• seçmen kuşlar şimdi nerede, nasıl konaklıyorlar acaba?

    "hayatım göçmen kuşlar gibi gözümün önünden aktı.."

    konmam dese düşmesi kaçınılmaz, konmayan uzak uçuş kuşu yok.

    "göç mevsimi geldiğinde göçmen kuş bacağına sıçmaya başlarmış." çukur çeylen atasözü. kuşlar için doğru olacağını sanmıyorum, bu sözler esas insalara laf sokmak içindir. bana kızkardeşim sarf etmişti, unutmam. gitmeye, ayrılmaya, terk etmeye yakın olan artık ne kendine, ne karşıdakine ne ilişkisine özenir, sıçar batırır. özellikle eşit veya dengeli ilişki değilse. ben de unutmadığıma, alındığıma göre sözün doğru bir tarafı varmış. (bkz: göçmen/@ibisile)

    [bazı erginlerin ömrü 24 saat, bir kısmının 1-2 aydır. hayatları birkaç mevsim sürenler kış uykusuna yatar veya daha sıcak bölgelere göç ederler. bunlar yüzlerce kilometrelik yolu uçabilecek güçtedir. birleşik krallık'ta yaygın olan bir tür, havalar soğumaya başlayınca kuzey afrika’ya göç eder. kuşların aksine kelebeklerin göçü tek yönlüdür. amerika'da yaşayan bir çeşidin dışında hiçbiri geri dönmez.] (bkz: kelebek/@ibisile)

    (bkz: göçmen kuş)
    (bkz: kuşlar/@ibisile)
  • ancak bu kadar yakından görülebilirlerdi
  • gidin sıcak yer neresiyse soğuğu, kışı, açlığı arkada bırakıp berekete doğru gidin.
  • insanoğlunun göçmen kuşlarla ilgili ilk yazılı kuş göçü kayıtları, eski yunan yazarları hesiod , homer , herodotus ve aristoteles'in de belirttiği bilinmektedir. bense bu durumun detaylarını okuduğum veteriner fakültesinde ki derslerimde öğrendim.

    öncelikle her kuş türü göç etmez dünyada göç eden kuş sayısının 50 milyar olduğu tahmin ediliyor. kuşlar, düşük veya azalan kaynak alanlarından yüksek veya artan kaynak alanlarına ulaşmak ya da yuvalama ve yavrulamak için göç ederler. bu durum için kilometrelerce hatta aylarca havada kalabiliyorlar yanlış duymadınız aylarca.

    isviçre'de lund unversity'den araştırmacı ekibine liderlik eden biyolog anders hedenström, ekibiyle birlikte bir ons ağırlığındaki bir kuş sırt çantası yaptılar ve bu çantanın içine bir ivmeölçer ve bir ışık sensörü ile eşleşen bir veri toplayıcı yerleştirdi. bu çantaları bir grup ebabil kuşunun sırtına yerleştirdi sonrasında kuşları tekrar yakaladıklarında verilere göre üçünün 10 ay boyunca hiç yere inmediğini fark etti.kaynak

    bir ilginç olayda 1822'de, alman mecklenburg eyaletinde , uzun mesafeli leylek göçünün en eski kanıtlarından biri olan pfeilstörche yani almanca ok leylek ismini verdiler. ok leylek demelerinin nedeni leyleğin üzerinde bir ok bulunmasıydı dönemin bilim adamları oka baktıklarında okun malzemelerini afrikaya özgü bir ağaçtan yapıldığını fark ettiler ve uzun mesafeli kuş göçü için ilk somut kanıt sağlandı.görsel

    bu kadar şey öğrendikten sonra bu canlıların kilometrelerce ilerlerken nasıl yön bulduklarına bakalım.göç yolları

    -----güneşe göre hareket-----
    alman kuş bilgini gustav kramer kuşların uzun mesafelerde kendilerini nasıl yönlendirebildikleri konusunda araştırmalar yaptı. bunu için hayvanları güneşin farklı bir konumda olduğunu düşündürerek yani kandırıp hayvanların güneşin pozisyonuna nasıl tepki verdiğini test etmesini sağlayan bir aparat yaptı. bu aparatta kuşlar güneşin pozisyonuna göre göre hep güneye dönüyorlardı.

    -----biyolojik pusula-----
    charles walcott adlı bilim insanı 30 yıl boyunca , yabancı bölgelerde serbest bırakılan posta güvercinlerinin evlerini nasıl bulduğunu araştırmakla geçidi. gündüzleri güneşi takip ettiklerini biliyordu faka güneş yokken nasıl yönlendiklerini merak ediyordu. bunu üzerine kuşlara küçük mıknatıslar taktığında manyetik anomalilerin kuşları yanlış yöne sevk ettiklerini ya da yön bulmada karışıklıklar yaşadığını fark etti. daha sonraki incelemelerde göçmen kuşların kafa yapısında bulunan taneciklerin demir açısından zengin bir mineral olan manyetit (fe3o4) olduğu anlaşıldı.

    ------koku alma koordinat şebekesi------
    bu konu tam olarak netleşmese de, kuşların koku alma mirasını dinozorlardan aldığını düşünülüyor. araştırmalara günümüz kuşların koku alma duyusu asgari 700 km'ye kadar olan mesafelerde yön bulma için vazgeçilmez bir vasıta olduğunu ve havadaki zerrecikleri algılamakta, bunlar yardımıyla yabancı bölgelerde mevki tayini yaptıkları düşünülüyor. fakat bunun için hangi maddelerin söz konusu olduğu şu ana kadar tespit edilememiştir.

    -------- yıldız konumları-------
    tabi ki kuşlar sadece gündüzleri uçmuyorlar. gece uçuşlarında kuşların yıldız sistemlerini bir harita gibi kullandıkları bulunmuştur. bunu için planetaryum(güneşin, yıldızların, gezegenlerin ve diğer gök cisimlerinin yapay görüntüsünü oluşturan özel bir yansıtıcı) burada ki deneyde yıldız konumları yer değiştirerek kuşlar salınmış ve kuşlar her seferinde yıldızların konumuna göre yeni rota oluşturmuşlar.
  • seyfi yerlikaya’nın tekli çalışması.

    söz & müzik: seyfi yerlikaya
    düzenleme: mehmethan dişbudak

    ferdi yarar & rıdvan yarar imzalı klibi buradan izlemek mümkün.

    şarkının sözleri ise şu şekilde:

    “nasıl başlamalı seni anlatmaya bilemiyorum
    o yeşil gözlerine dünyalar mı versem bilemiyorum
    senin gül tenine saklanmış rüyalar göremiyorum
    kapanır kapılar uzanırken eline tutamıyorum

    biliyorum sen de göçmen kuşlar gibi gideceksin ömrümden
    hatıralarla baş başa kalıp bakacağım ben ardından
    giderken yanına düşlerimi al bir de seven şu kalbimi
    bir kendine bir de kalbime iyi bak

    denize vurunca gözlerinin rengi ay utanırdı
    kokladığım saçlarının her biri teli cennet gibi kokardı
    yokluğun bir alev yokluğun bir zehir kadehimde
    ağır ağır içerim ağır ağır ölürüm sessizce”
  • 200 yıl öncesine kadar kuşların kışları neden ortadan kaybolup baharda neden ortaya çıktıklarına dair net bilgilerimiz yoktu. haliyle kışın nereye gittiklerini de açıklayamıyorduk. kuşların göllerin ya da denizlerin dibinde kış uykusuna yattığını düşünen, hatta kuşların aya gittiğini iddia eden bilim insanları bile mevcuttu.

    ta ki 1822 yılında boynunda garip bir ok ile yaralanmış bir leylek almanya'da bir kasabaya konana kadar. almanca’da ”oklu leylek” anlamına gelen ”pfeilstorch” adı verilen bu leyleğin boynundaki okun afrika'da yetişen bir ağaç türünden yapıldığı anlaşıldığında bilim insanları kuşların kışları kıtalararası bir yolculuk yaptığını anladılar.

    görsel

    yaklaşık olarak 200 yıldır elimizde kuşların göç ettiğini bilmemize rağmen, bu konuda hâlâ birçok cevapsız soru vardır. göçü neyin tetiklediğine, kuşların okyanuslarda nasıl bu kadar uzun süre kaldıklarına, yollarını tam olarak nasıl bulduklarına dair kesin bilgilerimiz yok.
  • her sene heyecanla beklediğim, iyi ki varlar. kafam yukarıda bekliyorum, her bir tür değişik zamanlarda olsa da, sıra sıra geliyorlar. benim komşum akkarınlı ebabiller, en çok onları bekliyorum. bütün kış onların yerini tatlı cıvıltılarıyla kızılgerdanlar dolduruyor, beni berbat kış günlerinde yalnız bırakmıyorlar sağolsunlar. ama onlar baharda kuzeye uçuyor. sonra en sevdiğim komşum geri geliyor, kanadının altında baharla... onlar gelmeden bahar olmaz. leylekler geldi ama erken geliyor onlar, havalar hala soğuk. ebabiller geldi mi tamamdır, bahar kesin gelmiş demektir.
  • ali rıza binboğa’nın epey kenarda köşede kalmış şarkısı. düzenlemesi de, binboğa’nın yorumu da epey iyi.

    “bana bana bana bana bana bana oy bana bana banaaaaa” diye gezdirir insanı.
  • şuradaki yazı oslo fiyordunda yaşayan bir balık kartalının (ing. osprey) kış için güneye gidişinin bol resimli takibi hikayesi ve karşılaştığı tehlikeler, zorluklar anlatılıyor. yol şaşırtan rüzgarlar, yel değirmenleri, yüksek gerilim hatları avcılar, durak yeri bulamama, sahra çölü, geri dönmeye küresel iklim değişikliği yüzünden geç kalma tehlikesi, eşinin geri dönmemesi, yuvasının helikopter rotası üzerinde olması, vs.
    insanların tabiata verdikleri zararın en çok göçmen kuşları kötü etkilediği anlatılıyor.

    göç yollarının bazılarında durum hala iyi ama çoğu gittikçe fire veriyor ve haritada kırmızıyla çizilmiş.

    geri döndüklerinde helikopter yüzünden yuvanın olduğu ağacı kesip başka daha uygun bir ağaca bir yuva platformu ve bir kamera koyuyorlar. aynisinden 220 kez yapmışlar, ve kuşun neyi seveceğini iyi biliyorlar. geleni gideni de kameradan görüyorlar.

    kuş 7 ay sonra dönüyor. ama bir sorun var. bir hafta önce gelen bir çift yerleşmiş. bizim kuş öbür dişiyi kovuyor. erkek buna kur yapıyor, pisi balığı sunuyor, sırtına çıkıyor ama bizimki tınmıyor, kendi eşini bekliyor. bu ilk eşi değil, daha önceki eşi çok yaşlıymış bizimki kovmuş. eşi çok geç kalırsa belki bu yeniye sonunda evet der diye fikir yürütülüyor. sonunda eşi geliyor. kavga gürültü, genç çapkını kovuyor, ve evliliğe kaldığı yerden devam ediyor.

    iki ya da dört yavru gelse bizim kuş başarılı sayılacak, fakat o da ne? ilk döllemeden iki hafta sonra ilk yumurta beklenirdi ama dört hafta geçti yumurta filan yok.
    kuşumuz gürk olmuş, yuvada geziniyor, dalların yerlerini değiştirerek bebek odasını hazırlıyor, bir oturuşta yarım saat kuluçkada gibi yatıyor, bu arada yavru yetiştirmek için zaman kısalıyor. gidiş çok kötüye doğru deniliyor.

    en sonunda, 21 mayıs günü yuvada tüyler arasında beyaz bir yumurta görülebiliyor. kuşumuz son dakikaya kadar bekledi, sanki bizi düşündürmek için diyor araştırmacı.
  • son iki gündür sıklaşmak üzere bir haftadır penceremden gördüğüm, görür görmez hemen fotoğraflarını çektiğim, karşımızdaki tepeden 90 derece yapıp kuzeye döndüklerinde binalar arkasında kaybolana dek izlediğim, arkalarından el sallayıp dua ettiğim güzeller güzelleri.

    güzel bir kare olduğundan değil, çektiklerimin birisi burada. kendilerini görmeyi ben gibi sevenler muhakkak vardır aramızda, ondan koydum. açmasanız da olur yani, kaybedeceğiniz bir şey yok.

    garip (veya yeni normal) olansa şu: kasım başladı ve devam ediyor. bu abi, abla ve kardeşlerimizin en az bir ay önce bu yoldan geçmesi lazımdı. iki ay aslında ya, hadi bir diyelim. nasıl yağmur yağarken kuşlar ötmeye başlayınca yağmurun 3-5 dakikaya dineceğini biliriz, aynı şekilde göçmen kuşlar da bize mevsimleri, gelecek kışın uzunluğunu, yazın başlangıcını... filan verir. gördüğüm kadarıyla kalışlarında bir değişim yok ama göç mevsimleri iki ay attı - yani ahir ömrümüzde, dünyadaki mevsimlerin iki ay yer değiştirdiğini görmek de varmış. bilmediğimiz bir şey değil ya bu, kuşlar da teyit ediyor işte.

    cümlesi kışlaklarına sağ selamet gitsin, bebeciklensin, torunlansın, seneye de iyi haberler de getirerek yaylaklarına daha büyük, daha güçlü ve daha mutlu dönsünler inşlallah.
hesabın var mı? giriş yap