cüveyni

• moğol devlet adamı ve tarihçisi.
  
  tarih-i cihangüşa adlı eserinde moğol istilasının korkunçluğunu detaylı bir şekilde tasvir eder ama bunu istilanın çıkışını haklı nedenlere dayandırmak suretiyle yapar. bununla aslında cengiz han ve haleflerinin meşruiyet tezlerini yazmıştır.
  
  resmi/maddi istila sebebi: elçi olarak gönderilen tüccarların intikamını almak. cüveyni, yıkımların, kıyımların, ülkelerin viran olmasının, insanların perişan olmasının sebebini moğolların öne sürdüğü bu ucuz resmi görüşe bağlar. bağlamak zorundadır. istilanın tüm felaketlerini harezmşahlar'a yükler ve harezmşah sultanı muhammed'i ve devletini bu istiladan ötürü mahkum eder.
  
  istilanın meşruiyeti için dini/fikri zemin: cengiz han'ın ağzından söylenen: "eğer siz büyük günahlar işlememiş olsaydınız, tanrı benim gibi bir azabı size indirmezdi" halktan birinin ağzından söylenen: "sus sus, bu allah'ın bize karşı hoşnutsuzluğunun işaretidir."
  
  cüveyni'nin eserinde ortaya koyduğu bu tablo bahsettiği felaketler kadar acı.
  
  cengiz'in öfkeden gözlerinden yaş gelmiş de, tepeye çıkıp üç gün öfkesiyle baş başa kalmış da, intikam yemini içmiş de...