roma cumhuriyeti

• roma'nın son kralı olan tarquinius superbus''un ölümünden sonra imparatorluk dönemi sona ermiş, cumhuriyet dönemi başlamıştır. mö 509–27 yıllarını kapsar. cumhuriyet dönemi konsüllerin devleti yönettiği bir dönemdir.
  tarquinius superbus'dan önceki altı kral halk tarafından sevilen hükümdardı. ancak tarquinius önceliklerinin aksine zalim bir kraldı. ve sonunda bir halk ayaklanmasıyla devrildi.
  söylentilere göre etrüskler, kralları porsenna önderliğinde mö 6. yy'da tarquinius superbus'u kovdu. ancak porsenna kendisini kral ilan edemedi. çünkü romalılar, yeni bir kral seçmek yerine, krallığı her yıl seçilen iki kişiye bıraktılar ( konsüller). yeni sisteme göre bazı kurumlar ya tamamen ortadan kaldırıldı ya da şartlara göre reforme edildi.
  "meclis ve yasalar"
  ülkeyi normal zamanlarda seçilmiş iki konsül yönetecekti. savaş durumu gibi diğer olağanüstü hallerde ülkeyi yönetmesi için bir kral atanacaktı fakat bu kralın yönetimi altı ayı geçmeyecekti. meclis, askeri meclis ve halk meclis olarak ikiye ayrılıyordu. askeri meclis savaşlara ya da antlaşmalara onay veriyordu. halk meclisleri ise yasama organıydı ve kanun çıkarma yetkisine sahipti ve kamu suçları içinde bir mahkeme görevi gördü.
  mö 451'de 12 levha kanunları kabul edildi. kanunlar bronz bir tablet üstüne yazıldı ve forumda halka açık olarak gösterildi. hükümleri; borç haczi, babanın çocuklar üzerindeki yetkisi, mülkiyet hakları , miras ve cenaze düzenlemeleri gibi konularla ilgiliydi. bu on iki levha yasası, sonraki tüm roma özel hukukunun temelini oluşturacaktı.
  
  "askeri ve siyasi"
  mö 5. yüzyılın sonlarına doğru fidenae ve veii şehirleri işgal edildi. ancak roma'nın gücü daha fazla artmadan yağmacı bir galya kabilesi, po nehri vadisini talan ettiler daha sonra 390'da romayı yağmaladılar. romalılar ancak fidye vererek yağmacıları ülkeden çıkarabildiler. bu tehlike bertaraf edildikten sonra yönünü kuzeye çeviren roma, kuzeyde samnitlere karşı yapılan üç savaştan (üçüncüsü mö 298-290'da ) ve güneydeki yunan kasabalarına karşı pyrrhic savaşı'ndan (mö 280-275 ) sonra italya'da siyasi birliği sağlamış oluyordu.
  bu yükseliş zamanla roma ve kartaca'yı iki rakip haline getirdi. mö 264-146 yıllarını kapsayan dönemde roma - kartaca savaşları (pön savaşları) yapıldı. bu savaşlar kartaca generali hannibal'ın romalı komutan scipio africanus tarafından mağlup edilmesine kadar sürdü (146).
  bu zaferden sonra roma gözünü tüm akdeniz'e dikti. makedonya, yunanistan ve mısır alındı. doğu'da suriye fethedildi. roma cumhuriyeti son dönemlerinde iki kere üçlü yönetime ( üçlü trimvirlik) sahne oldu. birinci trimvirlik sezar, pompey ve crassus tarafından oluşturuldu. ikinci trimvirlik ise augustus, antonius ve lepidus tarafından oluşturuldu. ne var ki ikinci trimvirlik sonunda augustus cumhuriyeti dağıttı, kendini kral ilan etti. ve bundan sonra roma'da ikinci krallık dönemi başlayacaktı....
  
  ilk trimvirlik;
  julius caesar (bkz: #130688734)
  pompey (bkz: #131268058)
  marcus crassus (bkz: #131267744)
  
  cumhuriyetten önceki son kral tarquinius superbus (bkz: #137435026)
• refah dolu helenistik anadolu'ya bir yıkım getirmiştir.
  
  önce, pergamon krallığının müttefiki olarak beliren roma, kartaca'yı yenip güçlendikten sonra pergamon krallığının galat akınlarına karşı bile kendisini savunmasını engelleyen kaprisli bir yapıya dönüşmüştür.
  
  roma iç savaşları arasında seçim yapmaya zorlanan anadolu halkı roma'nın doğusunda büyüyen tehditlere(mithridates, cassius ve brutus, antonius) destek çıkmak zorunda kaldığı için ağır vergiler ile cezalandırılmış, savaşlar sırasında talan ve insan kaybına uğramıştır. özellikle mithridates savaşları sonucunda vergilerle cezalandırlan anadolu, çareyi korsanlık yapmakta bulmuştur.
• roma cumhuriyeti, antik roma uygarlığında hükümetin cumhuriyet şeklinde işlediği dönem. geleneksel olarak mö 509 yılında krallığın devrilmesiyle başlayan dönemdir. bu dönemde ilk iki yüzyıl boyunca, cumhuriyet toprakları iç italya'dan bütün akdeniz dünyasına kadar genişledi. sonraki yüzyılda roma; kuzey afrika, iber yarımadası, yunanistan ve şu anki güney fransa'da egemenlik kurarak daha da büyüdü. roma cumhuriyeti, son iki yüzyılı sırasında, hem fransa'nın kalanına hem de makedonya ile anadolu'nun büyük kısmına egemen oldu.
  
  augustus sıklıkla roma cumhuriyeti'nin sonlanmasında en büyük rolü oynayan kişi olarak görülür. bununla birlikte antik roma'nın cumhuriyetçi siyasal düzeneğinin sonunu getiren olaylar zinciri bazı tarihçiler tarafından farklı dönemler işaret edilerek ele alınmıştır. tarihçiler farklı biçimlerde mö 44'te jül sezar'ın daimi diktatör atanmasını, mö 31'de aktium deniz muharebesi'nde marcus antonius'un yenilgisini ya da mö 27'de octavianus'a (augustus) roma senatosu'nun olağanüstü güçleri bağışlamasını cumhuriyet'i sonlandıran asıl olaylar olarak önermişlerdir.
  
  roma'da cumhuriyet yönetimi, her yıl yurttaşlarca seçilen ve bir senato tarafından atanan iki konsülün başkanlık ettiği bir hükûmetin getirilmesiyle başladı. roma cumhuriyeti'nin ilk dönemlerine, soylarını geçmişe, roma krallığı'nın erken tarihine dayandıran roma'nın arazi sahibi aristokratları patriciler ve çok daha fazla sayıdaki halktan yurttaşlar plebler, arasındaki mücadelede damga vurmuştur. zamanla, roma'nın en yüksek memurluklarında patricilere ayrıcalıklı haklar veren yasalar yürürlükten kaldırıldı veya zayıfladı ve pleb sınıfı arasından yeni bir aristokrasi doğdu. günümüzde roma cumhuriyeti'nin hukuki yapısının büyük kısmı avrupa'nın her yanında ve dünyanın kalanında çağdaş ulus devletler ile uluslararası örgütler arasında gözlenebilir. romalıların latincesi avrupa'nın pek çok kısmında ve dünyada dilbilgisi ve sözcük dağarcığını da etkilemiştir.
• roma krallığı'nda sonra, roma imparatorluğu'ndan önce gelen yaklaşık 500 yıllık bir periyot.. roma medeniyeti olarak bildiğimiz pek çok şeyin başlangıcı bu dönemdedir...