manifest der kommunistischen partei

• komünist partisi manifestosu
  
  avrupa'da bir heyula kolgeziyor-komünizm heyulası.
  eski avrupa'nın bütün güçleri bu heyulayı defetmek için
  bir kutsal bağlaşma kurdular. papa'yla çar, metternich'le
  guizot, fransız radikalleriyle alman polisinin casusları.
  
  nerededir, iktidardaki hasımları tarafından komünistlikle
  suçlanmamış muhalefet partisi? gerici hasımlarına
  karşı da, daha ilerici muhalefet partilerine karşı da komünizm damgasını
  gerisin geriye vurmaya kalkmamış muhalefet nerede?
  
  bu olgudan iki şey çıkıyor:
  
  1. komünizm şimdiden bütün avrupa devletleri tarafından büyük bir güç
  olarak tanınmaktadır.
  
  2. komünistlerin, tüm dünya önünde, görüşlerini,
  amaçlarını, eğilimlerini yazılı olarak açıkça ortaya koymaları ve bu
  komünizm heyulası çocuk masalına parti'nin kendisinin bir manifesto'su ile
  karşılık vermeleri zamanı çoktan gelip çatmıştır.
  
  işte bu amaçla, çeşitli milliyetlerden komünistler londra'da toplanmışlar
  ve aşağıdaki manifesto'yu, ingiliz, fransız, alman, italyan, flaman ve
  danimarka dillerinde yayınlanmak üzere kaleme almışlardır.
  
  -1-
  
  burjuvalar ve proleterler (burjuvazi ile kastetdiğimiz üretim araçlarının
  sahipleri olan ve ücretli emekçiyi çalıştıran modern kapitalistler
  sınıfıdır. proletarya ile kastetdiğimiz, hiçbir üretim aracına sahip
  olmamaları yüzünden yaşayabilmek için işgücünü satmak zorunda olan modern
  ücretli emekçiler sınıfıdır. (engels'in 1888 tarihli ingilizce baskıya notu.)
  
  günümüze dek bütün toplumların tarihi, sınıf savaşımları tarihidir.
  
  özgür insan ve köle, patrisyen ve pleb, senyör ve serf,
  lonca ustası ve lonca emekçisi, tek sözcükle, ezen ve ezilen, sürekli bir
  çatışma halinde, bazan gizli, bazan açıkça, her kezinde ya toplumun devrimci
  bir biçim değiştirmesiyle ya da çatışan sınıfların birlikte çöküşüyle
  sonuçlanan, kesintisiz bir savaşım yürütmüşlerdir.
  
  tarihin daha önceki devirlerinde, hemen hemen her
  yerde, toplumun değişik düzenler halinde karmaşık bir kuruluşunu, sosyal
  hiyerarşinin çok basamaklı bir derecelenmesini buluyoruz. eski roma'da
  patrisyenleri, şovalyeleri, plebleri, köleleri; ortaçağ'da senyörleri,
  vasalleri, lonca ustalarını, kalfaları, çırakları, serfleri; bu sınıfların
  hemen hepsinde de ikinci derecede hiyerarşiler görüyoruz.
  
  feodal toplumun yıkıntılarından fışkıran modern burjuva toplumu, sınıf
  karşıtlıklarını ortadan kaldırmamıştır. yaptığı şey, yalnızca, eski
  sınıfların yerine yeni sınıflar, yeni sömürü koşulları, yeni savaşım
  biçimleri koymak olmuştur.
  
  bununla birlikte, çağımızın, burjuvazi çağının, ayırdedici özelliği,
  sınıf karşıtlıklarını yalınlaştırmış olmasıdır. bir tüm olarak toplum,
  gittikçe artan bir biçimde, iki büyük düşman kampa, doğrudan birbirlerine
  karşı duran iki büyük sınıfa bölünmektedir: burjuvazi ve proletarya.
  
  ortaçağ serflerinin bağrından ilk kasabaların ayrıcalıklı tüccarları
  çıktı. bu -kasabalılardan burjuvazinin ilk öğeleri gelişti.
  
  amerika'nın keşfi, ümit burnu'nun dönülmesi, gelişmekte olan burjuvaziye
  yepyeni alanlar açtı. doğu hindistan ve çin pazarları, amerika'nın
  sömürgeleştirilmesi, sömürgelerle olan ticaret, mübadele araçlarının ve
  genel olarak metaların artması, ticarete, gemiciliğe ve sanayiye o zamana
  dek görülmemiş bir itiş, ve dolayısıyla, yıkılış halinde olan feodal
  toplumun içindeki devrimci öğenin gelişmesine büyük bir hız sağladı.
  
  sanayi üretiminin kapalı loncaların tekelinde olduğu
  feodal sanayi sistemi, yeni pazarların durmadan büyüyen
  istemlerini artık karşılayamıyordu. onun yerini manüfaktür (imalat) sistemi
  aldı. lonca ustaları, imalatçı orta sınıf tarafından bir yana itildiler;
  ayrı ayrı lonca birlikleri arasındaki işbölümü her bir atelye içindeki
  işbölümü karşısında yokoldu.
  
  bu arada, pazarlar durmadan büyüyor ve istem durmadan artıyordu. manüfaktür
  de yetersiz olmaya başladı. işte o zaman, buhar ve makine, sanayi üretiminde
  bir devrim yaptı. dev modern sanayi manüfaktürü tahtından
  indirdi; sanayici orta sınıf, sanayici milyonerlere, büyük
  sanayi ordularını yönetenlere, modern burjuvalara yerlerini bıraktılar.
  
  büyük sanayi amerika'nın keşfiyle temelleri atılan dünya pazarını kurdu.
  bu pazar, ticarete, gemiciliğe, kara ulaştırmasına şaşırtıcı bir gelişme
  sağladı. bu gelişme de sanayinin yayılmasını etkiledi, ve sanayinin,
  ticaretin, gemiciliğin, demiryollarının yayılmasına koşut olarak ve onlarla
  aynı oranda burjuvazi de gelişti, sermayesini artırdı ve ortaçağ'dan kalma
  bütün sınıfları geri plana itti.
  
  böylece, modern burjuvazinin kendisinin de uzun bir gelişmenin, üretim ve
  mübadele biçimlerindeki bir dizi devrimin ürünü olduğunu görüyoruz.
  burjuvazinin gelişmesindeki her adıma, bu sınıfın, buna uygun politik bir
  ilerlemesi eşlik etti. feodal soyluluğun egemenliği altında ezilen bir sınıf,
  ortaçağ komününde (fransa'da yeni oluşan kentlere komün denirdi.) silahlı
  ve kendi kendini yöneten bir topluluk olan, bir yerde bağımsız kent
  cumhuriyeti (italya'da ve almanya'da olduğu gibi), bir yerde monarşinin
  angaryaya tabi üçüncü kuvvet'i (tiers etat) olan (fransa'da olduğu gibi),
  daha sonraları manüfaktür döneminde yarı-feodal ya da mutlak monarşide
  soylular sınıfına karşı bir ağırlık rolünü ve gerçekte de genel olarak büyük
  monarşilerin temel taşı rolünü oynayan burjuvazi, ensonu, modern sanayinin
  ve dünya pazarının kurulmasından buyana, modern temsili devlette politik
  egemenliği tümüyle eline geçirdi. modern devletin hükümetleri, tümüyle
  burjuva sınıfının ortak işlerini yöneten bir komiteden başka bir şey
  değildir.
  
  burjuvazi tarihte tam anlamıyla devrimci bir rol oynamıştır.
  
  iktidarı ele aldığı her yerde burjuvazi, feodal, ataerkil, duygusal ilişki
  olarak her ne varsa hepsine son verdi.
  insanı doğal efendileri'ne tutsak eden karmaşık feodal
  bağları hiç acımadan kopardı ve insanla insan arasında
  çıplak özçıkar ve katı peşin ödeme'den başka bir bağ
  bırakmadı. burjuvazi, dinsel inancın ateşli ve kutsal coşkusunu,
  şövalyelik ruhunu, duygusallığı bencil hesabın
  buzlu sularında boğdu. burjuvazi, kişisel değeri bir mübadele değeri
  haline getirdi ve binbir güçlükle elde edilmiş sayısız özgürlüklerin yerine,
  o biricik ve acımasız özgür ticareti koydu. tek sözcükle, dinsel ve politik
  aldatmaların maskelediği sömürü yerine, zorba, utanmaz, doğrudan ve çıplak
  sömürüyü koydu.
  
  burjuvazi, o zamana dek saygınlığı olan ve kutsal bir
  saygıyla karşılanan bütün mesleklerin nişanelerini koparıp attı.
  hekimi, hukukçuyu, papazı, ozanı, bilim adamını kendisinin ücretli
  emekçileri içerisine kattı.
  
  burjuvazi, aile ilişkilerini örten duygusal peçeyi yırttı
  ve aile ilişkisini sırf bir para ilişkisi durumuna indirgedi.
  burjuvazi, gericilerin o kadar göklere çıkardığı ortaçağdaki kaba kuvvet
  gösterilerinin nasıl en miskin bir tembelliği gizlediğini açığa vurdu.
  insan faaliyetinin neler yaratabildiğini ilk gösteren o oldu. burjuvazi,
  mısır'ın piramitlerini, roma'nın su kemerlerini, gotik katedrallerini kat
  kat aşan şaheserler ortaya koydu; önceki bütün tarihsel göçleri ve haçlı
  seferleri'ni gölgede bırakan seferler yönetti.
  
  burjuvazi, üretim aletlerini, dolayısıyla üretim ilişkilerini ve
  bunlarla birlikte bütün toplum ilişkilerini devrimcileştirmeksizin yaşayamaz.
  oysa, daha önceki bütün sanayici sınıfların varlıklarının ilk koşulu eski
  üretim biçiminin değişikliğe uğramadan korunmasıydı. üretimin sürekli
  altüst oluşu, tüm toplumsal yapının kesintisiz olarak sarsılışı, sonu
  gelmeyen bir hareketlilik ve güvensizlik, burjuva çağını daha önceki bütün
  çağlardan ayırdeder. bütün donmuş, durağan ilişkiler, ardısıra getirdikleri
  eski ve saygınlığı olan önyargılar ve düşünlerle birlikte
  eriyip gidiyorlar; bütün yeni biçimlenmeler daha iyice yerleşmeden
  eskiyorlar. sağlamlığı, sürekliliği olan ne varsa
  duman olup gitmiş, kutsal olan her şey murdar edilmiş,
  ve insan, artık kendi yaşamının gerçek koşullarını ve öteki insanlarla olan
  ilişkilerini tüm çıplaklığıyla karşılamak zorunda kalmıştır.
  
  ürünleri için durmadan genişleyen bir pazar gereksinimiyle itilen
  burjuvazi yeryüzünün tümünü istila ediyor.
  her yere sokulması, her yere yerleşmesi, her yerde ilişkiler kurması
  gerekiyor.
  
  burjuvazi, dünya pazarını sömürmekle bütün ülkelerin
  üretim ve tüketimine kozmopolit bir karakter verdi. gericileri derin kedere
  boğarak, sanayinin ayakları altından, üzerinde durduğu ulusal temeli çekip
  aldı. eskiden kurulmuş bütün ulusal sanayiler yıkıldı ya da günden güne
  yıkılıyor. bunların yerini, kurulmaları bütün uygar uluslar
  için bir ölüm-kalım sorunu durumuna gelen yeni sanayiler; artık, daha çok
  ülke içinde üretilen hammaddeleri değil, en uzak yerlerden getirilen
  hammaddeleri işleyen sanayiler; ürünleri yalnızca ülke içinde değil,
  dünyanın dört bir yanında tüketilen sanayiler alıyor. ülke üretimiyle
  karşılanabilen eski gereksinimlerin yerini, karşılanması uzak
  ülkelerin ve iklimlerin ürünlerini gerektiren yeni gereksinimlerin
  aldığını görüyoruz. eski yöresel ve ulusal kapalılık ve kendi kendine
  yeterliliğin yerini, her yöndeki ilişkilerde ulusların evrensel bağımlılığının
  aldığını görüyoruz. ve, maddi üretimdekine benzer bir gelişmeyi düşünsel
  üretimde de izliyoruz. tek tek ulusların düşünsel yaratımları ortak servet
  haline geliyor. ulusal tekyönlülük ve darkafalılık gün geçtikçe daha da
  olanaksızlaşıyor, sayısız ulusal ve yöresel yazından bir dünya yazını doğuyor.
  
  üretim aletlerinin hızla gelişmesiyle ve ulaştırma araçlarının her gün
  daha yüksek bir düzeye ulaşmasıyla burjuvazi; bütün ulusları, hatta en barbar
  kavimleri bile uygarlığın seline katıyor. ürünlerinin ucuzluğu, bütün çin
  setlerini döğüp yıkan ve yabancılara karşı en inatçı bir düşmanlık duyan
  barbarları boyun eğmeye zorlayan ağır toplardır. burjuvazi, bütün ulusları,
  yokolma olasılığıyla karşı karşıya bırakarak, burjuva üretim biçimini
  kabullenmeye zorluyor; bu uluslar direnseler de onları kendisinin uygarlık
  dediği şeye ayak uydurmaya, yani burjuva olmaya zorluyor. tek sözcükle, o
  kendisine tıpatıp benzeyen bir dünya kurmaktadır.
  
  burjuvazi, köyleri kentlerin yönetimine bağımlı kıldı.
  koca koca kentler yarattı, köy nüfusuna göre kent nüfusunu büyük ölçüde
  artırdı ve böylelikle nüfusun oldukça önemli bir kısmını köy yaşamının
  aptallaştırıcı etkisinden kurtardı. nasıl köyü kente bağımlılaştırmışsa,
  aynı biçimde, barbar ya da yarı-barbar ülkeleri de uygar ülkelere,
  köylü halkları burjuva halklara, doğu'yu batı'ya bağımlı kıldı.
  
  burjuvazi, nüfusun, üretim araçlarının ve mülkiyetin
  dağınıklığını her geçen gün biraz daha ortadan kaldırmaktadır. o, nüfusu
  biraraya toplamış, üretim araçlarını merkezileştirmiş ve mülkiyeti birkaç
  elde yoğunlaştırmıştır. bu değişmelerin zorunlu sonucu politik merkezileşme
  olmuştur. ayrı ayrı çıkarları, yasaları, hükümetleri, vergi sistemleri olan
  bağımsız ya da zayıf bağlarla birbirine bağlı eyaletler, tek bir hükümet, tek
  bir yasa sistemi altında, tek bir ulusal sınıf-çıkarı olan, tek bir sınır,
  tek bir gümrük duvarı ardında, tek bir ulus halinde birleştiler.
  
  ancak yüzyılı bulan bir sınıf egemenliği süresince burjuvazi, bütün geçmiş
  kuşakların yarattıklarının toplamından daha güçlü ve çok daha büyük üretim
  güçleri yarattı.
  
  doğa güçlerinin insana boyun eğmesi, makineler, kimyanın sanayiye ve
  tarıma uygulanması, buharla işleyen gemiler, demiryolları, elektrikli
  telgraf, koca kıtaların tarıma açılması, ırmakların ulaştırmaya açılması,
  topraktan fışkırır gibi bir nüfus yoğunlaşması -bundan önceki hangi
  yüzyılda sosyal emeğin bağrında böyle üretim güçlerinin
  yattığı düşünülebilirdi?
  
  gördüğümüz durum şudur: burjuvazinin üzerinde düzenini kurduğu temeli
  oluşturan üretim ve mübadele araçları feodal toplumda yaratılmıştır. bu
  üretim ve mübadele araçlarındaki gelişmenin belirli bir aşamasında, feodal
  toplumun üretim ve mübadele koşulları, tarımın ve imalatın feodal
  örgütlenmesi, tek sözcükle, feodal mülkiyet ilişkileri, gelişmiş durumdaki
  üretici güçlere artık uygun olmaktan çıktılar; o ölçüde de bir yığın ayakbağı
  durumuna geldiler. bu engellerin yıkılması gerekiyordu; yıkıldılar.
  
  bunların yerini, kendisine uygun bir toplumsal ve politik yapı ve
  burjuva sınıfın ekonomik ve politik egemenliğiyle birlikte serbest rekabet
  aldı.
  
  benzer bir hareket kendi gözlerimizin önünde gelişiyor. üretim, mübadele
  ve mülkiyet ilişkileriyle modern burjuva toplumu, bu kadar güçlü üretim ve
  mübadele araçları yaratmış olan bu toplum, harekete getirdiği cehennem
  dünyasının güçlerini denetleyemez duruma düşmüş büyücüye benzemektedir.
  onyıllardan beri, sanayi ve ticaret tarihi, modern üretici güçlerin modern
  üretim koşullarına karşı, burjuvazinin ve onun egemenliğinin varlık
  koşulu olan mülkiyet ilişkilerine karşı başkaldırışının tarihinden
  başka bir şey değildir. bu konuda nöbet nöbet ortaya çıkmalarıyla tüm
  burjuva toplumunun varlığını her kezinde daha tehdit edici bir biçimde
  sorgulayan ticari buhranları anmak yeter. bu buhranlarda, yalnızca mevcut
  ürünlerin değil, daha önceden yaratılmış olan üretici güçlerin de büyük
  bir kısmı, nöbet nöbet tahrip edilir. bu buhranlar sırasında, daha önceki
  bütün çağlarda bir saçmalık olarak görülebilecek bir salgın başgösterir:
  aşırı üretim salgını.
  
  toplum birdenbire kendisini geçici bir barbarlık durumuna
  dönmüş bulur; sanki bir kıtlık, toptan bir yoketme savaşı
  bütün geçim kaynaklarının kökünü kurutmuştur; sanki sanayi ve ticaret
  yokedilmiştir; peki niçin? çünkü, haddinden fazla uygarlık, haddinden fazla
  geçim aracı, haddinden fazla sanayi, haddinden fazla ticaret vardır. toplumun
  elinde bulundurduğu üretici güçler, artık bujuva mülkiyet koşullarının daha
  fazla gelişmesine hizmet etme eğiminde değildir; tam tersine, kendilerini
  engelleyen bu koşullar için haddinden fazla güçlenmişlerdir, dolayısıyla
  üretici güçler bu engelleri yıkar yıkmaz burjuva toplumunun
  tümüne karışıklık getirmekte ve burjuva mülkiyetinin varlığını tehdit
  etmektedirler. burjuva toplumunun koşulları, üretici güçlerin yaratmış
  olduğu zenginliği zaptedemeyecek kadar daralmıştır. peki burjuvazi bu
  buhranların üstesinden nasıl gelmektedir? bir yandan, üretici güçlerin
  büyük bir kısmını zorla yokederek; öte yandan, yeni pazarlar ele geçirerek
  ve eskilerini de daha kapsamlı bir biçimde sömürerek. yani, daha yaygın ve
  daha yıkıcı buhranlara yolaçarak ve buhranları önleme çarelerini daha da
  kısıtlayarak.
  
  burjuvazinin feodalizmi devirmekte kullandığı silahlar,
  şimdi burjuvazinin kendisine karşı çevrilmiş bulunmaktadır.
  ama burjuvazi, yalnızca kendisine ölüm getiren silahları yaratmakla
  kalmamıştır; bu silahları kullanacak insanları da, yani proleterleri
  -modern işçi sınıfını- da yaratmıştır.
  
  burjuvazinin, yani sermayenin geliştiği ölçüde ve aynı oranlarla -ancak iş
  bulabildiği sürece yaşayabilen ve ancak emeği sermayeyi çoğalttığı ölçüde iş
  bulabilen bir emekçiler sınıfı olan- proletarya, yani modern işçi sınıfı
  da gelişmektedir. kendilerini dilim dilim satmak zorunda olan bu emekçiler,
  bütün öteki ticaret maddeleri gibi bir metadırlar, ve dolayısıyla, rekabetin
  getirdiği bütün değişikliklerin, pazarın bütün dalgalanmalarının etkisine
  açıktırlar.
  
  makinenin geniş ölçüde kullanılması ve işbölümü yüzünden, proleterlerin
  işi tüm bireysel niteliğini, ve dolayısıyla, çalışan için tüm çekiciliğini
  yitirmiştir. işçi makinenin bir uzantısı haline gelmiştir, ondan istenen
  yalnızca, en basit, en cansıkıcı, en kolayından edinilebilen bir beceridir.
  bu yüzden de, bir işçinin üretim maliyeti, hemen hemen tümüyle, yaşamını ve
  neslini sürdürmesi için gereksindiği zorunlu geçim araçlarından ibarettir.
  ama bir metanın, dolayısıyla da emeğin fiyatı, kendi üretim maliyetine
  eşittir. onun için, işin çekilmezliği arttığı oranda
  ücret azalır. üstelik, makine kullanımı ve işbölümü arttıkça, aynı oranda,
  ya iş saatlerinin uzamasıyla, ya belirli bir zamanda yapılan işin
  artmasıyla, ya da makinenin daha da hızlandırılmasıyla vb. işin de ağırlığı
  artar.
  
  modern sanayi, ataerkil ustanın küçük atelyesini sanayi kapitalistinin
  koca fabrikasına çevirmiştir. fabrikaya doluşmuş emekçi yığınları askerler
  gibi örgütlenmişlerdir. sanayi ordusunun erleri olarak, mükemmel bir subaylar
  ve çavuşlar hiyerarşisinin komutası altına sokulmuşlardır. onlar, yalnızca
  burjuva sınıfının, burjuva devletinin köleleri değildirler; makine tarafından,
  denetçi tarafından, ve hepsinin üstünde, tek tek burjuva imalatçının kendisi
  tarafından günden güne, saatten saate köleleştirilirler. bu despotluk, hedef
  ve amacının kazanç olduğunu açıkça ilan ettiği ölçüde daha aşağılık, daha
  nefret uyandırıcı ve daha isyan ettirici olur.
  
  kol emeğinde ustalığın ve gücün payı azaldıkça, bir
  başka deyişle, modern sanayi daha da geliştikçe, o ölçüde kadın çalışması
  erkek çalışmasının yerini alır. işçi sınıfı için, yaş ve cinsiyet
  ayrımlarının artık hiçbir ayırdedici toplumsal geçerliliği kalmamıştır.
  bunların hepsi, yaşına ve cinsiyetine göre, kullanılması daha çok ya da daha
  az pahalı olan iş aletleridir.
  
  emekçinin, imalatçı tarafından sömürülmesi, ücretini para olarak almasıyla
  o an için sona erer ermez üzerine burjuvazinin öteki bölümleri, ev sahibi,
  dükkancı, rehinci vb. çullanırlar.
  
  orta sınıfın alt tabakaları -küçük esnaf, dükkan sahipleri ve genellikle
  emekliliğe çekilmiş ticaret erbabı, zanaatçılar ve köylüler- bütün bunlar,
  kısmen küçük sermayeleri modern sanayinin boyutlarına erişmediği ve büyük
  kapitalistlerle rekabette yutulduğu için, kısmen de yeni
  üretim yöntemleri ustalaşmış oldukları işteki becerilerini
  değersiz kıldığı için, giderek proletaryanın katına düşerler. böylelikle
  proletaryanın safları halkın bütün sınıfları tarafından beslenmektedir.
  
  proletarya çeşitli gelişme aşamalarından geçer. daha
  doğuşuyla birlikte burjuvaziye karşı savaşımı başlar. savaşım, başlangıçta
  kendilerini doğrudan doğruya sömüren tek tek burjuvalara karşı tek tek
  emekçiler tarafından, sonra bir fabrikanın emekçileri tarafından, daha sonra
  da bir meslek kolundaki, bir bölgedeki çalışanlar tarafından
  yürütülür. saldırılarını burjuva üretim koşullarına karşı
  değil, doğrudan doğruya üretim araçlarına yöneltirler; kendi emekleriyle
  rekabet eden ithal mallarını tahrip ederler, makineleri parçalarlar,
  fabrikaları ateşe verirler, ortadan kalkmış olan ortaçağ zanaatçısının
  statüsünü zora başvurarak geri getirmeye çalışırlar.
  
  bu aşamada emekçiler, henüz ülkenin her yerine yayılmış, dağınık ve
  aralarındaki karşılıklı rekabetle bölünmüş bir yığın oluştururlar. yer yer
  daha derli-toplu örgütler meydana getirmek için birleşebilirlerse, bu henüz
  kendi etkin birliklerinin sonucu değil, kendi politik amaçlarına ulaşmak
  için tüm proletaryayı harekete getirmek zorunda olan ve daha bir süre de
  bunu yapabilecek güçte olan sınıfın, burjuvazinin birliğinin sonucudur.
  onun için, bu aşamada proleterler, kendi düşmanlarına karşı değil,
  düşmanlarının düşmanlarına, mutlak monarşi kalıntılarına, toprak sahiplerine,
  sanayici olmayan burjuvaziye ve küçük burjuvaziye karşı bir savaşım
  yürütürler. böylece, tüm tarihsel hareket burjuvazinin ellerinde toplanmıştır;
  elde edilen her zafer de burjuvazinin zaferidir.
  
  ama, sanayinin gelişmesiyle, proletarya, yalnızca sayıca artmakla kalmaz;
  daha büyük yığınlar halinde yoğunlaşır, gücü büyür ve bu gücü daha çok
  hisseder. makineler emekler arasındaki bütün ayrımları silerek ücretleri
  hemen hemen her yerde aynı aşağı düzeye indirdikçe, proletaryanın
  saflarındaki farklı çıkar ve yaşam koşulları da gitgide daha eşit bir duruma
  gelir. burjuvazi arasında durmadan artan rekabet ve bunun sonucu ortaya
  çıkan ticari bunalımlar, işçilerin ücretlerini sürekli dalgalandırır.
  makinelerin durmadan gelişmesi, sürekli daha da hızlı gelişmesi, onların
  durumunu gitgide daha da güvensizliğe iter; tek tek işçilerle tek tek
  burjuvalar arasındaki çatışmalar, gitgide daha çok iki sınıf arasındaki
  çatışmalar niteliğini alır. bunun üzerine, işçiler burjuvalara karşı
  dernekler (sendikaları kurmaya başlarlar; ücret oranını yüksek tutabilmek
  için birbirlerine kenetlenirler; zaman zaman çıkan isyanlar için önceden
  hazırlık yapabilmek üzere, sürekliliği olan örgütler kurarlar. yer yer
  çatışmalar ayaklanmaya dek varır.
  
  arasıra işçiler zafer kazanırlar, ama ancak bir süre için.
  savaşımlarının gerçek meyvesi, hemen o anda elde edilen
  sonuçta değil, işçilerin durmadan genişleyen birliğindedir.
  modern sanayinin yarattığı ve ayrı ayrı yerlerdeki işçileri
  birbirleriyle bağlantılı duruma getiren ileri haberleşme araçları
  bu birliğe hizmet eder. hepsi de aynı nitelikteki sayısız yöresel
  savaşımları, ulus ölçüsünde tek bir sınıf savaşımında merkezileştirmek için
  gerekli olan da bu bağlantıdır işte. ama her sınıf savaşımı politik bir
  savaşımdır.
  
  ve, ortaçağ kentlilerinin ulaşmaları için kötü karayollarıyla yüzyılları
  gerektirmiş olan bu birliği modern proleterler, demiryolları sayesinde
  birkaç yılda gerçekleştirirler.
  
  proleterlerin bir sınıf olarak ve bunun sonucu bir politik parti olarak bu
  örgütlenmeleri yine kendi aralarındaki rekabet yüzünden durmadan altüst olur.
  ama, her kezinde daha güçlü, daha sağlam ve daha görkemli olarak yeniden
  doğar. burjuvazinin kendi arasındaki bölünmelerden yararlanarak işçilerin
  belirli çıkarlarının yasal olarak tanınmasını zorlar. ingiltere'deki on
  saatlik işgünü yasası böyle çıkarılmıştır.
  
  bir tüm olarak ele alındığında, eski toplumun sınıfları arasındaki
  çatışmalar, proletaryanın gelişmesini birçok yönden hızlandırır. burjuvazi
  kendisini bitmek tükenmek bilmez bir savaşın içinde bulur; başlangıçta
  aristokrasiyle; daha sonraları kendi içinde, çıkarları sanayinin ilerlemesine
  ters düşen burjuvazinin kesimleriyle; her zaman da, yabancı ülkelerin
  burjuvazisiyle. burjuvazi bütün bu savaşlarda kendisini proletaryaya
  başvurmak, onun yardımını istemek ve böylelikle onu politika alanına çekmek
  zorunda görür. bunun içindir ki, burjuvazi, proletaryaya politik ve genel
  eğitiminin öğelerini bizzat kendisi sağlar; bir başka deyişle, kendisine
  karşı savaşımda kullanacağı silahları proletaryanın eline bizzat kendi
  eliyle verir.
  
  ayrıca, daha önce gördüğümüz gibi, sanayinin ilerlemesiyle, egemen
  sınıfların bütün bölümleri proletaryaya doğru itilirler, ya da en azından
  bunların varlık koşulları tehlikeye girer. bunlar aynı zamanda proletaryaya
  yeni aydınlanma ve ilerleme öğeleri sağlar.
  
  ensonu, sınıf savaşımının belirleyici anının yaklaştığı
  sıralarda, egemen sınıfın içinde, gerçekte eski toplumun
  tümünde işleyen çözülme süreci öylesine zorlu, çarpıcı bir
  niteliğe bürünür ki, egemen sınıfın küçük bir bölümü kendini bu
  sınıftan koparır ve devrimci sınıfa, geleceği elinde tutan sınıfa
  katılır. onun için tıpkı daha önceki bir çağda, soyluların bir bölümünün
  burjuvazinin safına geçmesi gibi, şimdi de burjuvazinin bir bölümü,
  özellikle burjuva ideologların kendini tarihin akışını teoriyle bir tüm
  olarak kavrama düzeyine yükseltmiş bir bölümü, proletaryanın safına geçer.
  
  bugün burjuvaziyle karşı karşıya gelen bütün sınıflar içinde yalnızca
  proletarya gerçekten devrimci bir sınıftır.
  öteki sınıflar modern sanayi karşısında çürür ve en sonunda da ortadan
  kaybolurlar; modern sanayinin özel ve asıl ürünü proletaryadır.
  
  orta sınıfın alt tabakaları, küçük imalatçı, dükkancı,
  zanaatçı, köylü, bütün bunlar, burjuvaziye karşı, orta sınıfın birer
  parçası olarak varlıklarını yok olmaktan kurtarmak için savaşım yürütürler.
  onun için, bunlar devrimci değil, tutucudurlar. hatta gericidirler, çünkü
  tarihin tekerleğini gerisin geriye döndürmeye çalışırlar. devrimciliği
  göze alırlarsa, bu ancak kendilerinin proletaryaya katılmak üzere olmaları
  yüzündendir; onlar böylece, o andaki değil, gelecekteki çıkarlarını
  savunurlar, kendilerini proletaryanın bakış açısına yerleştirmek için kendi
  bakış açılarını terkederler.
  
  toplumun tortusundan başka bir şey olmayan ayaktakımı (lumpen proletarya), eski toplumun
  en alt tabakalarının içlerinden çıkarıp attığı o kendi kendine çürüyen yığın,
  yer yer bir proletarya devrimiyle harekete sürüklenebilir; ne var ki, yaşama
  koşulları onu gerici entrikaların bir aleti olmaya çok daha fazla hazırlar.
  proletaryanın koşulları içinde, eski toplumun koşulları zaten büyük ölçüde
  fiilen batıp gitmiştir. proleterin mülkiyeti yoktur; karısı ve çocuklarıyla
  ilişkisinin burjuva aile ilişkileriyle ortak bir yanı kalmamıştır;
  ingiltere'de fransa'dakinin, amerika'da almanya'dakinin aynı
  olan modern sanayi çalışması ve modern sermaye uyrukluğu, onda ulusal
  karakterin bütün izlerini silmiştir. proleterin gözünde, hukuk, ahlak, din,
  gerisinde kaynaşan bir o kadar burjuva çıkarı gizlenmiş burjuva önyargılarıdır.
  
  bugüne dek toplumda üste çıkan bütün sınıflar, ele geçirdiği üstün
  durumlarını, toplumu büyük ölçüde kendi mülk edinme koşullarına bağımlı
  duruma getirerek sağlamlaştırmaya çalışmışlardır. proleterler ise, daha
  önceki kendi mülk edinme biçimlerini ortadan kaldırmadan,
  dolayısıyla daha önceki bütün mülk edinme biçimlerini de
  ortadan kaldırmadan, toplumun üretici güçlerine egemen
  olamazlar. onların güven altına alacak ve sağlamlaştıracak
  hiçbir şeyleri yoktur; onlara düşen, bireysel mülkiyetin önceki bütün
  güvenlik ve güvencelerini ortadan kaldırmaktır.
  
  daha önceki bütün tarihsel hareketler, azınlık hareketleri ya da
  azınlıkların çıkarları uğruna hareketlerdi. proleter hareket, büyük
  çoğunluğun, büyük çoğunluk yararına, bilinçlice, bağımsız hareketidir.
  şimdiki toplumumuzun en alt tabakası olan proletarya, resmi toplumu
  oluşturan bütün tabakalar üstyapısını havaya uçurmadan belini doğrultamaz.
  
  özde değilse bile, biçim olarak, proletaryanın burjuvaziye karşı
  savaşımı, başlangıçta ulus ölçüsünde bir savaşımdır. her ülkenin
  proletaryası, elbette her şeyden önce, kendi burjuvazisiyle hesaplaşmak
  zorundadır.
  
  proletaryanın gelişmesinin en genel aşamalarını anlatırken, şimdiki
  toplumun içinde az çok üstü örtülü biçimde sürüp giden iç savaşı, savaşın
  açıkça devrime döküldüğü ve burjuvazinin zora başvurularak devrilmesinin
  proletaryanın egemenliğinin temelini attığı noktaya dek izledik.
  
  bugüne dek her toplum biçimi, daha önce de gördüğümüz gibi, ezen ve
  ezilen sınıfların karşıtlığına dayanmıştır. ama bir sınıfı ezebilmek
  için, ona hiç değilse kölece varlığını sürdürebilmesine elverecek belirli
  koşullar sağlanmalıdır. serflik döneminde serf kendisini komün üyeliğine
  yükseltmiştir; nasıl ki feodal mutlakiyetin boyunduruğu altında küçük burjuva
  da gelişerek bir burjuva olmayı becerebilmişse. modern emekçi ise, tersine,
  sanayinin gelişmesiyle, yükseleceği yerde, kendi sınıfının varlık
  koşullarının gitgide daha altına batmaktadır. emekçi yoksullaşmakta ve
  yoksulluk nüfustan ve servetten daha hızlı gelişmektedir. ve işte,
  burjuvazinin toplumda artık egemen sınıflığa layık olmadığı ve kendi varlık
  koşullarını en üstün yasa olarak topluma kabul ettirme yeteneğine sahip
  olmadığı bundan açıkça anlaşılmaktadır. burjuvazi hükmetmeye layık değildir,
  çünkü kölesine, köleliği içinde bir yaşantı sağlayamamaktadır; çünkü, kölesi
  tarafından kendisi besleneceğine, onu kendisinin beslemesi gerektiği bir
  duruma düşmüştür ve buna engel olamamaktadır.
  
  toplum, artık bu burjuvazinin egemenliği altında yaşayamaz, bir başka
  deyişle, burjuvazinin varlığı artık toplumla bağdaşmamaktadır.
  burjuva sınıfının varlığı ve egemenliği için temel koşul, zenginliğin özel
  kişiler elinde birikmesi, sermayenin meydana gelmesi ve artmasıdır;
  sermayenin varlık koşulu da ücretli çalışmadır. ücretli çalışma, doğrudan
  doğruya emekçiler arasındaki rekabete dayanır. burjuvazinin
  zorunlu olarak harekete getirdiği sanayinin ilerlemesi,
  emekçilerin rekabetten kaynaklanan yalıtılmışlıklarının yerine, örgütlenmeden
  kaynaklanan devrimci birleşmelerini geçirir. onun içindir ki, modern
  sanayinin gelişmesi, üzerinde burjuvazinin üretim yaptığı ve ürünleri mülk
  edindiği temelin kendisini onun ayağının altından çeker alır.
  
  bu yüzdendir ki, burjuvazinin ürettiği, her şeyden önce,
  kendi mezar kazıcılarıdır. onun devrilmesi ve proletaryanın
  zafer kazanması da aynı derecede kaçınılmazdır.
  
  -2-
  
  proleterler ve komünistler
  
  komünistler, bir tüm olarak proleterlerle nasıl bir ilişki
  içindedirler?
  
  komünistler, öteki işçi sınıfı partilerine karşı duran ayrı
  bir parti oluşturmazlar.
  
  onlar, bir tüm olarak proletaryanın çıkarları dışında
  ve ayrı çıkarlara sahip değildirler.
  
  onlar, proletarya hareketini biçimlendirecek ve bir kalıba sokacak
  kendilerine özgü hiçbir sekter ilke ileri sürmezler.
  
  komünistler öteki işçi sınıfı partilerinden ancak şöyle
  ayrılırlar: 1) ayrı ayrı ülkelerin proleterlerinin ulus ölçüsündeki
  savaşımlarında, her türlü milliyetten bağımsız olarak, tüm proletaryanın
  ortak çıkarlarını gösterir ve öne çıkarırlar. 2) işçi sınıfının burjuvaziye
  karşı savaşımının geçmek zorunda olduğu çeşitli gelişme aşamalarında her
  zaman ve her yerde, bir tüm olarak hareketin çıkarlarını
  temsil ederler.
  
  onun için, komünistler, hem pratikte her ülkenin işçi
  sınıfı partilerinin en ileri ve en kararlı bölümü, bütün ötekileri ileriye
  iten bölümüdürler; hem de büyük proletarya yığını üstünde, proletarya
  hareketinin yürüyüş çizgisini, koşullarını, ve en sonunda ulaşacağı genel
  sonuçları, teorik olarak açıkça anlamada üstünlüğe sahiptirler.
  
  komünistlerin hemen ulaşmak istedikleri hedef, bütün öteki proletarya
  partilerininkinin aynıdır: proletaryanın bir sınıf olarak örgütlenmesi,
  burjuva egemenliğinin devrilmesi, politik iktidarın proletarya tarafından
  ele geçirilmesi.
  
  komünistlerin vardıkları teorik sonuçlar, hiçbir biçimde, şu ya da bu sözde
  evrensel reformcu tarafından icat edilmiş ya da keşfedilmiş düşünlere ya da
  ilkelere dayandırılmamıştır.
  
  bu teorik sonuçlar, yalnızca, gözlerimizin önünde sürüp giden tarihsel bir
  hareketin, mevcut bir sınıf savaşımının ortaya çıkardığı gerçek ilişkilerin
  genel terimlerle anlatımıdır. kurulu mülkiyet ilişkilerinin ortadan kaldırılması,
  komünizmin hiç de ayırdedici bir özelliği değildir.
  
  geçmişteki bütün mülkiyet ilişkileri, tarihsel koşulların değişmesiyle
  durmadan tarihsel bir değişikliğe uğramışlardır.
  
  örneğin, fransız devrimi, yerine burjuva mülkiyetini geçirmek için feodal
  mülkiyeti ortadan kaldırmıştır.
  
  komünizmin ayırdedici özelliği, genel olarak mülkiyetin ortadan
  kaldırılması değil, burjuva mülkiyetinin ortadan kaldırılmasıdır. ama modern
  burjuva özel mülkiyeti, sınıf karşıtlıklarına, çoğunluğun azınlıkça sömürülmesine
  dayanan, ürünleri üretme ve mülk edinme sisteminin en son ve eksiksiz
  ifadesidir.
  
  bu anlamda, komünistlerin teorisi tek bir tümcede özetlenebilir: özel
  mülkiyetin ortadan kaldırılması.
  
  biz komünistler, her türlü kişisel özgürlüğün, faaliyetin ve bağımsızlığın
  temeli olduğu ileri sürülen mülkiyeti; bir insanın kendi emeğinin meyvesi
  olarak kişisel mülk edinme hakkını ortadan kaldırmak istemekle kınanmışızdır.
  
  zor kazanılmış, kendi alın teriyle edinilmiş, bizzat hak
  edilmiş mülkiyet! küçük zanaatçının ve küçük köylünün
  mülkiyetinden, burjuva biçiminden önceki bir mülkiyet
  biçiminden mi söz ediyorsunuz? onu ortadan kaldırmaya gerek yoktur;
  sanayinin gelişmesi onu zaten büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır ve günden
  güne de ortadan kaldırmaktadır.
  
  yoksa modern burjuva özel mülkiyetinden mi söz ediyorsunuz?
  
  ama, ücretli emek, emekçi için herhangi bir mülkiyet
  yaratır mı? zerrece yaratmaz. ücretli emek, sermaye yaratır; yani ücretli
  emeği sömüren ve yeni sömürü için yeni bir ücretli emek arzı doğuran
  koşullar dışında çoğalamayacak türden bir mülkiyet yaratır. şimdiki biçimiyle
  mülkiyet, sermaye ile ücretli emek arasındaki karşıtlığa dayanmaktadır. bu
  karşıtlığın iki yanını inceleyelim.
  
  kapitalist olmak, üretimde, salt kişisel değil, ayrıca toplumsal bir
  statüye de sahip olmak demektir. sermaye ortaklaşa bir üründür ve ancak
  birçok üyenin birleşik emeğiyle, hayır, son çözümlemede, ancak toplumun bütün
  üyelerinin birleşik eylemiyle harekete geçirilebilir.
  
  bunun için, sermaye, kişisel değil, toplumsal bir güçtür.
  
  bundan dolayıdır ki, sermaye ortak mülkiyete, toplumun bütün üyelerinin
  mülkiyetine dönüştürülmekle, kişisel mülkiyet toplumsal mülkiyete dönüşmüş
  olmaz. değişen yalnızca mülkiyetin toplumsal karakteridir. mülkiyet sınıf
  karakterini yitirir.
  
  şimdi de ücretli emeği ele alalım.
  
  ücretli emeğin ortalama fiyatı, asgari ücrettir, yani
  emekçiyi bir emekçi olarak ancak ayakta tutabilmek için
  zorunlu olan geçim araçlarının tutarıdır. onun içindir ki,
  ücretli emekçinin kendi emeğiyle edindiği şeyler, ancak kıtkanaat varlığını
  sürdürebilmesine ve yeniden üremesine yetecek kadardır: biz kesinlikle, emek
  ürünleri üzerindeki bu kişisel mülk edinmeyi, ancak insan yaşamının ve
  neslinin sürmesini sağlayan ve başkalarının emeğine egemen olacak hiçbir
  artık bırakmayan bu mülk edinmeyi ortadan kaldırmak niyetinde değiliz.
  ortadan kaldırmak istediğimiz tek şey, emekçinin yalnızca sermayeyi
  artırmak için yaşamasına olanak tanıyan ve ancak egemen sınıf çıkarının
  gerektirdiği bir dereceye kadar yaşamasına izin veren bu mülk edinmenin
  sefil karakteridir.
  
  burjuva toplumda canlı emek, yalnızca birikmiş emeği artırmanın bir
  aracıdır. komünist toplumda ise, birikmiş emek, emekçinin varlığını daha
  kapsamlı kılma, zenginleştirme, ilerletme aracından başka bir şey değildir.
  onun için burjuva toplumda, geçmiş şimdi yaşanılan
  zamana egemendir; komünist toplumda ise, şimdi yaşanılan zaman geçmişe
  egemendir. burjuva toplumda, sermaye bağımsız ve bireyseldir, yaşayan kişi
  ise bağımlı ve bireylikten yoksundur.
  
  ve işte, bu durumun ortadan kaldırılmasına, burjuvazi, bireyliğin ve
  özgürlüğün ortadan kaldırılması diyor!
  doğru da söylüyor. hiç kuşku yok ki, hedef, burjuva biseyliğinin, burjuva
  bağımsızlığının ve burjuva özgürlüğünün ortadan kaldırılmasıdır.
  
  şimdiki burjuva üretim koşulları altında özgürlükten kastedilen, özgür
  ticaret, özgür alım-satımdır.
  
  ama, alım-satım ortadan kalkarsa, özgür alım-satım
  da ortadan kalkar. özgür alım-satım üzerine bu sözler ve burjuvazimizin
  genellikle özgürlük konusundaki bütün öteki cesur sözcükleri, ancak
  ortaçağ'ın kısıtlı alım-satımı ve eli-kolu bağlı tüccarları karşısında belki
  bir anlam taşıyabilir, ama alım-satımın, burjuva üretim koşullarının
  ve burjuvazinin kendisinin komünistçe ortadan kaldırılması karşısında hiçbir
  anlam taşımaz.
  
  bizim, özel mülkiyeti ortadan kaldırma niyetimizden
  dehşete düşüyorsunuz. ama sizin bugünkü toplumunuzda özel mülkiyet, nüfusun
  onda-dokuzu için zaten ortadan kaldırılmıştır; bir avuç kişi için varoluşu
  da düpedüz o onda-dokuzun elinde olmayışı yüzündendir. demek ki,
  siz bizi, varlığı toplumun büyük çoğunluğunda hiç mülkiyet bulunmaması
  zorunlu koşuluna bağlı olan bir mülkiyet biçimini ortadan kaldırmaya
  niyetlenmekle suçluyorsunuz.
  
  tek sözcükle, siz bizi, sizin mülkiyetinizi ortadan kaldırmaya niyetlenmekle
  suçluyorsunuz. kesinlikle öyle; niyetimiz tam da budur.
  
  emeğin sermayeye, paraya ya da ranta, tekelleştirilebilen bir toplumsal
  güce artık çevrilemeyeceği andan itibaren, yani bireysel mülkiyetin artık
  burjuva mülkiyetine, sermayeye döndürülemeyeceği andan itibaren, o andan
  itibaren, bireylik ortadan kalkar, diyorsunuz.
  
  onun için, itiraf etmelisiniz ki, siz birey dediğiniz
  zaman, burjuvadan ve orta sınıf mülkiyet sahibinden başkasını
  kastetmiyorsunuz. bu kişi gerçekten süpürülüp atılmalı ve olanaksız
  kılınmalıdır.
  
  komünizm hiç kimseyi toplumun ürünlerini mülk edinme gücünden yoksun
  bırakmaz; tüm yaptığı, onu böyle bir mülk edinme aracılığıyla başkalarının
  emeğini boyunduruk altına alma gücünden yoksun bırakmaktır.
  
  itiraz olarak, özel mülkiyetin ortadan kaldırılmasıyla
  her işin duracağı ve bizi genel bir tembelliğin saracağı öne
  sürülmüştür.
  
  buna göre, burjuva toplumu, aylaklık yüzünden çoktan yıkılmış olmalıydı;
  çünkü bu toplumun çalışan üyeleri hiçbir şey edinemezler, bir şeyler
  edinenler ise çalışmayanlardır. bu itiraz bütünüyle, sermaye olmayınca ücretli
  emeğin de olamayacağı açık gerçeğinin gereksiz bir yinelenmesinden başka bir
  şey değildir.
  
  maddi ürünlerin komünistçe üretimine ve mülk edinilme biçimine karşı ileri
  sürülen bütün itirazlar, yine aynı yoldan, düşünsel ürünlerin komünistçe
  üretimine ve mülk edinilme biçimine karşı da yöneltilmiştir. burjuva için,
  sınıf mülkiyetinin yok olması, nasıl üretimin kendisinin yok olması demekse,
  aynı biçimde, sınıf kültürünün yok olması da, onun gözünde tüm kültürün yok
  olması demektir.
  
  kaybı onu yaslara boğan o kültür, muazzam çoğunluk için, bir makine gibi
  hareket edecek biçimde eğitilmesinden başka bir şey değildir.
  
  ama, bizim, burjuva mülkiyetini ortadan kaldırma niyetimizi, kendi burjuva
  özgürlük, kültür, hukuk vb. anlayışınızın ölçütüne vurduğunuz sürece, bizimle
  dalaşmayın. sizin bütün düşünleriniz burjuva üretim ve burjuva
  mülkiyet koşullarınızın sonucundan başka bir şey değildir, tıpkı hukukunuzun
  da, sınıfınızın herkes için bir yasa durumuna getirilmiş iradesinden, temel
  niteliği ve yönü sınıfınızın ekonomik varlık koşullarınca belirlenmiş bir
  iradesinden başka bir şey olmadığı gibi.
  
  sizi, bugünkü üretim biçiminizden ve mülkiyet biçiminizden doğan toplumsal
  biçimleri -üretimin ilerleyişi içinde ortaya çıkan ve kaybolan tarihsel
  ilişkileri- doğanın ve aklın sonsuz yasalarına dönüştürmeye yönelten
  bencilce bir yanılgıdır ki, siz bu yanılgıyı sizden önceki bütün
  egemen sınıflarla paylaşıyorsunuz. antik mülkiyette apaçık
  gördüğünüz şeyi, feodal mülkiyette kabul ettiğiniz şeyi,
  kendi burjuva mülkiyet biçiminiz için bir türlü kabul edemiyorsunuz.
  
  ailenin ortadan kaldırılması! komünistlerin bu utanç
  verici amacı karşısında en köklü dönüşümlerden yana olanlar bile
  öfkeye kapılıyorlar.
  
  bugünkü aile, burjuva aile hangi temele dayanmaktadır? sermayeye, özel
  kazanca. bu aile, tam gelişmiş biçimiyle, yalnızca burjuvazi arasında
  vardır. ama, bunun öte yüzünü proleterler arasında ailenin fiilen yokluğu ve
  yaygın fuhuş oluşturur.
  
  öte yüzü yok olunca, tabii burjuva aile de yok olacaktır, ve sermayenin
  yok olmasıyla her ikisi birden yok olacaktır.
  
  bizi çocukların ana-babaları tarafından sömürülmesini ortadan kaldırmak
  istemekle mi suçluyorsunuz? bu suçu kabul ediyoruz.
  
  ama, aile eğitiminin yerine toplumsal eğitimi geçirmekle ilişkilerin en
  kutsalını yıktığımızı söyleyeceksiniz.
  
  ya sizin eğitiminiz! o da toplumsal değil mi, o da içinde
  eğitim yaptırdığınız toplumsal koşullarla, toplumun doğrudan ya da dolaylı
  müdahalesiyle, okullar vb. aracılığıyla belirlenmiyor mu? eğitime toplumun
  müdahalesini komünistler icat etmedi; onların yapmaya çalıştığı, yalnızca
  bu müdahalenin niteliğini değiştirmek ve eğitimi egemen sınıfın etkisinden
  kurtarmaktır.
  
  aile ve eğitim üzerine, çocuk ve ana-baba arasındaki
  kutsal ilişki üzerine burjuva safsataları, modern sanayinin etkisiyle,
  proleterler arasındaki bütün aile bağları parçalandıkça, ve onların çocukları
  basit ticaret nesneleri ve basit iş aletleri durumuna geldikçe, daha çok
  tiksindirici olmaktadır.
  
  ama, siz komünistler kadında ortaklaşalığı getireceksiniz diye, tüm
  burjuvazi bir ağızdan yaygara koparıyor.
  
  burjuva, karısını salt bir üretim aracı olarak görür.
  üretim araçlarının ortaklaşa kullanılacağını duymuştur ya,
  doğal olarak bundan, aynı biçimde, kadınların da ortaklaşalığa
  tabi tutulacağından başka bir sonuca varamaz.
  
  sözkonusu olan şeyin, kadınların basit birer üretim aracı olmaları
  durumuna son vermek olduğu aklından bile geçmez.
  
  zaten, kendilerinin komünistler tarafından açıkça ve
  resmen yerleştirileceğini ileri sürdükleri kadında ortaklaşalığın
  burjuvalarımızda uyandırdığı o yüksek ahlaki öfkeden daha gülünç bir şey
  olamaz. komünistlerin kadında ortaklaşalığı getirmelerine gerek yoktur; bu,
  ezelden beri zaten var.
  
  proleterlerinin karılarını, kızlarını el altında bulundurmakla yetinmeyen
  burjuvalarımız, resmi fuhuş kurumunun sözünü etmezsek, birbirlerinin
  karılarını ayartmaktan derin bir zevk duyarlar.
  
  burjuva evliliği, gerçekte evli kadınlarda bir ortaklaşalık sistemidir; ve
  dolayısıyla, komünistler olsa olsa, kadında ortaklaşalığın ikiyüzlülükle
  gizlenmiş olanının yerine, açıkça yasallaştırılmış olanını getirmek istemekle
  suçlanabilirler. kaldı ki, bugünkü üretim sisteminin ortadan
  kaldırılmasıyla bu sistemden doğan kadında ortaklaşalığın, yani resmi ve
  gayri resmi fuhşun da ortadan kalkacağı apaçıktır.
  
  komünistler ayrıca, vatanı ve milliyeti de ortadan kaldırmak istemekle
  suçlanıyorlar.
  
  işçilerin vatanı yoktur. kendilerinde olmayan şeyi onlardan alamayız.
  proletarya, her şeyden önce, politik iktidarı ele geçirmek, ulusun önder
  sınıfı durumuna yükselmek, kendisi ulus olmak zorunda olduğuna göre, o bu
  ölçüde zaten ulusaldır, ama sözcüğün burjuva anlamında değil.
  
  ulusal ayrılıklar ve halklar arasındaki düşmanlıklar,
  burjuvazinin gelişmesinden, ticaret özgürlüğünden, dünya pazarından, üretim
  biçimindeki ve ona karşılık düşen yaşam koşullarındaki tek biçimlilikten
  ötürü, günden güne daha çok kaybolmaktadır.
  
  proletaryanın egemenliği, bunların daha da büyük bir
  hızla yok olmasını sağlayacaktır. hiç değilse bellibaşlı uygar ülkelerin
  eylem birliği proletaryanın kurtuluşu için ilk koşullardan biridir.
  
  insanın insan tarafından sömürülmesine son verildiği
  ölçüde, bir ulusun bir başka ulus tarafından sömürülmesine
  de son verilmiş olacaktır. ulus içindeki sınıfların birbiriyle karşıtlığı
  ortadan kalktığı ölçüde, bir ulusun bir başkasına düşmanlığı da
  ortadan kalkacaktır.
  
  komünizme karşı dinsel, felsefi ve genellikle ideolojik bir görüş açısından
  yöneltilen suçlamalar ciddi bir sınavdan geçirilmeye değmez.
  
  insanın düşüncelerinin, görüşlerinin ve kavramlarının,
  tek sözcükle, insanın bilincinin, onun maddi varlık koşullarındaki,
  toplumsal ilişkilerindeki ve toplumsal yaşamındaki her değişmeyle birlikte
  değişikliğe uğradığını kavramak derin bir sezgi gerektirir mi?
  
  düşünler tarihi, düşünsel üretimin, maddi üretimin değişmesiyle birlikte
  nitelik değiştirmesinden başka neyi tanıtlar ki? her çağın egemen düşünleri,
  her zaman o çağın egemen sınıflarının düşünleri olmuştur.
  
  insanlar toplumu devrimcileştiren düşünlerden söz
  ederlerken, eski toplumun içinde yeni toplum öğelerinin
  yaratılmış olduğu ve eski düşünlerdeki çözülmenin eski varlık
  koşullarının çözülmesine ayak uydurduğu olgusundan
  başka bir şey söylemiş olmazlar.
  
  antik dünya can çekişirken, hıristiyanlık antik dinleri
  bastırmıştı. 18. yüzyılda hıristiyan düşünler akılcı düşünlere
  yenilirken, feodal toplum, o zamanki devrimci burjuvaziye karşı ölümünden
  önceki son savaşımını veriyordu. din özgürlüğü ve vicdan özgürlüğü
  düşünleri, yalnızca serbest rekabetin bilgi alanındaki egemenliğini anlatır.
  
  denecektir ki, dinsel, ahlaki, felsefi ve hukuksal düşünler tarihsel
  gelişmenin akışı boyunca kuşkusuz değişmişlerdir. ama din, ahlak, felsefe,
  politika bilimi ve hukuk bu değişmede değişmez olarak kalmışlardır.
  
  üstelik, özgürlük, adalet vb. gibi toplumun bütün durumlarında geçerli
  olan sonsuz gerçekler vardır. ama komünizm, sonsuz gerçekleri ortadan
  kaldırmaktadır, yeni bir temel üstünde onları yeniden kurmak yerine, her
  türlü dini, her türlü ahlakı ortadan kaldırmaktadır; ve böylelikle, tüm
  geçmiş tarihsel deneyimle çelişmeye düşmektedir.
  
  bu suçlama, ne anlama gelmektedir? tüm geçmiş toplum tarihi, sınıf
  karşıtlıklarının, ayrı ayrı çağlarda başka başka biçimler almış
  karşıtlıkların gelişiminden başka bir şey değildir.
  
  ama bu karşıtlıkların aldıkları biçim nasıl olursa olsun, toplumun bir
  bölümünün bir başka bölümü tarafından sömürülmesi, bütün geçmiş çağların
  ortak bir olgusudur. onun için, bütün geçmiş çağların toplumsal bilincinin,
  bütün çeşitliliğine ve farklılığına karşın, sınıf karşıtlıkları tümüyle yok
  olmadıkça tamamıyla ortadan kalkmaları olanaksız olan belirli ortak biçimlere
  ya da genel düşünlere bürünmesinin şaşılacak bir yanı yoktur.
  
  komünist devrim, geleneksel mülkiyet ilişkileriyle en
  kökten bir bağ koparıştır; onun içindir ki, gelişmesinin geleneksel
  düşünlerle en kökten bir bağ koparışı içermesine şaşmamak gerekir.
  
  ama, komünizme yöneltilen burjuva itirazlarını artık bırakalım.
  
  yukarıda gördük ki, işçi sınıfının devrimdeki ilk adımı, proletaryayı
  egemen sınıf durumuna yükseltmek ve demokrasi savaşımını kazanmaktır.
  
  proletarya, politik üstünlüğünü, tüm sermayeyi burjuvaziden dilim dilim
  koparıp almak, bütün üretim araçlarını devletin, yani egemen sınıf olarak
  örgütlenmiş proletaryanın elinde toplamak ve olabildiğince hızla üretici
  güçlerin miktarını artırmak için kullanacaktır.
  
  hiç kuşkusuz, başlangıçta, mülkiyet haklarına ve burjuva üretim koşullarına
  karşı despotça saldırılara girişmeden; dolayısıyla, ekonomik bakımdan
  yetersiz ve savunulamaz gibi görünen, ama hareketin ilerleyişi içinde
  kendilerini üstün duruma geçiren, eski toplum düzenine daha
  fazla saldırıları zorunlu kılan ve üretim biçimini tamamıyla
  devrimcileştirmenin bir aracı olarak kaçınılmaz olan önlemler alınmadan, bu
  amaç sağlanamaz.