suetonius

• "tilki, derisinden vazgeçer de, alışkanlıklarından vazgeçmez." şeklinde doğru bir söze imza atmış dayı.
• albert camus'nün caligula oyununu yazarken hiç bir ekleme yapmadan yazılarını kaynak aldığı romalı tarihçi. genellikle ilk roma imparatorlarının hayat hikayelerini özel hayatlarına ağırlık vererek olduğu gibi aktarmış.
• i.s. 1 yy. ın sonlarına doğru yaşamış bir biyografi yazarı. iulius caesar 'dan domitianus 'a kadar 12 imparatorun biyografilerini yazmıştır.
• augustus'un kızından^* ve karısından^* tiksinti duyduğu, birilerine küfür edeceğinde "dilerim benim gibi bir eşin ve kızın olur" diye haykırmayı sevdiği ve yaşlandığında dişlerinin dökülüp sol gözünün neredeyse tamamen kör olduğu; galba'nın gens sulpicia gibi son derece saygın ve kadim bir aileye mensup olmasına ve eline fırsat geçmesine rağmen caligula'nın ve claudius'un ölümlerinden sonra etrafındakilerin ısrarlarına karşın tahta göz koymadığı, ancak ve ancak neron'un ölümüne yakın galya kökenli soylu gaius julius vindex'in ısrarı sonucunda ve yalnızca imperium'u korumak için princeps^* olmaya niyetlendiği; marcus salvius otho'nun intihara meyilli olup geceleri yastığının altında bir hançerle uyuduğu ve aulus vitellius'un roma'ya yaklaştığını duyduğu bir kuşluk vaktinde intihar ettiği; vespasianus ve oğlu arasında geçen ve dillere pelesenk olacak olan "paranın kokusu olmaz" muhabbeti^*; domitianus'un tam bir paranoyak olduğu ve bu sebepten imparatorluğun uzun zamandır ilk kez onun döneminde güvenlik, ekonomi ve iç huzur anlamında iyi duruma geldiği ve kendisine suikast tertipleyenlerin arasında bir sonraki imparator nerva ve domitianus'un eşi longina'nın da yer aldığı gibi iddiaları ve daha bunlara benzer nice magazinel safsatalarıyla roma imparatorluğu'nun principatus döneminin ilk asrı için tam manasıyla magazin forever misyonu üstlenmiş, m.s. 69 ilâ m.s. 130 seneleri arasında yaşamış olan tarihçi ve yazar.
  
  imparator publius aelius hadrianus döneminde kaleme aldığı ve gaius julius caesar'dan başlayıp flavius hanedanı'nın son imparatoru domitianus ile sona eren de vita caesarum adlı biyografik derleme türündeki eseriyle aşağı yukarı bir buçuk asır boyunca roma'ya hükmetmiş tüm sezarların hem yaptıklarına hem de özel hayatlarına odaklanmayı hedefleyen suetonius, bilhassa ikinci gayesine son derece tesirli bir şekilde ulaşma başarısını göstermiştir.
  
  bu arada kendisinin meşhur eseri, ülkemizin sayılı latince ustalarından gül özaktürk tarafından, latince orijinalinden, on iki caesar'ın yaşamı adıyla dilimize tercüme edilmiştir.
• "imparator vespasianus, dehşet ve tehlike içindeyken bile şakalaşmaktan vazgeçmezdi. hatta kendi ölüm anında, 'eyvahlar olsun! galiba tanrıya dönüşüyorum,' diye şaka yaptı." suetonius
  
  "suetonius'a göre "[sezar] gece rüyasında kendi annesine tecavüz ettiğini gördüğünde kahinler yorumlarıyla onu gaza getirdiler. kahinlere göre o hepimizin anası olan yeryüzünü fethedecekti. shakespeare'in julius caesar'ında ise ikaz niteliğindeki bu rüya, ensest unsurlardan temizlenerek pazarlanıyor okuyucuya. öldürüldüğü gün aslında sezar evden çıkmamaya karar vermiştir. çünkü karısı calphurnia^* rüyasında sezar'ın heykelinden kanlar fışkırdığını, romalıların ise gülerek ellerini kanla yıkadıklarını görmüştür." al alvarez - night
  (bkz: night/@ibisile)
  (bkz: rüya/@ibisile)
  
  "(...), o bahar onlara plutarkhos'tan, suetonius, vasarius, montaigne, rousseau, ve dr. johnson'ın acayip ve seks takıntılı arkadaşı, günlüklerinde yazısını bir cümlenin ortasında bırakıp londra sokaklarına çıkarak bir gecede üç fahişeyle aganigi yaptığını itiraf eden james boswell'e kadar geniş bir yelpazeye yayılan kitaplar okudu, (...)" paul auster - 4 3 2 1
  
  (ilk giri tarihi: 26.10.2016)
• (bkz: stigmatum notis)
• (bkz: on iki caesar'ın yaşamı)
• suetonius'un yaşamı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. kuzey afrika’daki hippo regius’da doğmuştur. dedesi imparator’ların yanında sivil bir görevde bulunmuştur, babası ise bir legio subayıdır. hukuk eğitimi almış ve haliyle aldığı bu eğitim ve aile büyüklerinin sarayla olan yakın ilişkileri vasıtasıyla kendisi de saray içerisinde görev yapmıştır. bir süre sonra da imparator hadrianus'un sekreterliğini yapmıştır. imparatorluk rejimini olumlu karşılar. üstlendiği önemli görev sayesinde roma’daki resmi arşiv belgelerini görme şansına sahip olmuştur. kendisinin çok sayıda çalışması olmakla birlikte 120 yılı civarında yazmış olduğu de vita caesarum eseriyle bilinmektedir. bu eserini yazmasında görevini yaparken ulaştığı bilgilerin ve sarayda görev yapan insanlardan elde ettiği gözlemler ile anlatımların büyük bir katkısı olmuştur. böylelikle eserini sarayda dönen dedikodular yoluyla daha çekici hale getirmiştir. kitabını 119 yılında praefectus praetoria görevini icra eden arkadaşı gaius septicius clarus’a adamıştır. bu ünlü eserinde gaius ıulius caesar dahil olmak üzere domitianus’a kadar hüküm süren imperator’ların biyografilerini anlatmaktadır. bunlar principatus dönemi’nin başlamasına vesile olan caesar ve imperator’lar augustus, tiberius, caligula, claudius, nero, galba, otho, vitellius, vespasianus, titus ve domitianus’tur. her imperator için bir bölüm oluşturmuş ve bunların hayatlarına dair ayrıntılı ancak bilimsellikten ve çoğu zaman gerçeklikten uzak olabilecek bilgiler sunmaktadır. bu anlatımlar arasında söz konusu imperator’ların ailelerine dair bilgiler, çocukluk zamanları, vücut yapıları, sağlık sorunları, kötü tüm alışkanlıkları, giyim kuşamları, günlük yaşam şekilleri gibi çok ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. sade bir dil kullanan suetonius çok sayıda eser yazmasına rağmen, çalışmaları tarihçi olarak sallustius, livius ve tacitus’un çalışmalarından geridedir.
  
  kendisinin çok sayıda eseri bilinmektedir. ancak bunlar genel olarak tam değildir ve günümüze kısmen ulaşmıştır. bunlar arasında en önemlisini de viris illustribus (ünlü kişilerin, gramercilerin, hatiplerin ve şairlerin biyografileri) isimli çalışması teşkil etmektedir. bu eserinin bir kısmını oluşturan de viris illustribus'un de grammatibus et rhetoribus bölümü günümüze ulaşmıştır. bu önemli eserin diğer bölümlerden ise sadece parçalar günümüze kalmıştır.
• suetonius, bir ihtimale göre hippo regius'tan (annaba, cezayir) gelen suetonius laetus'un oğludur. bir equestrian olan laetus, 69 yılındaki bedriacum savaşı'nda imparator otho'nun hizmetinde geleceğin imparatoru olacak olan vitellius'a karşı savaşmıştı.
  
  suetonius, romalı senatör ve tarihçi genç pliny'nin yakın arkadaşıydı. pliny arkadaşını, "kendisini yazmaya adamış sessiz ve çalışkan" birisi olarak tasvir eder. pliny, onun italya'da küçük bir arazi satın almasına yardım etmiş ve evliliğinden çocuğu olmadığı için jus trium liberorum olarak bilinen ve soy ağacının başı olarak dokunulmazlık alabilmesi için imparator trajan ile arasında aracılık etmiştir. pliny sayesinde suetonius, trajan ve hadrian'ın lütfuna mazhar olmuştur.
  
  suetonius, pliny’nin 110 ve 112 yılları arsında bithynia pontus (kuzey küçük asya) proconsül'ü olarak görev yaptığı sırada pliny'nin hizmetinde çalışmıştır. trajan zamanında araştırma sekreteri ve imparatorluk arşivi yöneticisi olarak görev yapmıştır. hadrian zamanın da ise imparatorun sekreterliğine getirilmiştir.
  
  122 yılında, imparatoriçe vibia sabina'ya karşı olan saygısız davranışları nedeniyle hadrian tarafından kovulmuştur. bir ihtimale göre suetonius tekrar imparatorun lütfuna mazhar olmuş ve eski görevine geri dönmüştür. bu iddia, onun son çalışmalarından birisi olana ve konu olarak hadrian'ın yönetim alanında yaptığı reformaları işleyen devlet dairesi adlı eseri kaynaklıdır. her halükarda, 122 yılı sonrasındaki kamu görevleri hakkında kesin bir delil yoktur.kullandığı "chrestus"kelimesi ile kendisi isa mesih'e referans tarihçi gösterilir.
  
  eserleri
  oniki sezar
  suetonius, genellikle de vita caesarum ("sezarların hayatları" ya da ingilizce yaygın bilinen adıyla "oniki sezar") olarak bilinen ve kısa hayatlar ya da aşağıda bahsi geçen parçalar hariç ona ait günümüze ulaşan tek eseri olan kitabın yazarı olarak tanınır. on iki sezar, büyük ihtimalle hadrian zamanında yazılmış olup roma imparatorluğunun ilk liderleri olan jül sezar^* (ilk birkaç bölüm kayıptır), augustus, tiberius, caligula, claudius, nero, galba, otho, vitellius, vespasian, titus ve domitian'ın toplu biyografileridir. kitap, 119 yılında praetorian muhafız olan arkadaşı gaius septicius clarus'a ithaf edilmiştir. eser, her bir sezar'ın hayatını; dış görünüşünün tasviri, kehanetleri, aile tarihi, alıntılar ve sonra da her bir sezarın tarihsel olaylarının belirli bir tarihi sıralama içinde olacak şekilde belirli bir düzen içerisinde anlatır.
  
  diğer çalışmaları
  kısmen günümüze ulaşan eserleri
  de viris ıllustribus ("on famous men" (ünlü adamlar üzerine) — edebiyat alanında):
  de ıllustribus grammaticis ("lives of the grammarians"(gramercilerin hayatları); görünüşe göre tamamlanmış 20 kısa hayat)
  de claris rhetoribus ("lives of the rhetoricians"(hatiplerin hayatları; orijinalinde 16 olan eserden günümüze ulaşan 5'i)
  de poetis ("lives of the poets"(şairlerin hayatları; virgil'in hayatı, terence, horace ve lucan'dan günümüze ulaşan bölümler)
  de historicis ("lives of the historians"(tarihçilerin hayatları; yaşlı pliny'nin hayatı)
  peri ton par' hellesi paidion ("greek games" (yunan oyunları))
  peri blasphemion ("greek terms of abuse"(yunanca küfür terimleri )
  son iki eser yunanca yazılmıştır. sonraki yüzyıllarda yazılmış yunanca glosarlarda özetler halinde günümüze kadar gelmişlerdir.
  
  kayıp eserleri
  lives of famous whores (meşhur hayat kadınlarının hikâyeleri)
  royal biographies (imparatorluk biyografileri)
  roma ("on rome"), in four parts: (roma hakkında; dört bölüm)
  roman manners & customs (romalı davranış ve alışknalıkları)
  the roman year (roma yılı)
  the roman festivals (roma festivalleri)
  roman dress (roma elbiseleri)
  offices of state (devlet dairesi)
  on cicero’s republic (çiçero'nun cumhuriyeti)
  physical defects of mankind (insan aklının fiziksel kusurları)
  methods of reckoning time zamanı hesaplama yöntemleri)
  an essay on nature (bir doğa denemesi)
  grammatical problems (gramatiksel problemler)
  critical signs used in books (kitaplarda kullanılan kritik işaretler)
• bu aralar plutarkhos le birlikte canımı oldukça sıkan biyografi yazarıdır.
  
  okulda, evde, sokakta, birahanede, sevgilimin yanında, bakkaldan kibrit alırken, yani hep ve hep aklımdaki şahsiyettir kendisi.
  
  12 caesar yaşamından divus julius caesar'da, öyle az isimden kaynak verir ki; söylencelere verdiği değer ortadadır.
  
  http://www.livius.org/…-sz/suetonius/suetonius.html
  
  adresinden bir hayat hikayesi okunabilir.