşünülen bu hücreler aynı zamanda zekanın ve empati duygusununda oluşumu ile de bağlantılı olduğu düşünülüyor. tıpkı bizler gibi yunuslarda büyük sosyal gruplar içerisinde yaşamakta ve insanlardaki ven hücreleri ile bağdaşlaştırılan tarzda gelişmiş davranışlar göstermekte. bu verilerden yola çıkan bilim insanları, afalinaların zeka seviyesinin biz insanlardan sandığımız kadar az olamayabileceğine dair bulgulara ulaştı. hala tartışmalı bir durum olsa da , afalinaların zeka seviyesinin insan seviyesinde düşünülmesi gerektiğini öne süren birçok bilim insanı bulunmakta. dr. kathleen dudzinski ve kel m. sweeting on yıldır devam eden araştırmaları sonucunda, yunusların sürülerinde belirli arkadaş grupları kurdukları ve birbirlerine isimleri ile hitap ettiklerini gördüler. buda onların tıpkı bizler gibi karmaşık bir sosyal yapıya sahip olduklarını gösterdi. yunuslar birbirleri ile konuşuyor ve bu konuşmayı basit bir şekilde gerçekleştirmiyorlar. her yunus kendine özgü bir karakteri ortaya koyarak sahip olduğu bilgiyi dil kullanarak bir diğerine aktarıyor. böylelikle aralarındaki tecrübe ve bilgi akışı doğada daha başarılı olmalarını sağlıyor. ancak henüz dillerini anlayabilmiş değiliz. bildiğimiz şey ise dili kullanma amaçlarının bizimkine çok benzer olduğu.
  yunuslar hakkında dikkat çekici bir diğer ayrıntı bize benzer şekilde işleyen merak duyguları. yunuslar üzerine araştırma yapan pek çok biyolog, onların da bizi incelediklerini sıklıkla ifade ediyor. bu yüzden bir yunusun bizler hakkında ne düşündüğü, en çok merak ettiğimiz şeylerin başında geliyor.
  birçok bilim insanı, yunuslar ile bizim aramızda belirgin bir zeka farkı olmadığı konusunda ısrarcılar. bu durumda yunuslara biz insanlar ile aynı statünün verilmesinin haklı bir istek olduğu inancındayım. çünkü yunuslar insan olmak için gereken özelliklerin büyük çoğunluğuna sahip canlılar. çevrelerinin farkında olmaları, duygu ve kişilik sahibi olmaları, çevrelerine etik değerler ile yaklaşmaları ve hatta gelecek üzerine planlar yapıyor olmaları gelişmiş zekalarının en büyük kanıtı. üstelik ülkemizde bunları yapmaktan aciz milyonlarca insan varken.
  
  tüm bu zekaya rağmen neden insanoğlu gibi bir medeniyet kurmadıklarına gelecek olursak, su altında ateşin keşfinin neredeyse imkansız olduğu gerçeğinden başlayabiliriz.
  ilgili yazı:(bkz: yunusların zekası)
  
  ?