the shining

• tarihin en derin ve en rahatsız edici filmlerinden biri. rahatsız edici derken hem yüzeysel bir bakışın bile görebileceği ögelerin korkutuculuğundan, hem de filmde saklı olan ögelerin derine inilerek anlaşılması sonrasında erişilebilecek yorumlardan bahsediyorum.
  
  kubrick'in ufak detaylara verdiği büyük önem ve mükemmeliyetçiliği sayesinde o kadar çok gizli tema, motif, detay ve sembolizm barındırır ki şimdiye kadar filmin pek çok farklı okuması yapılmış, çok farklı yorumlara ulaşılmıştır. kimisi oldukça mantıklı, kimisi abartılı ve kraldan çok kralcı olan bu okumalardan en isabetli ve mantıklı bulduğum iki tanesini (bkz: the shining/#33236603) entry'sinde yazmıştım. bugün ise aslında pekala mantıklı olabilecek ama biraz da abartılı bir başka yorumdan bahsedeceğim.
  
  pek çoğunuza çılgınca gelebilir, fakat filmin içinde gizlediği bazı ufak detaylardan yola çıkarak amerika'nın apollo misyonunda aslında aya inmediğini ve dünyaya sunulan ayda yürüme görüntülerin düzmece olduğunu ima ettiği kanısına bile varabilirsiniz.
  
  çılgın teorimiz the shining'in çekildiği yıllardan çok öncesine, 2001 a space odyssey yıllarına dayanıyor. aya inişin düzmece neden olduğu iddialarına hiç girmeyeceğim, çünkü gerek yok. ben sadece filmdeki garip sembollere odaklanmak istiyorum. fakat kısaca rivayete değinmek gerekirse kubrick'in 2001 için kullandığı ekipman ve setten çok etkilenen ve de bunu aya iniş görüntülerini taklit etmek için kullanabileceklerini düşünen cin fikirli amerikan yöneticileri kubrick'ten ilk birkaç apollo misyonu için bu görüntüleri "yönetmesini" isterler. internette bu konuyla ilgili tonlarca yazı, görüntü bulunabilir. kubrick'in dul eşinin de yıllar yılı "kocam aya iniş görüntülerini çekti" dediği iddiası ortalarda dolanmaktadır zaten.
  
  gelelim the shining'deki aya iniş komplosuna yönelik okumalara.
  
  --- spoiler olabilir ---
  
  filmin başında jack torrance, stuart ullman ile iş görüşmesi yaparken mizansene dikkat edin: [http://www.youtube.com/watch?v=gg7mi8toouc http://www.youtube.com/watch?v=gg7mi8toouc] yıllar yılı amerikan başkanlarını ve toplumun en elit kesimini ağırlamış olan overlook otelinin yöneticisi olan ullman; ufak ve basit sinematografik oyunlarla güçlü konumda resmedilmesiyle, giyimi, kuşamı, yanındaki amerikan bayrağı ile içten içe bir sam amca havası taşımakta ve amerikan devletini temsil etmektedir. jack ise kalkıştığı işin tehlikelerini ve pisliğini bilmesine rağmen bunu kabul etmek dışında pek de bir şansı olmayan bir adamdır. film boyunca ne zaman eşi, jack'e buradan gitmeleri gerektiğini ve görevini bırakmasının daha iyi olacağını söylese jack ona hep "işverenlerime karşı sorumluluklarım var. bir kontrat ne demektir, bilir misin?" demektedir. burdan bir yorumlama çıkarırsak jack'in amerikan yöneticilerine karşı sorumlulukları olan ve bu sırrı taşımakla yükümlü kubrick'e benzediğini söyleyebiliriz.
  
  gelelim biraz daha daha bariz ve ilginç olan sahneye: [http://www.youtube.com/watch?v=s6bzzflj35s http://www.youtube.com/watch?v=s6bzzflj35s]
  
  bu sahnede danny'nin ilginç motiflere sahip bir halı üzerinde oyun oynarken ayağa kalkışını ve 237 numaralı odaya gidişini göreceksiniz. biraz daha dikkatli bakarsanız halı üzerindeki motifin nasa'nın fırlatma pad'lerine benzediğini^**, danny'nin üzerindeki kazakta kocaman apollo 11 ve usa yazdığını görebilirsiniz. çocuğumuz gizemli ve gerilimli bir yolculuk sonrasında 237 numaralı odaya ulaşıyor fakat içeri girip girmediğini asla öğrenemiyoruz. gördüğümüz tek şey kapıdaki anahtarın üzerinde yazan "room no 237" ifadesi. 237 numaralı oda eserin kitap versiyonunda 217 numaraydı, yani 237'ye değiştirilmesi tamamen kubrick'in dokunuşu.
  
  şimdi gelelim dananın kuyruğunun koptuğu yere: "room no" kelimelerindeki harfleri kullanarak oluşturulabilecek sadece iki kelime var: moon ve room. yani ay odası, yani aya iniş görüntülerinin taklit edildiği ve stüdyo ortamında çekimlerin yapıldığı set. 237 sayının ise ayın dünyaya olan uzaklığı olan 237,000 mili sembolize etmekte.
  
  --- spoiler olabilir ---
  
  şimdi.. bu iki sahnedeki ufak sembolleri filmin geri kalanındaki sembollerle ve mesajlarla birleştirince ortaya ana alt metin olarak ay komplosu çıkmıyor. zaten bana kalırsa ana alt metin kızılderili soykırımı ve dekadans eleştirisi olduğu için ilk entry'mde ay komplosundan değil onlardan bahsetmiştim. bu entry'de yazdıklarım ay komplosuna körü körüne inandığımı ve bu filmin salt bunu iddia ettiğini sandığım anlamına da gelmiyor. sadece ilginç olduklarını düşündüğüm için belirtme ihtiyacı hissettim.
  
  "rahatsız edici" demiştim ya hani.. film zaten bu alt metin okumalarını, çözümlemeleri falan yapmayan gözlere bile olabildiğince korkutucu. ama insan şunu düşünmeden edemiyor: peki ya kubrick'in vermeye çalıştığı ay mesajı da gerçekse? alın size rahatsız ediciliğin tanımı.