• mengü han'ın şam ve mısır genel valisi tayin ettiği hülagü han'ın komutanı baycu noyan ile abbasi halifeliği arasında yapılan ilk ve son meydan muharebesidir.

    1251 yılında büyük han seçilen mengü han, yapılan kurultayda kardeşi hülagu'yu şam ve mısır genel valisi tayin etmiş, moğol imparatorluğu'nun sınırlarını daha da genişletmeyi amaçlamıştır. hülagu han kurmuş olduğu muazzam büyüklükteki (yaklaşık 120.000) ordusuyla horasan, iran ve ırak üzerine yürüyerek bundan önce bölgede yapılan daha çok çapul ve ganimet elde etme amaçlı saldırıları daha çok kuvvetlendirerek tam bir hakimiyet sağlamayı başarmıştır. mazenderan bölgesindeki haşhaşiler'e karşı savaşarak bu tarikatı tarih sahnesinden silmiştir. ordusunun müslüman topraklarında savaşması nedeniyle, haçlılar, gürcüler ve ermeniler'e elçiler göndermiş ve ordusuna asker takviyesinde bulunarak hristiyan ittifakı oluşturmuştur.

    yolu üzerinde bulunan hilafet topraklarını önce savaşmadan elçiler vasıtasıyla kendine bağlamak isteyen hülagu han, abbasi halifesi mustasım billah'a elçi göndererek moğol imparatorluğu'na bağlı vasallık teklifinde bulunmuştur. veziri ibnü'l alkami'nin kendisine yapmış olduğu baskılar nedeniyle bu isteği reddetmiş olan halife, yaklaşmakta olan moğol tehlikesine karşı müslüman topraklarındaki hükümdarlara cihat çağrısında bulunmuş ve başkent bağdat'ta hazırlıklara başlamıştır.

    ilerleyiş
    27 mart 1257 yılında genel anlamda bağdat üzerine sefere çıkan hülagu, kuşatma sırasında bağdat için gelebilecek ordu veya birliklerin önünü kesmek adına ordusunu 3 kol'a bölmüştür. sol kanadın komutasını ketboğa'ya vererek bağdat'ı güney yönünden kuşatmasını emretmiştir. merkezi kendi komutasına alan hülagu, sağ kanadın komutasını da baycu noyan'a bırakmıştır. bu kol erbil üzerinden musul'a yürüyecek ve bağdat'ı batı yönünden kuşatmaya alacaktır. baycu aldığı emirle hemen harekete geçerek önce erbil'e ulaşmış, daha sonra da dicle nehri'ni musul yakınlarından nehir üzerine kayıklardan kurulu özel bir köprü vasıtasıyla karşı tarafa geçmiştir. bu köprü baycu oraya varmadan önce musul atabey'i bedreddin lülü tarafından kurulmuş ve moğol ordusunun zaman kaybetmeden hareket etmesi sağlanmıştır. baycu noyan güneye inmeye devam ederek tıkrit'e varmış ve burada, hülagu'nün hamedan'dan göndermiş olduğu takviye birliklerle kuvvetlenmiştir.

    savaş
    kuzeyden yaklaşmakta olan moğol kuvvetlerini durdurmak adına halife mustasım billah, devletin mali işler sorumlusu devatdar-ı sağir mücahidüddin aybeg komutası altında 20.000 kişilik askeri bir kuvveti savaşa göndermiştir. bağdat'ın kuzeybatısındaki enbar mevkiinde iki ordu karşılaşmıştır.

    buka timur komutasında ilerleyen bir öncü kol abbasi ordularıyla karşılaşmış ve ani bir vur-kaç taktiğiyle geri çekilmeye başlamıştır. mücahidüddin aybeg bu geri çekilmeyi moğol ordularının yenilgiye uğraması olarak sanmış ve düşman askerlerini takip etme emri vermiştir. düceyil'e kadar geri çekilen moğol ordusu, burada baycu noyan'ın kurmuş olduğu pusuyla abbasi ordularına şiddetli bir saldırıya başlamıştır. gün batımına kadar süren çarpışmalarda iki taraf da birbirlerine üstünlük sağlayamayınca, ertesi gün devam etmek için oldukları yerde kamp kurmuşlardır.

    moğollar gece olunca savaştıkları alanda bulunan düceyil nehri üzerine kurulmuş olan bentleri yıkarak, hilafet ordusunun arkasındaki ovayı sular altında bırakmışlardır. ertesi gün ani bir saldırıya geçen moğol ordusu, abbasi ordularını bozguna uğratmıştır. askerlerin birçoğu öldürülmüş, kaçanlar ise suda boğularak can vermiştir.

    sonuçları
    küçük bir kuvvetle canını kurtarmayı başaran mücahidüddin aybeg, yol boyunca sadırıya uğrayarak bağdat'a büyük zorluklarla ulaşmıştır. başkente dönen devatdar yakaşmakta olan tehlikeye karşı alınan tedbirleri yetersiz görmüş ve surların tahkim edilmesini hızlandırmaya çalışmıştır. bu galibiyetle birlikte ilerleyişini sürdüren moğol kuvvetleri, bağdat'ın batı surlarını kuşatmaya alarak, şehre gelebilerek yardımcı kuvvetlerin önünü kesmiştir.

    cüzcani,tabakat-i nasıri,c.ii,
    reşidüddin hamedani,cami’üt-tevarih,c.ii,
    ebu ferec, gregory (1945).
    ebu'l ferec tarihi (1945 bas.)
hesabın var mı? giriş yap