karl popper

• kendisi neredeyse ayni donemlerde (19. yy sonlarinda) ortaya atilmis olan freud'un psikanaliz yontemi, marx'in meteryalizm teorisi ve einstein'in relativizm teorisinden oldukca etkilenmis. einstein'in bir relativzm onermesi bir gozlemle "dogrulaninca", bilimin yanlislanabilirligi gozlem veya deney yontemiyle olculebilecek onermeleri icermesi gerektigini dusunmustur. bilim, pseudo^* bilimden ayrilmalidir. spekülasyon yanlislanabilir olmalidir, dogrulanabilirligi hiyakedir; onu sadece desteklemesi acisindan ise yarar. yanlislanirsa cope atariz, ama sadece dogrulayabiliyorsak bilim diyemeyiz. yani, bir teori her zaman dogrulanabilir, ama onemli olan yanlislanabilirlige acik olmasidir. mesela, freud'un veya marx'in teorileri dogrulanabilir, fakat butun onermeler tek bir noktaya baglandigi icin ve o noktanin da sinanamayacagi icin yanlislanamayacagini, bu yuzden bilimsel statuye sahip olmadigini savunur. ayrica, tumevarim'in de hikaye oldugunu, ama zaten bilimin ona ihtiyaci olmadigini soyler. popper'i kahraman olarak nitelendiren bir cok bilim adami onun aslinda hic bir teorinin, hic bir sekilde dogrulanamayacagi dusuncesininin farkina varamamislardir.
  soyle bir ornek vereyim, butun elmalar yesildir demisler baslikta, o ornekten gidelim. "butun elmalar yesildir" dersek, tek ihtiyacimiz olan yesil olmayan bir elma bulmaktir bu hipotezi yanlislamak icin. ama bu hipotezin dogrulanmasini icin yapilacak gozlemler hic bir zaman yeterli olmaz. ama diyelim ki elma denilen seyden cok az var ve hepsinin yesil oldugunu gozlemleyerek dogruyabiliriz. zira buna ihtiyac yoktur cunku zaten oyleyse bu konu hakkinda one bir sav surmek kadar gerekli degildir ki zaten bilimde genelde bu tur onermeler gozlenmez.
  "bazi elmalar yesildir" gibi tersini diyecek olursak, dogrulanabilirligi yuksek ama yanlislanabilirligi neredeyse imkansiz olur. popper da bilimsel teorilerin cok azinin bu formda oldugunu belirtir. bu yuzden bilimsel olanla olmayan ayirt edilmeildir.
  
  eh, freud'dan marx'dan ne farkim var demis, surmus teorilerini ortaya. bir sekilde acik kapi bulup karsi cikanlara da soylediklerinden farkli olmayan seyler soyleyerek sacmalamistir. sen yap teorini, yat sonra. olacak is mi. neyse hakkini yemeyelim, kendisi o zamanlar pek dusunulmeden kabul edilen ve gozlemlenebilir gibi gozuken; ama aslinda bu ebilitenin yaniltici oldugunu, cunku yanlislanabilecegi riskini icermedigini gundeme getirdi. bu da bilimin ampirik gorusunu destekleyen bir gelisim. simdi ne bilim, ne degil biliyoruz. yoksa emin olmasak mi?