johannes brahms

• dorder adet olan senfonileri ile konçertolari arasinda kendimce, bestelenis siralarina gore, birerbir bir eslestirme yaptim. boyle bir eslestirmede eslesen yapitlarin kimi tuhaf benzerlikleri oldugu dikkatimi cekti. buraya not dusmus olmak istedim.
  
  yapitlarin tonaliteleri itibariyle:
  
  4 senfonisinin ilki (brahms senfoni no. 1) ve sonuncusu (brahms senfoni no. 4) minor tonda, diger ikisi (ortancalar, brahms senfoni no. 2ve brahms senfoni no. 3) major tonda
  
  4 koncertosunun ilki (brahms piyano konçertosu no. 1)
  ve sonuncusu (brahms keman ve viyolonsel için çifte konçerto) minor tonda, diger ikisi (ortancalar, brahms keman konçertosu ve brahms piyano konçertosu no. 2) major tonda
  
  yapitlari tur içi bestelenis siralarina gore eslestirirsek:
  
  brahms senfoni no. 1 & brahms piyano konçertosu no. 1
  brahms senfoni no. 2 & brahms keman konçertosu
  brahms senfoni no. 3 & brahms piyano konçertosu no. 2
  brahms senfoni no. 4 & brahms keman ve viyolonsel için çifte konçerto (bu arada kimseye lafim yok da bu basliktaki çifte kelimesi sanki biraz talihsiz olmus. neyse...)
  
  gibi dort çift elde ediyoruz.
  
  birinci çift: her ikisi de fantezi nitelikleri ile on plana cikan yapitlar zira her ikisinin de kokeninde aslinda tur olarak fantezi olmasina niyetlenilmis bir yapit mevcut. gerceklesmeyen bu proje farkli sekillerde evrilerek once brahms piyano konçertosu no. 1e daha sonra da brahms senfoni no. 1e donusmus.
  
  her iki yapitin da oldukça çarpici ve siradisi (fantastik) açilislari, açilislarindaki timpani kullanimi vb. nitelikleri gozden kaçmaz.
  
  her iki yapit da travmatik bir surecin sonucunda dogmus yapitlardir: konçerto, bestecinin gençliginde çok yakin oldugu robert schumann'in intihar girisiminin akabinde kaleme alinmistir. senfoni ise, "bu turde beethoven'dan sonra ne yapilabilir?" sorusuna ancak 20 senede verilebilmis bir cevaptir.
  
  her iki yapit da 45-50 dakika surer.
  
  ikinci çift: her iki turdeki (senfoni & konçerto) veriminin en keyifli urunleri. her iki (orkestra) yapit(i) da 1. senfoninin çok uzun suren sancili uretim surecinden sonra gelen bir rahatlamanin urunu gibi tinliyorlar. her iki yapit da re major tonunda. eser numaralari oldukça yakin: senfoni op. 73, konçerto op. 77 . ((senfoninin ilk bolumundeki tekrar gozetilmezse) her iki yapit da 35-40 dakika kadar suruyor.
  
  üçüncü cift: her iki turdeki (senfoni & konçerto) veriminin bir final yapiti olmaktan en uzak ornekleri:
  
  2. piyano konçertosunun ilk iki bolumunde kullanilan timpani ve trompetler son iki bolumde orkestralamaya dahil edilmiyor ve yapit ilk iki bolumune nazaran sessiz bir bicimde bitiyor. bestecinin dort konçertosu icerisinde finalinde timpani & trompet kullanilmayan tek yapit da bu yapit oluyor.
  
  senfoninin finalinin orkestralamasinda timpani ve trompetlerin yani sira trombonlar da olsa da gene bestecinin diger senfonilerine nazaran sessiz sonlaniyor.
  
  her iki yapit da dort bolumlu. ilgili ek not: 2. piyano konçertosu brahms'in dort bolumlu tek konçertosu. diger konçertolarinin tumu 3 bolumlu. (senfonilerinin tumu dort bolumlu)
  
  her iki yapit da, bir açidan, brahms'in o yapit turleri icerisinde yazdigi en unlu yapit bolumlerini iceriyor: senfoninin 3. bolumunun brahms'in kaleme aldigi en unlu parça oldugunu soyleyebiliriz. ote yandan konçertonun 2. bolumu de oldukça dinleyici-dostu bir bolum. kulakta hizlica yer eden tema ve ritmlerle orulu. konçerto turundeki verimi icerisinde bu açilardan bu bolumle kiyaslanabilecek belki tek bolum keman konçertosunun finalidir. bu alt maddeye konu olan bolumlerin her ikisi de ait olduklari yapitin ara bolumleri (scherzo yahut intermezzo)
  
  dördüncü çift: her iki yapit da bestecinin son donem olgun & melankolik (ama zayiflik gostermeyen) diline ve klasik formlara / turlere sira disi yaklasimina ornekler teskil ediyor.
  
  4. senfoni bu turde ender denk gelinecek bir cesitleme kurgusu ile kaleme alinmis. yapit bir acidan bastan sonra bir cesitleme. her bolum icerisinde sunulan temalar kendi iclerinde ilintili / benzer / birbirinden turetilmis / hatta kimi durumlarda ayni (3. bolumun scherzo ve trio'sunun temalari aslinda ayni. 2. bolum cok uzun ve farkli karakterde episodlardan mutesekkil bir melodi dizisinin tekrarli calinmasindan ibaret. 1. bolum inen ve cikan ikiser notalik iki hucreden turetilmis ki eduar hanslick'in yapitin iki piyano icin versiyonuu ilk ). yapitin son bolumu ise meshur bir senfonik bolum 8 olculuk bir bas ezgisi uzerine 30 kusur cesitlemeden mutesekkil bir pasakalya, yani senfoniye hakim cesitleme hissiyatinin dorugu.
  
  konçerto ise, ozellikle romantik çagda ender rastlanan birden çok solistli konçertoya ornek (bu ornekte: iki solistli). yapitin daha ilk bolumunun solistler icin kadansla baslamasi carpici (ama bu ilginçlik bir amaca hizmet ediyor: kadans, sonat formundaki bolumun [on-pre] serimi gorevini goruyor).
  
  konçerto bestecinin son konçertosu olmasinin yanisira son orkestra yapiti oluyor. senfoni bestecinin son senfonisi ve sondan ikinci orkestra yapiti. yapitlarin eser numaralari (senfoni: 98, konçerto:102) 2. senfoni ve keman konçertosununkilerden de yakinlar.
  
  yukardaki dort yapit çiftinde eslestirilmis yapitlarin hepsi benzer tarihlerde kaleme alinmamis. eser numaralari sirasiyla 15 ve 68 olan 1. piyano konçertosu ve 1. senfoninin arasinda ciddi zaman farki var. ote yandan 2. ve 4. ciftteki yapitlar arasinda boyle bir zaman farki yok; kardes yapitlar.
  
  bu kardeslikler tur icinde de mevcut: senfoniler acik olarak 1. & 2. ve 3. ve 4. olarak eslestirilebiliyorlar. konçertolardan da keman konçertosu ve 2. piyano konçertosu benzer sekilde eslestirilebiliyor.
  
  senfoni çiftleri birbirlerini zitliklar uzerinden tamamlarken (fantezik 1. senfoni vs. 'pastoral' 2. senfoni yahut gorece dingin ve dusunceli 3. senfoni vs. dramatik 4. senfoni gibi) konçerto çifti (keman konçertosu ve 2. piyano konçertosu) melodik ve dinleyici-dostu bir biçimde eslesiyorlar.
  
  1. piyano konçertosu ve ikili konçerto, konçerto formundaki diger iki yapitla kardes olmak icin ya cok erken (1. piyano konçertosu) yahut cok gec (ikili konçerto) kaleme alinmislar.
  
  ote yandan konçertolar, bestelenis sirasina gore eslestirildiklerinde gene senfonilerde oldugu gibi birbirlerini zitliklar uzerinden tamamliyor gozukuyorlar: 1. piyano konçertosunun fantezi ve drama dolu dunyasini keman koncertosunun nazaran dinleyici-dostu lirik, ve keyifli tinisi takip ederken,
  
  keman konçertosu ile benzer niteliklere sahip 2. piyano konçertosunu ikili konçertonun orjinal, iddiali ve dramatik tinisi takip ediyor.