ıslahat fermanı

• ıslahat fermanı kırım savaşının son yıllarında hazırlanarak paris anlaşmasından 6 hafta önce kabul edilmiştir. dış baskı sonucu çıkarıldığının yazılması adettendir.hükümleri şöyledir;
  
  *tanzimat fermanının tanıdığı hak ve özgürlükler aynen tanınacak.
  *gayrimüslimlerin ihtiyaçları patrikhanelerde bulunan meclisler yoluyla devlete sunulacak.
  *patriklerin seçim usulü iyileştirilecek.
  *gayrimüslim din adamlarına devlet maaş bağlayacak.
  *hristiyan rahiplerinin mallarına müdahalede bulunulmayacak.
  *gayrimüslimler kendi işlerini görebilmeleri için her cemaat birer meclis seçecek.
  *gayri müslimlerin ibadet yerleri,okul,hastane ve mezarlıklarının tamirine engel olunmayacak yenilerinin yapılmasına izin verilecek
  *mezhep,dil ve cinsiyet bakımından eşitlik ilkesi kabul edilecek.
  *din ve mezhep değiştirmesi için kimse zorlanmayacak.
  *devlet memurluğuna girişte din farkı gözetilmeyecek.(yani gayrimüslimler devlet memuru olabilecek)
  *gayrimüslimler de devletin askeri ve mülki okullarına kabul edilecek.
  *ticaret ve ceza davalarında eğer taraflardan biri müslüman diğeri gayrimüslim ise yargılama karma mahkemelerce ve aleni olarak yapılacak.mahkemelerde şahitlik konusunda müslümanlar ve müslüman olmayanlar arasında eşitlik olacak.
  *işkence ve eziyet yasağı.bunları emreden amirlerin ve yapan memurların şiddetle cezalandırılması emri.
  *vergi alımında din ayrımı yapılmayacak.
  *yabancılarda osmanlı toprakları üzerinde mülk edinebilecek.
  *gayrimüslimler de eyalet meclislerine girebilecek.(siyasal temsil hakkı)
  
  anlaşılacağı üzere ıslahat fermanının amacı,müslümanlar ve gayri müslimler arasında her yönden eşitlik sağlamaktı.aradaki farklar kaldırılıyordu.
  sonuç olarak osmanlı imparatorluğunda ıslahat fermanı ile avrupa ülkelerinde bulunan hak ve özgürlüklerin önemli bir kısmının tanındığını söyleyebiliriz.osmanlı'nın sened i ittifak ve tanzimat fermanıyla başlayan anayasalcılık hareketleri ıslahat fermanıyla devam ediyor.