patient zero

• herhangi bir salgın hastalık durumunda, salgının varlığının ilk farkedildiği kişidir patient zero.
  
  koronavirüsü'nünki kim henüz bilinmiyor ya da biliniyorsa da söylenmiyor. ama en ünlü patient zero, aids'i yaydığı düşünülen kanadalı uçuş görevlisi gaetan dugas idi. sonradan bunun doğru olmadığı anlaşıldı ama dugas'ın adı bir kez çıkmıştı. tıpkı marry mallon'un ya da asıl bilinen adıyla tifolu mary'nin adının çıktığı gibi.
  
  541-542 yılları arasında bizans imparatorluğu'nu ve çevresindeki bölgeleri vuran ve 25 milyon kişinin öldüğü veba salgının yayıldığı ilk kişinin ismi kayıtlara geçmiş değil ama bu salgına ismini veren kişi belli: justinian vebası. her ne kadar kendi adıyla anılsa da ve hatta kendisi de salgına yaklanıp ölmese de imparator jüstinyen aslında patient zero değildi. tıpkı ms 165-180 arasında imparatorun kendisi de dahil olmak üzere günde 5000 kişiyi öldüren antoninus vebası'nın, patient zero'sunun imparator marcus aurelius antoninus olmaması gibi.
  
  salgın hastalığının yayıldığı ilk kişinin bulunmasına ve hastaların numaralandırılmasına yönelik arayışın belli bir bilimsel ve de tıbbî rasyonalitesi var elbette. korona salgını bağlamında bunun önemini gösteren ilginç bir örnek için (bkz: güney kore'nin 31 numaralı koronavirüs hastası) fakat buna rağmen, hastalığın kişiselleştirilmesi arzusunun altında stigmatizasyona/damgalamaya, kitlesel lince ve de günah keçisine duyulan ihtiyacın olduğunu görmemek de hayli zor. charlie campbell'in küçücük ama içi dolu fıçıcık kitabı günah keçisi/başkalarını suçlamanın tarihi'nde^* yazdığı gibi "salgınlara verilen isimler bize en açık günah keçileştirme şeklini gösterir".
  
  bu çerçeveden bakıldığında patient zero'ların çoğunlukla, belli bir kişiden ziyade bir dini grup, etnisite ve cinsiyet/cinsel yönelim olduğunu görüyoruz. nitekim asurlular'dan beri, insanlar salgın hastalıkları belli gruplarla ilişkilendirmişler. örneğin 14. yüzyılda avrupa'yı kasıp kavuran kara veba'nın "dini patient zero"ları kimdi tahmin edin? cevap elbette yahudiler! pogromlarla, linçlerle, ateşe atılmalarla binlerce yahudi katledilmiş. 50 milyonluk ölüm rakamı, tek bir günah keçisine yıkılamayacak kadar büyük olduğundan "cinsiyet patient zero"ları da yaratılmış: kadınlar, eşcinseller; yani tanrı'nın gazabını üstümüze çeken günahkâr (!) kullar. "etnik patient zero"ların en ünlüsü ise 1918-1920 yılları arasında 50 ile 100 milyon kişinin ölümüne neden olan ispanyol gribi. kuşkusuz, korona'nın çinlilerle özdeşletirilip ilk başlarda wuhan virüsü olarak adlandırılmasını da bu minvalde düşünebiliriz. ve elbette "türsel patient zero"ları olan hayvanları da unutmamak gerekir. salgınlarla ilişkilendirilip milyonlarcası öldürülen fareler, kuşlar, kediler, domuzlar, koyunlar, sığırlar ve son olarak da yarasalar.
  
  bana patient zero'nu söyle sana kim olduğunu söyleyeyim.