güney vietnam

• abd destegi olmasa birakin 22 yil, 22 ay bile hüküm süremeyecek olan devlet. diplomatik kaygilarla ve tepeden inme kuvvetlerle ite kaka kurdurulan demokrasilerin, politik bilinç, halk destegi ve yerlesmis bir hosgörü kültürü olmadan ne denli zor isleyeceginin ve ne kadar çabuk muz cumhuriyeti kilikli diktatörlüklere dönüsebileceginin birebir örnegini teskil etmektedir.
  
  1954'te basta göstermelik devlet baskani bao dai olarak kuruldu. o zamanlarki adi state of vietnam idi. ama bao dai saygon'u degil paris'i daha çok seviyordu, 1955'te ngo dinh diem tarafindan organize edilen düzmece bir referandumla bertaraf edildi ve ülke demokrasi'ye geçti, adini republic of vietnam olarak degistirdi. geçis o geçis...
  
  ilk yillarda, abd yardimini arkasina, orduyu ve güvenlik güçlerini de emrine alan katolik baskan ngo dinh diem, toplumdaki her türlü farkli ve ayrilikçi ögeye ezilerek bertaraf edilmesi gereken bir olgu olarak bakmaya basladi: köylülerin ellerindeki toprak alinip kira ödemeye muhtaç edildi, köylerin kendi kendisini yönetme gelenegine son verdi, halkin büyük bir çogunlugunu olusturan budistlerin inanç özgürlügünü ortadan kaldirdi, pagodalari basip içindeki rahipleri tutuklatti veya öldürttü. hatta yetmeyip sirf budistlere giciklik olsun diye katolik meryem ana'yi güney vietnam'in koruyucusu ilan etti.
  
  baskanin baldizinin, protesto amaciyla kendini yakan budist rahipler için "heh heh heh, mangalda kesis galiba bunlar" tabirini kullanmasi ise demokratik seviyeden hizla baska bir seviyeye gelmeye baslayan genis toplumsal tepkilere karsi gosterilen sikimden asagi kasimpasa yaklasiminin bir parcasiydi. viet kong iste bu ortamda budistlerden, yoksul halktan ve köylülerden aldigi destekle güç kazanmaya, saygon'daki iktidari tehdit etmeye basladi.
  
  1963'teki darbe sonunda bu çilgin adam iktidardan uzaklastirildi ve öldürüldü. onu deviren general minh'in iktidardaki ömrü 3 aydan kisa sürdü. yerine gelen general khanh da 5 ay sonra görevini minh'i de içeren bir troyka'ya birakti. fakat aradan 6 ay geçmeden yeniden bir baska troyka ile iktidara geldi. bu iktidarin ömrü de 2 aydan az sürdü, khanh'in dislanmasiyla olusan bir cunta yönetimi devraldi.
  
  kisacasi abd baskani lyndon johnson'un danismani jack valenti'nin "her ay devlet baskani degisiyor, bari bu ülkenin armasina bir turnike koyalim" demecini hakli cikartacak kadar laubali ve dirayetsiz olarak yönetilen (yönetilemeyen) bu devletin, general giap komutasindaki sscb ve çin destekli, yüksek moralli kuzey vietnam ordulari ve içerdeki viet kong gerillalari karsisinda birakin 22 yil, 22 ay bile dayanmasi mümkün degildi, on milyarlarca dolarlik amerikan yardimi ve gönderilen onbinlerce askerlik kuvvetler olmasa.
  
  dipnot: yukarida belirtildigi üzere, artik trajik bir biçimde ucuz parodilere, diktatörlüge ve daha da kötülerine dönüsmüs demokrasi örnekleri için (bkz: nepal) (bkz: pakistan)