• ismail canbulat ya da her önemli osmanlı istihbaratçısı, ittihatçısı çerkes gibi bir lakabıyla birlikte anılan hatko ismail canbulat, izmir suikasti sebebiyle asılan 13 kişiden biri olan değişik bir adamdı. ittihatçıların en hızlı kuşağındandır ve mustafa kemal ile akrandır. 1880 doğumludur. ailesi büyük çerkes sürgünüyle anadolu'ya gelmiş bir adıge'dir. babası da, bir asker olan hatko cemal canbulat bey.

    her büyük ittihatçı gibi o da istanbul'da bir çerkes olarak doğdu, harbiye'ye girdi, bugün makedonya sınırlarında kalan manastır'da* ve tabii ki selanik'te görev yaptı. balkanların ve istanbul'un izbe köşelerinde kurulan o meşhur gizli cemiyetlerden biri olan osmanlı hürriyet cemiyeti'ni arkadaşlarıyla birlikte kurdu. zaten o devirde iki pre-ittihatçı yan yana geldi mi hemen bir gizli cemiyet kuruluyordu. gizli cemiyeti olmayan pre-ittihatçılara kız vermiyorlardı. düşünsenize hem çerkes olacaksınız, hem asker, hem pre-ittihatçı, üstelik selanik-manastır hattında görev yapacaksınız ve gizli cemiyetiniz olmayacak; gülerler adama.

    neyse efendim, bu ismail canbulat, 1918 yılında birkaç aylığına osmanlı devleti'nin dahiliye nazırlığını yani içişleri bakanlığını bile yapmıştır. kendisini de bu göreve 1918'de ülkeyi terk eden enver paşa* giderayak getirmişti. çünkü bir rivayete göre enver paşa, daha paşa değilken ve selanik'te görevliyken ablasının kocası kurmay albay nazım bey'i, o zaman teğmen yani mülazım olan ismail canbulat'a öldürtmüştü, bunu karşılığında da daha sonra canbulat'ı nazır yaptı.

    bunun evvelinde canbulat, makedonya'da meşrutiyetçilik oynamış, dergiler çıkarmış, balkan savaşları'na gönüllü katılmış, meclis-i mebusan'a girmiş, harbiye'de öğretmenlik yapmış, balkan savaşları'ndan sonra emniyet genel müdürlüğü, istanbul valiliği, istanbul belediye başkanlığı, stockholm büyükelçiliği yapmış, damat ferit paşa hükümetince tutuklanmış, malta adası'na sürgüne gitmiştir*. cumhuriyet devrinde ise ikinci mecliste milletvekili olmuş, terakkiperver cumhuriyet fırkası'nın kurucuları arasında yer almıştır.

    malta sürgünü'nden dönen ve siyasete devam eden tüm ittihatçılar gibi canbulat da mustafa kemal paşa'ya muhalif olmuştur. tarihin cilvesidir ki bu muhaliflerin bir kısmı (rauf orbay hariç, o başka bir sürgüne gönderilmiştir) yine bir malta sürgünü olan kel ali yani ali çetinkaya* tarafından idam edilmişlerdir.

    şimdi bakınca acayip renkli ve maceralı gibi görünen bu özgeçmişi aslında o yıllarda yaşayan bir ittihatçı için gayet sıradandır. bu yüzden hatko ismail canbulat'ın cumhuriyet tarihine sarkan serüveni izmir suikastı ile son bulmuştur çünkü bu kadar renkli bir hayata doğrusu bir de idam yakışırdı.

    canbulat, 1926 yılında milletvekiliyken atatürk’e suikast girişiminde bulunmaktan izmir istiklal mahkemesi’nde yargılanarak suçlu bulunan 13 kişiyle birlikte aynı gece idam edildi. suikastın diğer faillerinden biri kara kemal de vurularak öldürüldü ya da bir rivayete göre daha doğrusu resmi tarihin beslendiği kemalist hatırata göre sığındığı bir kümeste korkak bir tavuk gibi intihar etti.

    bu "kümese saklanma" ve "korkak gibi ölme" imajı daha sonraki dönemde tüm muhalifler için ve genelde askeri darbelerden sonra genel bir istihkar veya aşağılama imajı olarak kullanılmaya devam edecektir.
  • izmir'de elhamra sineması'nda ankara istiklal mahkemesi heyeti tarafından yargılanmış, sivas milletvekili halis turgut ile birlikte 10 yıl sürgün cezasına çarptırılmıştır.

    mahkeme o gün on üç kişi için idam kararı vermişti ancak idamlıklar'dan kara kemal bey* kolluk kuvvetlerine teslim olmayıp intihar etmiş, abdülkerim bey ise idam kararının verildiği gün henüz yakalanmamış bulunuyordu. terakkiperver cumhuriyet fırkası'nın paşaları ise beraat etmişti. idamların infazı için sehpalar hazırlanırken, beraat edenlerin ve sürgün cezasına çarptırılanların adli işlemleri de, sinemanın yakınındaki bir ambarda yapılıyordu. ismail bey, hırçınca bağırarak bu cezayı hak etmediğini, buna itiraz edeceğini söylüyordu. oysa istiklal mahkemesi, sanıklara avukat tutma hakkı vermediği gibi, üst mahkeme yolunu da baştan kapatmıştı. ismail bey'in çığlıklarına dışardan yanıt geldi ve savunmaya çağrıldı.

    suçlu olmadığı halde hüküm giymeyi gururuna yediremeyen ismail canbulat, savunmasını vermesinin ardından idama mahkum edilmiş ve izmir''de asılarak idam edilmiştir.

    kemendi boynuna geçirirken gözlüğünü çıkarmaya çalışan cellada "bırak gözlüğümü, sen işine bak" diye bağırdığı söylenir.
  • lisedeki tarihçiye göre kurtlar vadisi'nin polat alemdar'ının (canpolat) isim babasıdır.mantıklı mıdır? evet mantıklıdır
  • türk devlet adamı, siyasetçi.

    1918'te dahiliye nazırlığı yapan canbulat, kendini fesheden itf'nin yerine kurulan teceddüd fırkası'nın kurucuları arasında yer aldı. damat ferit hükumeti tarafından tutuklandı, ingilizler tarafından malta'ya sürüldü. döndüğünde ıı. dönem ıstanbul meb'ûsu oldu. halk fırkası içindeki muhalif gurubun önde isimlerinden olan canbulat, gazi'nin (yani atatürk) reis-i cumhur olmasını, yasama ve yürütmeye karışmamasını istemekte, kabine sistemine geçilmesini teklif etmekteydi. anlayacağınız güçler ayrılığı ilkesi taraftarıydı.

    fakat bu teklifler "memleketin icraî ve teşriî işlerini bilfiil idare etmek arzusunda olduğu da istihbar edilen" gazi paşa tarafından kabul edilemezdi. canbulat'ın, ittihad ve terakki'yi canlandırma şayiaları da yayılıyordu.

    nihayet, izmir suikastı'na dahli olduğu iddiasıyla -bittabi atatürk'ümüz bilgisi dahilinde- asıldı da atamız siyasi bir rakibinden daha kurtulmuş oldu.
  • idam sehpasınada hükmü okunduktan sonraki son sözü -hay hay- olmuştur.
  • ismail canbolat bey, 1906'da selanik'te, ittihat ve terakki'nin makedonya'da ilk çekirdeği olan osmanlı hürriyet cemiyeti'ni kuran 10 kişiden biridir. o zaman jandarma yüzbaşısı idi. hürriyetin ilanından sonra selanik'ten istanbul'a gönderilen heyet üyeleri arasında o da vardı. istanbul'da kaldı. ve cemiyetin istanbul'da teşkilatlanması ile uğraşanlardan biri oldu. canbolat'ın bütün hayatı siyasi faaliyetler içinde geçti. hem silahşor hem aktif politikacı ve teşkilatçıydı. meşrutiyeten sonra mebus seçildi. mütarekede ve hatta cumuriyetten sonra da ittihatçılık gayreti içinde uğraştı. büyük millet meclisi'ne seçildikten sonra da ittihatçılıkla alaka ve bağıntılarını açığa vuran mektupları, şimdi eldedir. 1925'te, atatürk'e suikast davasına adı karıştı. idama mahkum oldu.

    şevket süreyya aydemir, enver paşa, cilt ll, sf: 161-162.
  • izmir suikastı davasında 1926'da asılarak idam edilen ismail canbulat/canpolat ittihat ve terakki'nin ve sonrasında kurulan teceddüt fırkası'nın en önemli simalarından. öyle ki daha itc yokken talat paşa önderliğinde 1906'da "hürriyet aşkıyla yanıp tutuşan" on kişi tarafından kurulan osmanlı hürriyet cemiyeti'nin kurucularından biri. zaten talat öldürülene kadar devam eden büyük bir dostlukları var. bu nedenledir ki talat en önemli işlerini hep canbulat aracılığıyla yerine getiriyor ve emniyet istihbarat müdürlüğü, emniyet umum müdürlüğü, dahili vekilliği (bu görevi 2 ay gibi az bir sürede noktalanıyor gerçi) gibi en kritik en alengirli mevkilere hep sırdaşını atıyor.

    mustafa kemal'le dostlukları ise taa selanik'e, 1908'e dayanıyor. mustafa kemal o zamanlar henüz bir yüzbaşı (kolağası). fakat gel gör ki anadolu'ya ve milli mücadeleye katılan ekipte yer almaz canbolat; daha doğrusu alamaz. çünkü "zülum yapılmasına göz yummuş olma" suçlamasıyla 30 ocak 1919'da tutuklanarak malta'ya sürgüne yollanmıştır. sürgünün bitmesini müteakiben talat paşa da öldürüldüğünden enver paşa ile yakınlaşarak mustafa kemal'e katılmak isterler; ama sarı bu eski tayfayla selamı sabahı kesmiştir çoktan (bkz: #76223676)
    mütareke döneminde mustafa kemal'in en güvendiği üç adamdan biri olan ve hatta mustafa kemal'in 1918'de önerdiği kabinede kendisine yer verecek* kadar önemsediği canbulat, devrimler kendi çocuklarını yer lafını asılarak deneyimleyenlerden olmuş.

    * sina akşin, istanbul hükümetleri ve milli mücadele mutlakiyete dönüş (1918-1919) cilt 1, istanbul: iş bankası yayınları, 1998, .73.
  • 10 yıl ceza alıp cezaya itiraz ettiğinden dolayı idamla cezalandırılan kişi. ne yazık ki kendisi atatürk döneminde büyük bir haksızlığa kurban gitmiştir.
  • "şühesiz ki bazı kelleler gidecektir" sözünün gereği yapılmayanlarından.. o gün 1. meclis önünde ipe dizileceklerden ama dizilmeyenlerden.. osman ağanın katli ve meclis önüne asmalarındaki güruhun biri.. kavkaz tümenlerinin hedefindeki birisi.. osman ağa'ı öldürdüklerinde ilk vurulacaklardan biriydi anca sarı paşa cumhuriyet kuruluyor cinneti yatıştırdığı, bir durun hele dediklerinden.. yoksa çoktan bileti kesilmişti.. selaniki çatışmasız terk edenlerden biri..
hesabın var mı? giriş yap