değil mi

• soru eki olan "mi" varolduğundan beridir bu bileşende gördüğü eziyeti görmemiştir muhtemelen. yapı olarak "değil" olup olmadığının sorgulaması gereken bu kalıp, türkçede tam tersi bir anlam ifade etmekte. bunun sebebi ise değil kelimesinin "öyle olmadığının onayı" anlamına gelmesinde.
  
  halbuki durum bu kadar basit olsa, ne güzel olurdu. lakin bir virgül nelere kadir!! tüm anlamı aynı kelimelerden oluşmasına rağmen onay cümlesinden soru cümlesine geçiriveriyor.
  
  - bu o kadın, değil mi?
  + evet, değil.
  
  - bu o kadın değil mi?
  + hayır, değil.
  
  aralarında fark yok gibi, değil mi?
• türkçe anlam ikiliklerine ve vurgu değişikliklerine yol açan soru belirteci.
  
  şöyleki;
  
  bla bla bla, değil mi? -> burada alıcıyı kontrol, alıcıdan destek almak gibi işlevler üstlenmiş.
  bla bla bla değil mi? -> burada ise bildiğimiz anladığımız soru.
  
  somutça örnekleyelim;
  
  okula gidiyorsun, değil mi? -> kişinin okula gideceğini kontrol ediyor.
  okula gidiyorsun değil mi? -> kişinin okula gidip gitmediğini soruyor.
  
  her ne kadar virgülün bir hoşluğu gibi görünse de aslında ~değil mi~nin bir mucizesi.
• can kazaz’ ın sürsün bahar albümünde yer alan diğer bir enfes parça. her zamanki gibi naif sesiyle ve sözleriyle sessiz bir sitem şarkısıdır. yazık olmuş ne varsa içinde barındıran sözlere sahiptir.
  
  --- spoiler ---
  
  yıldırımlar benim
  yağmurlar senin, değil mi?
  bu bomboş ev benim
  ziyaret senin, değil mi?
  kafesler benim
  uçan kuş senin, değil mi?
  
  bu kadar yük bindi
  bana hiç yazık değil mi?
  bu kadar yük bindi
  biraz yazık değil mi?
  
  yaşamak senin
  yuvarlanmak benim, değil mi?
  sessizlik senin
  bu telaşe benim, değil mi?
  cehennem benim
  serinlik senin, değil mi?
  
  bu kadar yük bindi
  bana hiç yazık değil mi?
  bu kadar yük bindi
  biraz yazık değil mi?
  
  --- spoiler ---
  
  https://youtu.be/qkrcprprciw
• alacakaranlık'ta uğur yücel'in bolca kullandığı laf.
• bir aşık mahzuni şerif türküsü..
  
  gel bana küfretme bak beni dinle
  senin yüreğinde dert var değil mi?
  dinledikten sonra vur hançerinle
  ölülere bir yurt var değil mi?
  değil mi? değil mi? böyle değil mi?
  
  savcı, hakim, paşa, vali insandır
  hamal, işçi, memur, çifçi insandır
  tabiat sırrının da dili insandır
  sanki görülmeyen erk var değil mi?
  değil mi? değil mi? söyle değil mi?
  
  kapitalist, sosyalist, kominist inan
  insandan başkası yalandır yalan
  doğarken var mıydı gavur-müslüman?
  ayırt sende gavur-müslim-kürt var değil mi?
  değil mi? değil mi? öyle değil mi?
  
  avrupa, ispanyol yurdun eseri
  müslüman değilse hiçbir serseri
  o'nu sen mi yaptın beri gel beri
  sanki sende mühürlü kart var değil mi?
  değil mi? değil mi? söyle değil mi?
  
  bilmem ne imiş bu alevi-sünni
  bana vız geliyor pirili cinli
  madem ki kardeşiz gel gelme kinli
  yumuşağın sonunda sert var değil mi?
  değil mi? değil mi? böyle değil mi?
  mezhepsel kavgalar bundan değil mi?
  
  mahzuni şerif'im bitsin ayrımlar
  savaşta, kavgada ölmesin canlar
  barış gelsin tüm birleşsin insanlar
  ayrımlar ırklar, sınırlar var değil mi?
  değil mi? değil mi? böyle değil mi?
  silahlar, bombalar bundan değil mi?
• bundan önce kesinlikle "," virgül kullanılmalıdır. "isn't it" gibi. virgülsüz olarak kullanılmaz, değil mi? (!)
• bazı yörelerde he mi, he mı, dı mı veya di mi şeklinde dile getirilir.
• kısa hali "di mi?"dir. çoğu kişi bunu olumsuz soru ile karıştırıyor. evet değil olumsuzluk anlamı katar ama değil mi bir kalıptır. değil mi kalıbı yanıtı olumlu olmasını beklediğimiz zamanlar da kullanırız. sadece mi soru eki ile yaptığımız zaman sadece yanıt beklemiş oluruz. mesela bunu yaptın mı? yaptın di mi? tümcelerine bakarak anlayabilirsiniz. bu yüzden de yaptın di mi? sorusuna eğer yaptıysak evet şeklinde yanıt vermeliyiz hayır şeklinde değil. olumsuz soru hali "yapmadın mı?"dır.
  
  bunu ingilizcedeki anything/something sözcüklerine de benzetebiliriz. "is there anything in the car?" deyince arabada bir şey var mı? diye sorarız, bu arabada bir şey olup olmadığını merak ettiğimizden dolayıdır. ama "is there something in the car?" dersek arabada bir şey olmasını bekleriz, ya da arabada bir şey olduğundan şüpheleniriz.
• (bkz: di mi)
• kimi insanların sarf ederken yaptığı vurguyla, bir soru cümlesi olmaktan çok bir emir kipi hâline gelebilir. kuzu postu giymiş kurt; danışıyormuş gibi yaparak telkinde bulunmak.
  
  "bu gece artık benim dediğim olacak ... .... .... değil mi"
  
  gibi.
  
  hem atılan çengelden kaçınmak hem de gerilim yaratmadan savuşturmak için "muhtemelen ama ..." ile cümlelerle karşılanması gereken bir servistir.