portekizce

• bu yazı biraz ispanyolca bilenlere hitap ediyor olabilir zira ispanyolca ile kıyaslayarak açıklamalar yapacağım yazı boyunca. eğer baştan ispanyolca biliyorsanız epey yardımı dokunur bu dili öğrenirken. özellikle de ispanyolcayı arjantin yahut uruguay aksanı ile öğrenmişseniz, portekizce telaffuz konusunda da pek sıkıntı yaşamazsınız. malum arjantin ve uruguay'da konuşulan ispanyolca da bol bol 'ş' sesi çıkarılıyor ve kanımca bu brezilya etkisinden kaynaklanıyor. birazcık portekizce öğrenince benzerliği ve benzeşmeyi hemen farkedeceksiniz.
  
  coğrafi olarak yakın oldukları ve özellikle uruguay bir süre brezilya egemenliğinde kaldığından dolayı bir etkileşim olmuş (portekizce'den ispanyolca'ya). bir de modern öncesi dönemlerde sınırlar bu kadar keskin olmadığını göz önüne alırsak çok da tutarsız bir akıl yürütme değil gibi. mesela; portekizce'de 'd' harfi türkçe'deki 'c' harfi gibi (aslında tam 'c' değil de, 'c' ile 'j' arası bir ses, 'cj' diyelim) okunur, özellikle de 'de, do, da, desde' gibi bağlaçlar yüzünden çınlama yahut 'vıjlama' duyarsınız (yani türkçe konuşanlar için buna benzer, ilk başta rahatsız eden ama zamanla alışılan bir yankı oluşur). bu da arjantin ve uruguay'daki ispanyolca aksanı açıklıyor (bence, bilimsel bir araştırma yapmadım).
  
  ispanyolca'da 'b' harfi 'v' gibi çıkarılır. portekizce'de ise direkt 'v' ile yazılır. örn.: palabra/palavra. ayrıca, ispanyolca'daki nazal n yani ñ harfi portekizce'de 'nh' olur. örn.: araña/aranha. yine ispanyolca'da kelime başlarındaki 'c' harfi, portekizce'de 'q' harfine dönüşür. örn.: cuanto/quanto. bir de ispanyolca kelimelerde bulunan işaretler genelde portekizce kelimelerde kullanılmaz. portekizce'nin daha düz bir yazılışı vardır diyebiliriz. örn.: año/ano, día/dia. ispanyolca'daki 'j' harfi duruma göre 'h' hatta 'hırıltılı h' gibi telaffuz edilebilir. bu harfler portekizce'de 'lh' olurlar. örn.: trabajo/trabalho. (dikkat, bu kuralların istisnaları hep vardır).
  
  portekizce'nin ay isimleri ispanyolca ile hemen hemen aynı olsa da gün isimleri çok farklıdır. ay isimleri (isp./port.): enero/janeiro, febrero/fevereiro, marzo/março, abril/abril, mayo/maio, junio/julho, julio/julho, agosto/agosto, septiembre/setembro, octubre/outubro, noviembre/novembro, diciembre/dezembro. portekizce'de pazar haftanın ilk günüdür ve diğer günler ikinci, üçüncü diye gider. pazar/domingo, pazartesi/segunda feira, salı/terça feira, çarşamba/quarta feira, perşembe/quinta feira, cuma/sexta feira, cumartesi/sabado (cumartesi ve pazar günleri ispanyolca'dakilerle aynı, muhtemelen dini sebeplerle). gün isimlerindeki feira, 'festival, pazar' demek ve çoğu zaman kısaltılarak sadece 'segunda, terça' deniliyor (ikinci, üçüncü gün anlamında. yani gün isimleri pazar gününe nisbetle anılıyor). hemen yılın bölümlerini de yazmak lazım burada: gün/dia, hafta/semana, ay/mes, yıl/ano, onyıl/década, yüzyıl/século.
  
  ölçü birimleri bir birinin neredeyse aynısıdır, dolayısıyla bu dillerden birini konuşan diğer dildeki ölçü birimlerini çabucak kapar. önemli bir fark, ispanyolca 'kilo', portekizce'de 'quilo' olur ama okunuşu aynıdır. bu tip harf değişimlerine pratik yaparak hemen uyum sağlanabilir. zaten bizim gibi avrupai standart ölçüleri kullandıkları için bildiğimiz birimler ve nasıl yazıldığını bilmeseniz bile hemen anlaşabilirsiniz.
  
  şimdilik bu kadar, bir iki yazı daha yazmayı düşünüyorum bu dil hakkında ama bakalım, nasip. öğreniniz efenim...
• dil aileleri
  hint-avrupa
  italik diller
  romen dilleri
  batı romen dilleri
  iber-romen dilleri
  batı iber dilleri
  galiçya-portekiz dilleri
  portekizce
  yazı sistemi latin
• portekizce bir yazı gördüğümde direkt anlayabiliyorum ispanyolcaya çok benziyor. bir kaç harfi aralarında switch yapınca direk ispanyolcaya dönüşüyor. çok hoşuma gitti.
• daha önce ispanyolca için ingilizce bilip de ispanyolca öğrenmek isteyenlere yardımcı olsun diye kökteş (cognate) kelimelerin değişim kurallarını vermiştim (bkz: ispanyolca/#97127840). şimdi de portekizceyi de dahil ederek, üç dil arasındaki değişim tablosunu vereceğim ama telaffuzlar çok farklı. buyrun (sıralama ingilizce/ispanyolca/portekizce şeklindedir):
  
  1) ingilizce'de sonu -ty olan kelimeler ispanyolca'da -dad, portekizce'de -idade olur
  örn.: city/ciudad/cidade, university/universidad/universidade
  
  2) sonu -tion ile biten kelimeler ispanyolca -ción, portekizce -ção olur
  örn.: situation/situación/situação, continuation/continuación/continuação
  yazım istisnası: translation/traducción/tradução
  
  3) sonu -sion olan kelimeler ispanyolca aynı kalıp portekizce -são olur
  örn.: expansion/expansión/expansão
  
  4) sonu -stion olan kelimeler ispanyolca aynı kalır ama portekizce'de -tão olur
  örn.: combustion/combustión/combustão
  
  5) sonu -gion ile biten kelimeler ispanyolca aynı kalır, portekizce'de ise -gião olur
  örn.: religion/religión/religião
  
  6) -ency ile biten kelimeler ispanyolca -encia, portekizce -ência olur
  örn.: emergency/emergencia/emergência
  
  7) sonu -al ile biten kelimeler her iki dilde de aynı kalır
  örn.: animal, casual, digital
  
  8) sonu -ct ile biten kelimeler ispanyolca -cto olurken portekizce'de -ato olur (c düşer)
  örn.: exact/exacto/exato, act/acto/ato
  
  9) sonu -ic ile biten kelimeler her iki dilde de -ico olur
  örn.: basic/básico/básico, fantastic/fantástico/fantástico
  
  10) sonu -ar ile biten kelimeler genelde her iki dilde de aynı kalır
  örn.: familiar, lunar, solar
  
  11) sonu -ary ile biten kelimeler hem ispanyolca hem de portekizce'de -ario olur
  örn.: diary/diario/diário (portekizce'de a harfi vurgu işareti alıyor)
  
  12) sonu -ant ile biten kelimeler her iki dilde de -ante olur
  örn.: abundant/abundante/abundante, distant/distante/distante
  
  13) sonu -able/-ible olan kelimeler ispanyolca'da aynı kalırken portekizce'de -ível olur
  örn.: horrible/horrible/horrível, incredible/increible/incrível, impossible/impossible/imposivel
  
  14) sonu -id olan kelimeler her iki dilde de -ido olur
  örn.: acid/ácido ácido, fluid/fluido/fluido, rapid/rápido/rápido
  
  15) sonu -ment olan kelimeler her iki dilde de -mento olur
  örn.: argument/argumento/argumento
  
  16) sonu -ous olan kelimeler her iki dilde de -oso olur
  örn.: victorious/victorioso/victorioso, delicious/delicioso/delicioso
  
  17) son olarak zarf yapmak için ingilizce'de -ly eki getirilir genelde. ispanyolca ve portekizce'de bu ek -mente'dir
  örn.: possibly/possiblemente/posívelmente, surely/seguramente/seguramente
  
  umarım kelime dağarcığınızı geliştirecek bir yardımda bulunabilmişimdir. öğreniniz, öğretiniz efenim. kolay gelsin!..
• elimde portekizce okuma kitabı var, isteyene vereceğim.
  c1-c2 seviyesindeki alıştırma kitabını da isteyen olursa yollarım.
• öğrenmeyi çok istediğim ve bi türlü boş zaman yaratamadığım dillerden biridir.
  
  o diller şu şekilde sıralanır: almanca, ispanyolca, portekizce , rusça , fransızca , ve tabiki de italyanca.
• resmi dil olarak konusuldugu ulkelerden cok iyi futbolcular ve futbol takimlari cikar.
• büyüleyici bir dil..
• yaklaşık bir haftadır kendi kendime öğrenmeye çalıştığım dil. aslında hiç kafamda yokken öğrenmeye başladım ve bundan dolayı herhangi bir zorunluluk hissetmediğim için daha kolay ve hızlı ilerliyorum gibi geliyor. mesela bir haftanın sonunda yüzden fazla kelime öğrendim, geniş zamanda fiil çekimlemenin ve cümle kurmanın mantığını çözdüm, dile dair genel bir fikir edindim vs. konu hakkında birkaç "gözlem"imden bahsetmek istiyorum.
  
  1) öncelikle portekizce kesinlikle beklediğim veya umduğum gibi bir dil çıkmadı. mesela malum aynı dil ailesinden geldikleri için ispanyolca, italyanca, fransızca gibi dillerle çok ortak noktası vardır diye düşünürdüm hep ama aslında pek de öyle değilmiş. özellikle fonetik açıdan aslında ispanyolcadan epey farklı olması beni aşırı şaşırttı. nedense yıllardır aklımda hep "portekizce ve ispanyolca birbirine çok benzer" gibi bir ön yargı vardı.
  
  2) yine fonetik açıdan yola çıkarsak portekizce latin dillerinden ziyade bir slav diliymiş gibi geliyor kulağa. zamanında bir süre rusça öğrenmeye çalışmış biri olarak diyebilirim ki sanki rusça öğrenmeye devam ediyormuşum gibi hissediyorum. tabi dediğim gibi bu sadece fonetik anlamda böyle, gramer için konuşmuyorum. çok aktif olarak o, a, ş ve j seslerini kullanıyorlar ve rusların yaptığı gibi sessiz harfleri yumuşatma gibi bir özellikleri/kuralları var.
  
  3) şimdilik sadece duolingo üzerinden ilerliyorum ve bilenler bilir uygulamanın amacı yazma, okuma ve konuşma becerilerinizi aynı anda geliştirmek. açıkçası şunu söyleyebilirim ki konuşma alıştırmalarının %95'inde başarılıyım. sesleri çok rahat telaffuz edip cümleleri hatasız kurabiliyorum. mesela rusça, arapça ve fransızca öğrenmeye çalışırken bu işten vazgeçmemin en büyük sebeplerinden birisi hiçbir zaman tam olarak bu dilleri doğru telaffuz edemeyeceğimden kaygı duymamdı. çünkü cidden her dil kendine özgü bir ağız-gırtlak kullanma şekli geliştirmiş ve eğer anadiliniz değilse veya en kötü bilingual bir insan değilseniz gerçekten o sesleri çıkarmanız imkansız. ama portekizcede henüz böyle bir sorunla karşılaşmadım.
  
  4) canımız kanımız türkçemiz misler gibi cinsiyetsiz bir dil olduğu için ne zaman yeni bir şey öğrenmeye kalksam işin içine eril/dişil kurallar falan girse hafiften gözüm korkar en sonunda da pes edip bırakırdım ama portekizcedeki cinsiyet mantığı fazla zor değil gibi. o maskulenliği a da feminenliği karşılıyor ve zaten kelimelerin büyük çoğunluğu ya o ya da a ile bittiği için hangisi erkek hangisi kadın ya da hangi kelimenin önüne hangi artikeli getireceksiniz, tahmin etmek hiç de zor olmuyor. bazı istisnalar elbette var ama ben mantığını çok çabuk oturttum.
  
  5) bir cümle kurup sonuna nokta koyarsanız normal cümle, soru işareti koyarsanız soru cümlesi oluyor. bence bu en mükemmel özelliği hahahaha! hiç fiil değiştirmeye, kelimelerin sıralarını karıştırmaya falan gerek yok. misal;
  
  voce fala ingles. => ingilizce konuşursun.
  voce fala ingles? => ingilizce konuşur musun?
  
  cidden en sevindiğim nokta bu oldu....
  
  eğer ki öğrenmeye devam edersem ara ara güncellerim burayı. şimdilik beni vazgeçirecek kadar bir zorlukla karşılaşmadım.
• fonetik açıdan ispanyolca ve fransızca kırması gelen dil. fransızın ispanyolca konuşması gibi bir dil.