the raven

• yazmanın felsefesinde poe uzun uzun kuzgun'u nasıl yazdığını formulize eder. charles dickens' imzalı barnaby rudge'dan bahsederek başlar hatta. (the raven/#1798310)
• "oyleyse guzel bir kadinin olumu hic kuskusuz dunyanin en siirsel konusudur - ve boyle bir konu icin en uygun dudaklarin sevgilisini yitirmis bir asigin dudaklari oldugu da bir o kadar kusku goturmez"^*
• the crow filminde brandon lee'nin gideon'un yerine girerken soyledigi "...suddenly i heard a tapping, as if someone gently rapping, rapping at my chamber door..." sozlerinin alindigi siir(mis). cok da unluymus ayrica amerika'da.
• satır satır hesaplanarak yazılmasından mütevellit ritmi aksatmadan gider şiir baştan sona. ama
  
  "take thy beak from out my heart,
  and take thy form from off my door"
  
  dizelerinde kusursuz olmanın yanında büyüleyici bir ritm vardır. defalarca ardarda okuyası geliyor insanın.
• lou reed'in albumundeki willem dafoe yorumu icin:
  http://www.loureed.org/…eatures/dario/mainpage.html
• orjinaliyle aynı havayı vermese de bir fikir vermesi açısından başarılı sayılabilecek bir çevirisi şöyle olan şiir.
  
  evvel zaman önce ürkünç bir gecede,
  
  eski kitaplardaki yitik hikmeti,
  
  düşünüyordum güçsüz ve bitkin.
  
  başım öne düşmüş, uyumak üzereyken,
  
  nazik vuruşlarla kapı çaldı birden.
  
  "bir misafir" dedim ,çalıyor kapımı
  
  "bir misafir, başkası değil."
  
  açık seçik hatırımda, bir aralık günüydü,
  
  yerde bir hayalet gibi şöminenin ışığı.
  
  çaresiz sabahı istedim, kitaplardan diledim
  
  istırabın bitişini lenore'u kaybetmenin ıstırabı.
  
  meleklerin lenore dediği o bakire, nurlu ve eşsiz,
  
  artık ebediyyen isimsiz.
  
  ipeksi mor perdelerin süzgün hışırtısıyla,
  
  garip bir dehşet kapladı, hiç yaşamadığım.
  
  yineleyip durdum yatıştırmak için kalbimi,
  
  "odamın kapısında bekleyen kişi bir misafir,
  
  odamın kapısındaki gecikmiş bir misafir,
  
  başkası değil."
  
  canlandım birdenbire, daha fazla beklemeden,
  
  "bayım" dedim ya da "bayan", affınızı diliyorum.
  
  gerçek şu ki uyukluyordum, usulca kapıya vurdunuz,
  
  usulca geldiniz, kapıma dokundunuz.
  
  emin olamadım işittiğimden.
  
  sonra ardına kadar açtım kapıyı,
  
  karanlıktı, sadece karanlık.
  
  merak ve endişeyle baktım karanlığa uzun uzun,
  
  hiçbir faninin cüret edemediği hayaller içinde.
  
  sessizlik bozulmadı, ne de bir işaret karanlıktan,
  
  orada tek kelime lenore idi, fısıldadığım.
  
  ve karanlıktan yankılandı bir mırıltı: "lenore,"
  
  sadece bu, başka bir şey değil.
  
  ruhum alevler içinde döndüm odama,
  
  ardından yine bir tıkırtı, daha da şiddetli.
  
  "eminim" dedim "birşeyler var penceremde,"
  
  gidip ne olduğuna bakayım, gizem çözülsün,
  
  kalbim sükun bulsun, bu gizem çözülsün.
  
  rüzgardır, başka bir şey değil.
  
  tam kepengi açacakken, kanat şakırtılarıyla
  
  heybetli bir kuzgun belirdi, kutsal günlerden kalma
  
  hiçbir şey söylemedi, ne bekledi ne durdu
  
  bir saygın kişi edasıyla, kapının üstüne tünedi,
  
  oda kapımın üzerinde, bir pallas büstüne tünedi,
  
  tünedi ve oturdu, sadece bu
  
  cezbederek, takındığı ağır ve şiddetli tavırlarıyla
  
  üzgün ruhumu gülümsetti, çehresi bu siyah kuşun
  
  "sorgucun kırpılmış olsa da" dedim "değilsin namert,
  
  karanlık kıyılardan gelen, korkunç ve gaddar kuzgun.
  
  söyle nedir, cehennemi gecenin kıyılarındaki saygın ismin"
  
  dedi kuzgun "hiçbir zaman"
  
  şaştım bu hantal kuşun konuşmasına böyle açık,
  
  pek anlamlı, pek ilgili olmasa da söylediği;
  
  çünkü hiçbir şanslı insan yoktur, ki biliriz hepimiz
  
  oda kapısının üzerine tünemiş bir kuşla karşılaşsın
  
  kapının üstündeki büste tünemiş bir kuş ya da canavar,
  
  adı "hiçbir zaman" olsun
  
  tek bir söz söyledi o dingin büstteki kuzgun
  
  taştı sanki bütün ruhu o tek kelimeden
  
  ne bir söz ekledi, ne bir tüyü kımıldadı
  
  acıyla mırıldandım: "diğerleri uçup gittiler,
  
  sabah o da terkedecek beni, umutlarım gibi"
  
  dedi kuş "hiçbir zaman"
  
  irkildim tam yerinde söylenen bu sözle,
  
  "şüphesiz" dedim "bu söz, tek sermayesi,
  
  üzgün bir sahipten miras, zalim belaların
  
  şarkıları tek bir nakarata düşünceye dek kovaladığı
  
  umutsuz ve hüzünlü bir ağıt gibi tekrarlanan"
  
  "asla---hiçbir zaman"
  
  kuzgun beni hala cezbedip gülümsetirken,
  
  yöneldim koltuğa, kapının, büstün ve kuşun önündeki
  
  gömülürken koltuğuma, düşünüyordum
  
  eski zamanlardan kalma bu uğursuz kuşun
  
  bu gaddar, hantal, korkunç, ve kasvetli kuşun
  
  neydi kastettiği, derken "hiçbir zaman"
  
  tahmin yürütmeye koyuldum, tek ses etmeden
  
  ateşli gözleriyle sinemi dağlayan kuşa
  
  devam ettim düşünmeye, uzatıp başımı
  
  lambanın aydınlattığı kadife yastığın üzerine
  
  lambanın gözlerini diktiği kadife ve mor yastık ki
  
  ah, "hiçbir zaman" yaslanamayacak o!
  
  sonra görünmez bir tütsünün kokusuyla ağırlaştı hava
  
  yüce meleklerin ayak sesleri çınladı tüylü zeminde.
  
  "ey sefil" diye haykırdım "bir ferahlık verdi sana tanrın;
  
  lenore'un hatıralarından kurtulasın diye bir ilaç,
  
  iç bu iksiri kana kana ve sil lenore'u aklından"
  
  dedi kuzgun "hiçbir zaman"
  
  "kahin" dedim "şeytani birşey! --kahin yine de, kuş ya da iblis;
  
  kışkırtıcı mıydı yoksa bir fırtına mı seni bu sahile atan
  
  kimsesiz ama gözüpek bu afsunlu çöl toprağında
  
  bu perili evde bana gerçeği söyle, yalvarıyorum
  
  var mı günahların ilacı? söyle bana söyle, yalvarıyorum"
  
  dedi kuzgun "hiçbir zaman"
  
  "kahin" dedim "şeytani birşey! --kahin yine de, kuş ya da iblis;
  
  üstümüzde kıvrılan gökler ve yücelttiğimiz tanrı adına
  
  söyle bu hüzünlü ruh, uzaktaki cennette, sarılabilecek mi
  
  meleklerin lenore adını verdiği kutsal bir bakireye
  
  meleklerin lenore dediği o eşsiz, nurlu bakireye
  
  dedi kuzgun "hiçbir zaman"
  
  "bu söz ayrılık imimiz olsun ey kuş, ya da iblis;
  
  dön artık fırtınaya, ve cehennemi kıyılara,
  
  söylediğin yalana nişan tek tüy bırakma.
  
  yalnızlığıma dokunma, terket o büstü,
  
  çek gaganı kalbimden, çek suretini kapımdan"
  
  dedi kuzgun "hiçbir zaman"
  
  uçmuyor kuzgun, oturuyor orada, hala orada
  
  oda kapımın üzerindeki o süzgün büstte
  
  rüya gören bir iblisin bakışı gözlerinde
  
  gölgesi akıyor zemine yüksekteki lambadan
  
  ve bu gölgeden, yerde uzanmış yatan,
  yükselecek mi ruhum? "hiçbir zaman"
• vallahi internette gezinirken çökmüş sitelerle her karşılaştığımda,
  
  "quoth the server: four hundred and four"
  
  ..diye içimden geçirmeme sebep olan mısralara sahip bir şiirdir kendileri...
  
  (poe amcanın kemikleri sızlamıyordur umarım)
• poe bu şiir için 1845 senesinde14 dolar almıştır.
  
  çocuklar takip edermiş kendisini, o da çocukları eğlendirmek için kollarını iki yana kocaman açıp çırparak "nevermore!" diye bağırır, kovalarmış.
• manet, gauguin gibi ressamlar, poe'nun the raven adlı eserindeki edebi imgelerini tablolarında kullanmaktan çekinmemişlerdir, çok da güzel etmişlerdir.
• http://epod.usra.edu/…ve/epodviewer.php3?oid=411072