fatalizm

• evrende olan biten her şeyin daha önceden belirlenmiş olduğunu ve asla değiştirilemeyeceğini söyleyen felsefi görüştür.kadercilik olarak da bilinir.
• her şeyin alın yazısına göre önceden belirlenmiş olduğuna, insanın bu önceden belirlenmiş olan alın yazısını değiştiremeyeceğine inanan dünya görüşü.
• kadercilik. her şeyin önceden doğaüstü bir güç tarafından belirlenmiş olduğunu ve kimsenin bu belirlenmiş yazgıyı değiştiremeyeceğini ileri sürer
  
  nedensellikten farklı olarak neden ve sonuç belli olmadığından koşular değiştirilemezdir. kaderde ne var ise o yaşanır.
  
  fatalizm genel olarak şu anlamlardan herhangi birine gelebilir:
  
  1. yapmakta olduğumuz şeyden başka bir şeyi yapmaya gücümüzün olmadığı görüşü.buna göre, insanın ne geleceği ne de kendi eylemlerini belirlemeye gücü yetmez.
  2. gelecekteki ya da kaçınılmaz olduğu düşünülen olaylar karşısında boşvermişlik benzeri bir tutum. friedrich nietzsche yazgıcılığın bu biçimini türk yazgıcılığı olarak adlandırır.
  3. eylemler özgürdür, ancak kaçınılmaz bir sona doğru işler.bu inanç uzlaşmacı yazgıcılığa çok benzer.
  4. yazgıcılığı kabullenmek, kaçınılmazlığa direniş göstermekten daha uygundur. bu inanç bozgunculuğa çok benzer.
• temel argümanı özetlenmiş
  
  --- spoiler ---
  
  “1. gelecekte olabilecek şeyler hakkında şu anda önermeler vardır,
  2. her önerme ya doğrudur ya da yanlıştır,
  3. eğer (1) ve (2) nci öncüller doğruysa, o takdirde gelecekte meydana gelecek her şeyi doğru bir şekilde tahmin edecek/ortaya koyacak doğru önermeler kümesi mevcuttur,
  4. eğer gelecekte meydana gelecek her şeyi doğru bir şekilde öngörecek doğru önermeler kümesi var ise, o takdirde gelecekte her ne olacak ise, kaçınılmazdır,
  5. gelecekte her ne meydana gelecekse kaçınılmazdır"
  --- spoiler ---
• yazgıcılık, kaderciliktir..olan biten herşeyin önceden kaderde belli olduğunu ve insan eylemlerinin bunu değiştiremeyeceğini savunan felsefik akımdır..
• yukarıda yuhnts'un sıraladığı önermeler biraz daha detaylı bir incelemeyi hakediyor.
  
  bu önermeler, aslen temel aristo metafiziğinin önermeleri. onu takip eden düşünürler, makalede konu edilen ibn-i sina ya da aquinolu thomas için de şöyle bir sorun teşkil ediyorlar. önermelerin gelecekteki doğruluğu yanlışlığı esas olarak henüz bilinemeyecek bir durum, varolmayan bir data. dolayısıyla bunları mantık yürütmeye dahil etmek bir logical leap içeriyor ve argümantasyonun sembolizasyonunu hatalı hale getiriyor. bu durumun farkında olan iki düşünür de, bu sorunu tanrı için zaman yoktur, her şey eş zamanlıdır diyerek aşmışlar. bu içeriksel olarak ortaya çıkan sorunun, zaman kavramının sınırlanmasıyla aşılma girişimi. tabii bu da, nedensellik, özgür irade, hatta tanrının özgür iradesi ve yaradılışın keyfiliği konusunda başka çeşitli sorunlar doğuruyor. makale bu konuları güzel biçimde ele alıyor.
  
  diğer taraftan, naçizane kanaatimce, içeriksel irdelemeye girmeden, önermeler dizisi sadece analitik olarak da anlamlı değil. imdi, zamanı konuya dahil etmeden, geleceğe ilişkin bir olası sonuçlar kümesi olsun, bir tane de gerçekleşecekleri için kaçınılmaz sonuçlar kümesi olsun. 3. madde gerçekleşecek önermeler kümesini, doğru önermeleri, yani zorunlu önermeleri, sanki tüm olasılıklar kümesinin bir alt kümesi gibi ele alıyor. halbuki, gerçekleşmeyecek olan önermelerin de bu akıl yürütmesine göre gerçekleşmemeleri kaçınılmaz. yani kaçınılmazlık, sadece gerçekleşecek önermelere ait değil, tüm önermelere ait bir özellik. dolayısıyla kaçınılmaz önermeler kümesi de geleceğe dair tüm önermeler kümesini kapsıyor. dolayısıyla bu akıl yürütme bu açıdan bakınca bana totolojik görünüyor. kaçınılmazlık geleceğe ilişkin söylem içeren her önerme için kaçınılmaz olan bir şey, doğru veya yanlış önermelere özel bir kaçınılmazlık durumu yok.
  
  makalenin devamını okduğumda da gördüğüm kadarıyla, ibn-i sina da sanırım aynı itirazda bulunmuş. bir önermenin sonucu doğru ya da yanlış olabilir, olası sonuçlar iki elemanlı bir kümeden ibaret, bu seçeneklerden birinin gerçekleşmesi de zorunlu. bu zorunluluk tanımlamadan ileri gelen bir zorunluluk, de dicto bir zorunluluk, de re bir zorunluluk değil. halbuki gelecekte meydana gelecek şeylerin kaçınılmaz oluşu, de re bir zorunluluk.
  evet.
• bütün olayların bozulmaz ve değişmez bir şekilde önceden tespit edildiğine inanan felsefi öğretidir. bütün olan bitenleri, kaderin önceden tespit ettiğine, bunların değişmeyeceğine inanan bir görüştür. fatalizme göre, insanlar olaylara hükmedemezler. başlarına gelecek olanları önceden öğrenmiş olsalar bile, bunu değiştirmek ellerinde değildir.
  
  fatalizm anlayışına göre, insan istesin istemesin, olaylar kendi iradesinden başka bir iradenin yönlendirdiği yönde gelişir ve insan iradesiyle ne kadar çaba harcarsa harcasın, sonuç daima üstündeki o iradeye göre gerçekleşecektir.
• (bkz: göklerden gelen bir karar vardır)
• başarısızlıklar sonucunda indeterminist kişilere kıyasla kafaları bir nebze daha rahat olan insanların hayat görüşüdür.
  (bkz: olacağı varmış olmuş)
• fatalizm yani insanın absürtlüğü,yani iradesizlik,yani şahsiyetsizlik,insanın temel unsur olmayışı.
  ali şeriati -kavramlar sözlüğü