determinizm ve özgür irade paradoksu

• özgür iradeyi determinizmin gaddar dişlilerinden kurtarmak için belirlenebilirliğin dışına çıkabilmek gerekir. iradenin varlığı, sadece tanrının varlığı ya da yokluğuna ya da kainata ne şekilde müdahale ettiğine değil aynı zamanda insanların kainatın geri kalanı ile nasıl etkileştiğine de bağlıdır. dünya neden güneşin çevresinde dönüyor sorusuna newton fiziği ile cevap vermeye, içlerinde etkin olan kuralları bilemediğimiz, hiç görmeyip görmeyi de ummadığımız kara deliklerin çevreleri ile etkileşimlerini fizik kuralları çerçevesinde açıklamaya çalışan biz insanların, kendi davranışlarımızı bizzat kendi irademize bağlayabilmemiz için karar verme süreçlerinin herhangi bir aşamasında bir kurala bağlı olmayan ve yine de kainat ile etkileşmekte etkili tercihli kuvvetler keşfetmemiz gerekmektedir. yani beynimizin içerisinde fizik yasaları her zaman dışarıda oldugu gibi geçerli olmamalıdır; öyle ki sinirlenince birilerini öldürmemem için beynimin bir yerlerinden başlatılan elektrokimyasal iletinin, yine beynim içerisinde bir yerlerde, maddeyi ilgilendiren yasalara tabi olmayan bir erk tarafından durdurulması gerekmektedir. yani özgür irade sahibi oldugumuzu düşünerek yaptığımız, siyah topu deliğe sokacak açı ve hızda gönderilen beyaz topun, kurallara bağlı olmayan, hesaplanamaz lakin yine de madde üzerinde etkili kimi büyüklüklerce yönlendirildiğine inanmaktır.
  
  ilginçtir, kimi insanlar kuantum fiziği anlatıları içerisinde yer alan belirsizliğin gerekli hareket serbestliğini sağladığını düşünürler. onlara göre kainat bir zamanlar sandığımız gibi hesaplanabilir değildir ve bizler bu hesaplanamazlıktan faydalanarak kendi tercihlerimizi yaşamaktayız. eğer durum gerçekten böyleyse, eğer irademizin kaynağı düşük enerjili parçacıkların kimi niteliklerini tespit etmekte yaşadığımız zorluksa, (ne acı ki) irade de bize değil elektronlara aittir o zaman ve bir taş parçası da sahip oldugu trilyonlarca düşük enerjili parçacıktan ötürü en az bir insan kadar özgürdür. insanlarda, bu belirsizliğin karar verme süreçlerine etki etmesini sağlayan ve diğer varlıklarda bulunmayan kimi niteliklerin bulundugu öne sürülebilir lakin bana kalırsa bu, çok daha basit bir şekilde açıklanabilecek bir durumu, arzu edilen yönde sonuçlar çıkartmak için zorlamaktan başka bir şey olmaz.
  
  özetle varolan bilgilerimiz çerçevesinde biz insanların özgür irade sahibi yaratıklar oldugunu düşünmek için hiç bir gerekçe yoktur ve fakat, yine sahip oldugumuz bilgilerin sığlığı yüzünden, insan davranışlarını özgür iradelerinin bir sonucu olarak algılamaya devam etmekteyiz.