flac

• müzik cd'lerinde (audio cd) kayıtlı sesin de formatı olan pcm formatını sıkıştırmaya yarayan free losless audio codec'in kısaltılması ve bu kodek ile kayıpsız olarak sıkıştırılmış dosyaların uzantısı. (sesi pcmformatında dijitalize edilmiş biçimde içeren dosya, uzantısı wav olan wave dosyasıdır.)
  
  flac bir dönüştürme değil sıkıştırma kodeğidir; sadece winrar vb. sıkıştırma programları ne işe yarıyorsa -wave dosyalarına özgül olmak üzere- o işe yarar. flac dosyasının kalitesini elde edildiği wave dosyası belirler. (kalite sözcüğünü böyle kullanmak yanlış aslında ya, "kalite" derken bit derinliği ve örnekleme frekansının ikisini birden kast ediyorum.)
  
  kayıt kalitesi için "ne kadar yüksekse o kadar iyidir." diye düşünmemek lazım ama "insan kulağının daha yükseği ile olan farkı farkedemeyeceği yükseklikte oldukları yer en iyisidir" denilebilir. kayıtlı sesin kalitesi audio cd'lerde 16 bit 44,1 khz; high definition audio cd'de 20 bit 44 khz'dir. dvd audiolarda kalite 24 bit, 192 khz'e kadar çıkabilir. (yeri gelmişken, audio cd kalitesi insan kulağının daha yükseğinden farkı ayırt edemeyeceği üst sınıra karşılık gelir. dvd audio'dan insan kulağı tarafından ayırt edilemez.) bir wave dosyası bu medyalardan kayıpsız olarak riplenmişse medyaların kalitesi neyse o kalitededir. ancak audio cd ya da dvd audio kalitesinden düşük çözünürlük ve dinamik aralıkta, yani daha d ü ş ü k k a l i t e d e de (ör. 8 bit 22 khz) wave dosyaları da olabilir. mp3 gibi kayıplı formatlardan geri dönüştürülerek elde edilmiş k a y ı p l ı wave dosyaları da olabilir. düşük kalite ve kayıplılık aynı şey değildir. kayıplılık kayıplı bir formata dönüştürülmüş ses dosyasının, ör. mp3'ün ilk başta kendisinden elde edildiği wave dosyasına göre kayıplılıktır.
  
  kayıplı bir kodek ile dönüştürülmüş dosyalar dekode etme işlemi ile yeniden elde edilemez. ör. 320 kbit/s kalitede bir mp3 dosyasından geri, kendisinin elde edildiği asıl wave dosyası elde edilemez. bundan flac yapılırsa sonuç elde edilmiş olan orjinale göre kayıpları olan wave dosyası ne ise o olur. flac kodeği ancak ve ancak uygulandığı wave dosyası ne kalitede ve kayıplılıkta ise o kalite ve kayıplılıkta flac dosyası üretir. yani wave dosyasının bit derinliğini, örnekleme frekansını ya da kaybolmuş frekansları geri koyamaz. dedik ya, sadece ve sadece sıkıştırma yapar. ne eksiltir ne de arttırır; sadece boyutu küçültür. (yünlüleri vakumlu pakete koymak gibi; bunları niçin tekrar tekrar yazıyorum acaba diye de düşünmekten kendimi alamıyorum.)
  
  mp3, flac vb. aralarında dönüştürme yapılırsa arada her zaman wave dosyası durağı vardır; önce wave dosyası elde edilir sonra diğer şekil neyse ona dönüşüm yapılır.
  
  flac dosyası oynatıldığında, haliyle, sesin pcm olarak saklandığı bir medyanın ya da ondan riplenmiş bir wave dosyasının oynatılması ile elde edilen sesin kalitesinden farklı bir kalitede ses üretemez. yani sıkıştırdığı wav dosyasının kendisinden riplendiği cd ile birebir aynı sesi vermek zorunda eğer fizik bir bilimse.
  
  [plak konusu muallâk. cd'deki ses çözünürlüğünün plağa göre daha fazla olma imkanı var. söz konusu olan 16 bit, 44 khz. yine dijital olan 24 bit ve 96 khz ayrı konu ve bununla ilgili olarak da, insanların 16 bit 44,1 khz ile 24 bit 192 khz kayıt arasında kalite farkı ayırt edebileceğini zannetmiyorum. ("kalite farkını" değil, "kalite farkı" ayırt edemez.)]
  
  ---edit ek---
  keza, 320 kbit/s mp3'ü de kimsenin 16 bit 44,1 khz pcm (wave) dosyasından, yani cd-audio'dan, ayırt edebileceğini zannetmiyorum. cd-audio'da dijitalize edilmiş olarak saklanan ses insan kulağının fizyolojik sınırlarının -biraz- ötesindeki bir çözünürlüktedir; dvd audio'lardaki ve sacd'lerdekiler çok daha ötededir. cd-audio bu bakımdan olabilecek en az çözünürlüğü taşıyor gibidir. (çocuk kulağı en fazla 20 khz, erişkin kulağı ise 15 khz frekansları duyar. audio cd ise 44 khz örnekleme frekansı ile 22 khz frekanstaki sesi örnekleyebilir.) insan kulağı audio cdda kayıtlı en yüksek frekansı (22 khz) bile duyamaz. 22 khz nyquist teoreminden gelir. 44 khz örnekleme ile 22 khz örneklenir. haliyle daha yüksek örnekleme frekansları ile örneklenmiş daha yüksek frekanslar da duyulamayacağından insan cd-audio ile dvd audio arasında bir fark algılayamaz. mp3 konusuna gelince; mp3 kulak fizyolojisi ve psikoloji göz önüne elınarak yapılmış bir kayıplı sıkıştırmadır. 320 kbit/s mp3'lerin cd-audio'dan ayırt edilemez olduğu söylenir. bunun arkasında çift kör karşılaştırmalar yatar.
  ---edit ek sonu---
  
  not: flac kodeği adında yer alan losless sözcüğünün ifade ettiği gibi kayıpsız sıkıştırma yapar. bununla sıkıştırılan bir wave dosyası, dekode etme işlemi ile özdeş biçimde yeniden elde edilir. yaptığı sıkıştırma %45 gibidir. karşılaştırma için, kayıplı bir format olan mp3 ile 128 bit kalitede boyut %9'a düşer. acayip, acayip şeyler de yazmamak lazım bilmeden.
  
  edit: rakamlardaki bazı hatalar ve "edit ek" kısmı.
  
  edit (10.04.2020) baktım hâlâ okuyanlar var entryi; bir kaç açıklayıcı ekleme ve düzeltme yaptım. anlatım biraz dağınıkmış çünkü. aslında entryi "kalite" sözcüğünü kullanmadan tekrar yazmak lazım.