bitmemiş senfoni

• yapit schubert'in bestecilik kariyerindeki donum notasina \ evresine denk dusmustur. kabaca 1819 - 1823 yillari arasina dusen bu evrede besteci kendisine yeni bir yazi stili ve bestecilik yolu cizmeye calismakta onceki veriminden ve sanat anlayisindan bir kopus yasama cabasindadir. ancak bu yeni yolun taslarinin dosenisi esnasinda yapilan denemelerin ciddi bir kismi yarim kalmistir.
  
  bestecinin sadece senfoni turundeki verimine odaklanacak olursak bu evre oncesinde 6 yilda 6 (tamamlanmis) senfoni yazabilmis besteci 5 yil kadar suren bu evrede bir senfoni dahi tamamlayamamis, ayni evrede basladigi en az 3 senfoniyi tamamlamadan ya taslak halinde yahut bu ornekte oldugu gibi eksik bolumlerle yahut tamamlasa dahi orkestralamadan, kisaca 'yarim' birakmistir. bu evrede bestelenmeye kalkistigi ancak tamamlamadan biraktigi yapitlar sadece senfoni turunde degil, piyano sonati, yaylilar dortlusu, opera gibi diger turlerde de mevcuttur.
  
  yapit olaganustu muzikal niteligi sebebiyle yarim kaldigi halde seslendirilmekte ve hatta tum senfonik muzik tarihinin en onde gelen en seckin orneklerinden birisi kabul edilmektedir. tum zamanlarin en cok seslendirilen ve kaydedilen senfonilerindendir.
  
  yapita iliskin ilginc kimi noktalari su sekilde siralayabiliriz :
  
  * bu yapitin neden tamamlanmadigi bilinmemektedir. schubert gerek senfonik gerekse oda muzigi yapitlarini 4 bolumlu besteleme huyu olan bir besteciydi. tamamladigi 7 senfonisinin tumu hizli - yavas - dans - hizli seklinde ozetlenebilecek 4 bolumden mutesekkildir. sayet tamamlasaydi bu yapitinda bu sekilde olacagi bellidir zira geride kalan taslaklardan bir scherzo \ dans bolumu yazmaya basladigi bilinmektedir.
  
  final bolumu icinse bir taslak birakmamistir. olumunden yaklasik 6 yil kadar once kaleme aldigi bu yapiti yarim biraktiktan sonra bu yapitin bestelenmis kisminin hemen hemen iki kati uzunlugunda bir tam senfoni yazabilmis (bkz: schubert senfoni no 9) ancak buna ragmen bu muhtesem yarim kalan yapita bir daha donmemistir.
  
  * kimileri yapitin yarim birakilmasini schubert'in yapiti muzikal olarak tamamlanmis gormesine baglar, bestecinin yapita ilave edecek birsey bulamadigini iddia eder. bu iddia gercekcilikten uzaktir. schubert yukarda degindigimiz gibi yapitlarini 4 bolumlu besteliyordu ve bu kadar iddiali bir hareket icin (bir yapiti sadece allegro ve adagio'dan ibaret iki bolumden ibaret birakmak icin) tarihler henuz cok erkendi. gerci bir kac yil evvel ludwig van beethoven 32. piyano sonatinda bunu yapmisti (bkz: beethoven piyano sonatı no. 32) ancak henuz 25 yasinda olan schubert'in bunu ornek almasini beklemek gercekci degildir ki bir 3. bolum besteleme cabasi oldugu bilinmektedir.
  
  [yeri gelmisken : bu 3. bolum taslaklarinin tamamlanmis bir halinin kaydini the academy of st martin in the fields sir neville marriner eski philips simdiki decca firmasi icin yapmistir. hatta yapitin final bolumu niyetine, ortada bu bolume iliskin tek bir notalik taslak dahi olmadigi icin, rosamunde (d. 797) muziginden bir bolum aynen calinmistir]
  
  * muzik kendisini o ana kadar bestelenmis tum senfonik muziklerden ayirir. bestecinin daha onceki 6 tamamlanmis ornegi ile kiyas dahi kabul etmeyecek yapit, beethoven'in dahi o ana kadar besteledigi 8 senfonisi ile kiyaslanabilecek guctedir. yapitin 1. bolumunun gelismesi schubert'in yazdigi en guclu ve iddiali orkesra muzigi olculeridir. bir muadili daha sonra besteledigi ve tamamladigi 9. senfonisinde dahi bulunamayaktir.
  
  * orkestralamasi ve bu orkestralamayi kullanis sekli iddialidir. klasik orkestraya trombonlari ilave eder. bu o tarihten once beethoven tarafindan 5. ve 6. senfonilerinde yapilmis birseydi. ancak schubert trombonlari beethoven'dan cok daha aktif kullanir.
  
  oncelikle beethoven trombonlari yapitin sonuna saklar : 5. senfonisinde sadece 4. bolumde, ki bu bolum o yapitin son bolumudur, 6. senfonisinde ise 4. ve 5. bolumlerde kullanir, ki bu iki bolum de o yapitin son iki bolumudur. bu kullanimlar esnasindan trombonlar muzigi melodi anlaminda suruklemek yerine orkestra tinisini guclendirme kaygisi tasir.
  
  schubert ise trombonlari daha ilk bolumden kullanmaya baslar. ilginc olarak yapitin 2. bolumunde de bu aletlere yer verir ki 2. bolumlerde trompet (ve vurmali) kullaniminin dahi gorece ender rastlanan bir olayken trombon kullanimi haliyle fazlaca goze carpar.
  
  diger bir nokta ise; yapitin ilk bolumunde bu aletler orkestral tiniyi guclendirmekten cok daha onemli gorevler ustlenir. ornegin bu bolumun gelismesinin dorugunda trombonlar ana temayi ustlenirler ve kendilerine eslik eden yaylilarin onunde muzik yaptiklari olculer vardir. bu ozellikle wilhelm furtwaglerin kayitlarinda cok belirgin bicimde on plana cikarilir.
  
  * bu yapit beethoven'in 9. senfonisinden once bestelenmistir. yani onun etkisi ve ilhami bu yapitta soz konusu degildir. bu noktanin tarihsel anlamda cok onemli oldugunu dusunuyorum. sayet yapit tamamlanmis ve tamamlandiginda seslendirilmis olsa, beethoven'a ilham verecek bir muzik olayi soz konusu olurdu. bu acidan bakildiginda bestelenis tarihcesinin boyle sekillenmis olmasini (yapitin yarim kalmasini ve ilk temsilinin bestelenisinden 40 sene sonra yapilmasini) cok buyuk bir talihsizlik olarak goruyorum.