melhame

• gelecekteki olayları anlatan eserlere denir. "kanlı sava$" anlamı da ta$ıyan kelimenin çoğulu : melahimdir.
• gelecek olayları anlatan, nazım ya da nesir eserlerin ortak adı.
• melheme/ melhame, kısaca doğa olaylarının gerçekleşme zamanına bakarak gelecekle ilgili tahminde bulunma eylemidir…
  
  şöyle ki, mesela romatizması olan insanlar ‘bacağım ağrıyor yağmur yağacak’ derler ya, heh işte bu tam tersi mesela ‘martta çok yağış olursa salgın hastalık olur’ diyor. her ne kadar her iki örnek de insan doğa ilişkisi üzerine kuruluysa da birinci örnek insanın bazı somut verilerden hareketle doğa olaylarını tahmin etmesi, diğeri yani melheme ise doğa olaylarından hareketle insanların geleceğiyle ilgili bilgi vermesi üzerine kurulu.
  
  tam olarak falcılık da değil kehanet de ama ikisiyle de akraba. fal için kemik, su, kahve, kum vs gibi bir araca ya da ırk bitig’de^* veya tarot kartlarında olduğu gibi yazılı ya da görsel bir kaynağa ihtiyaç duyulur. yani falcıyı yönlendiren bir araç vardır. kehanet^* ise daha sezgiseldir ve genellikle araca ihtiyaç duymaz. melhemelerde ise araç tamamen insan iradesinin dışında seyreden doğa olayları. belki bu yönüyle, eski zamanlardan beri bilinen yıldıznamelere yakın diyebiliriz (ya da demeyebiliriz tabii…)
  
  şeref boyraz, melhemeyi şöyle tanımlamış; ay ve güneş tutulması, yeni ay görünmesi, yıldız kayması, şiddetli yağmur ve dolu yağması ya da rüzgar esmesi, gökkuşağı, şimşek, yıldırım ve deprem gibi birtakım tabiat olaylarından hareketle gelecekten haber veren metinlerin adı. (aslında sözlük anlamı savaş, terim olarak kullanılınca, savaş ve benzeri gibi olaylar hakkında bilgi verme oluyor)
  
  tanımdan da anlaşılacağı gibi melhemede yazılı metinler var. zaten fal ve kehanetle olan en büyük fark da burada. fal ve kehanette yer, zaman, konum, durum, kişi etkenleriyle verilen bilgiler sürekli değişim gösterebiliyorken (ki öyle de olması gerek) melhemede değişmez.
  neden, çünkü kitabı var.
  
  danyal peygamberden kaldığına inanılan melhemeler süryani kaynaklardan arapçaya, arapçadan farsçaya, oradan da bize gelmiş ve büyük ilgi görmüş.
  
  melheme türüyle ilgili bilebildiğimiz ilk kaynak ibn-i haldun’un mukaddime’si olmakla birlikte daha pek çok eser var.
  
  anadolu’da astroloji üzerine kaleme alındığı bilinen ve içinde melheme örnekleri de bulunan ilk türkçe eser yazıcı salih’in (selahaddin olarak da biliniyor) kitabu’ş-şemsiyye adlı mesnevisi.
  
  on iki ay on iki bab şeklinde ayrı ayrı incelenmiş ve o ayda ve günlerde meydana gelebilecek olaylar halk inanışlarından ve eskilere ait tecrübelerden faydalanılarak önceden haber verilmiş.
  
  mesela ekim ayında güneş tutulması olursa düşman zayıf düşer ve padişah zafere ulaşır; mart, nisan ve mayıs aylarında kuraklık olur; çekirge mahsulü yer, kıtlık olur; kış sert geçer, bir sürü hayvan ölür gibi… yani doğa olaylarının yarattığı neden sonuç mantığı çerçevesinde hangi yıl olursa olsun ekim ayında güneş tutulursa bunlar olur diyor.
  
  dolayısıyla melhemelerde insanların ve toplumların kaderi doğaya bağlıdır sonucuna ulaşmak da mümkün…
  
  yararlanılan kaynaklar:
  şeref boyraz - fal kitabı melhemeler ve türk halk kültürü
  https://islamansiklopedisi.org.tr/