mecazi aşk

• mecazi aşk, aşk-ı ebterdir. yani kısırdır, sonuçsuzdur, meyvesi yoktur. meyveden kasıt irfandır.
  
  mecazi aşka dair hikayeleri büyük ölçüde sembolik olarak kabul etmek gerekir. çünkü ancak bir arifin aynası insanlara kendi özlerini gösterir ve asıllarını hatırlatır, marifet kazandırır.
  
  irfan seviyesine gelmiş kimseler iki tabakadır.
  
  1-kalbini tasfiye etmiş, ruhunu allah’a ulaştırmış olan arifler.
  
  2-kalp tasfiyesine ilaveten, nefsini de tezkiye etmeyi başarmış olanlar.
  
  birinci tayfanın sohbetiyle ruh bedene bağlanmadan önce sahip olduğu ancak dünyaya inişle kaybettiği marifetini tekrar hatırlar. ikinci tayfanın sohbeti ise tamamen yeni ve dünyanın zorlu şartlarında elde edilmiş yüksek bir marifetin tahsiline sebeptir.
  
  yalnızca kalp tasfiyesini elde etmiş arifleri, anlamak da, istifade etmek de çok kolaydır. çünkü onların halkla irtibatı güçlüdür. her ne kadar onların ruhları yükselmiş olsa da, nefsleri henüz bu dünyadadır. bu sebeple halk ile hak arasından geçit gibidirler. iletkenlikleri yüksektir.
  
  ikinci grup arifleri halkın teşhis etmesi hemen hemen mümkün değildir. onların nefsi de öte aleme naklolduğu için halkla irtibatları kopmuştur. ancak davetle vazifeli olanlar bu dünyaya şeklen geri gönderilirler.
  
  birinci grup kepçeyle dağıtır ama verdiği feyz düşük kalitelidir.
  
  ikinci grup çay kaşığı ile dağıtır ama nitelik kıyas kabul etmez.