zaragoza'da bulunmuş el yazması ^*

• orijinal adı manuscrit trouve a saragosse olan jan potocki eseri.
• jan potocki’nin tam olarak ne zaman yazdığı kesin olmayan (180?) en ünlü romanı. yazar polonyalı olsa da romanı fransızca yazmıştır. her versiyonunda yeni eklemeler yaptığı romanını ölümüne dek tamamlayamamıştır.
  
  (romanın gerçek adı manuscrit trouvé à saragosse. fakat sözlük ısrarla bu başlığa yönlendiriyor)
  
  görsel
  
  roman, çerçeve öykü tekniğiyle, hikaye içinde hikaye içinde hikaye formuyla yazılmıştır.
  
  napolyon savaşları döneminde, fransız ordusunda görevli bir subay, zaragoza kuşatması sırasında, terkedilmiş bir kulübede ispanyolca yazılmış bir el yazması bulur. bir tür günlük olan el yazması, dilinden anlamadığı halde askerin oldukça dikkatini çeker. elyazmasını yanına alır ama şanssızlık sonucu müfrezesiyle beraber ispanyolların eline düşer. bir ispanyol yüzbaşı, el yazmasına bir göz atar ve atalarından birinin başından geçenleri anlattığını fark eder. ispanyol yüzbaşı el yazmasını okuyarak fransızca’ya çevirirken fransız subay da bunu yazılı hale getirir;
  olaylar on yıl önce geçmektedir:
  
  günlük, genç bir asker, valon muhafızı alphonse van worden’in 14 gününü anlatmaktadır. alphonse, bir görev nedeniyle madrid’e gitmelidir. en kısa yol, los hermanos vadisi ve sierra morena sıradağlarını aşmaktan geçer. yol üzerinde barınabileceği tek mekan venta quemada hanıdır. fakat bu hana hayaletler dadanmıştır, han sahibi bile geceleri başka bir köyde uyumaktadır.
  
  buna rağmen cesur (ya da saf) alphonse geceyi venta quemada’da geçirir. başına gelen türlü uğursuz olaylar nedeniyle madrid’e gidemez, los hermanos civarında takılı kalır.
  
  maceraları boyunca genç adam, sonradan uzaktan akraba olduğunu öğrendiği magripli kızkardeşler: emine ve zübeyde; bir keşiş; keşişin yardımcısı, şeytan çarpmış genç bir adam olan pascheco; eşkiya zoto; bir kabalis olan tabi sadok ben mamun, kabalistin kız kardeşi rebecca ve çingene çeribaşı pandesowna ile karşılaşır.
  
  manuscrit trouvé à saragosse, bir tür kayıp roman. hatta kitabın fransızca yazılan ilk versiyonu yok olmuş. bu nedenle çeşitli dillere çevrilmiş versiyonlarından tekrar fransızcaya tercüme edilse de roman, 1950’li yıllardaki yeniden keşfine dek unutulmuş. o tarihten itibaren de korku/ fantazya severler tarafından bir kült haline getirilmiş. ben romandan, gönlümün lordu giovanni scognamillo sayesinde haberdar oldum.
  
  romanı okurken, tarzı değil ama konusu bakımından erken romantizm tadı aldım ben. hatta e. t. a. hoffmann’ın bu romandan büyük oranda etkilendiğini iddia edebilirim ama kanıtlayamam. o ürpertiyle komedi arasında gidip gelen rahatsız edici temalar, o tekinsizlik hissi neredeyse aynı.
  
  coğrafik mekan ve tarihi kişilikler aslına uygun olsa da roman temasal bakımdan gerçeklikten uzak. kendisi de gizli örgütlenme, mistisizm ve ezoterizmden hoşlanan potocki, romanında dini temalar başta olmak üzere, süreel korku ve fanteziden beslenmiş. ortaçağ düşününe uyacak şekilde müslümanlar şeytan, yahudiler simyacı ve büyücü olarak aktarılmış. 1001 gece masalları ve içerisinde adı geçtiği için decameron’a çok benzediğinden okuması çok zevkli. ben, hızlı bitmesin diye bu zevki uzattım mesela.
  
  bu kült romanın, bir çok yönetmene ilham vermiş bir film uyarlaması vardır ki o dahi külttür:
  rekopis znaleziony w saragossie