belgesel sinema

• belgesel film, yaşamın gerçekliğini kayıt altına almayı ve belli konular üzerinde yapılan araştırmaların sonuçlarını estetik kaygılar güderek izleyiciye aktarmayı amaç edinmiş sinema yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. sinemanın ilk ürünleri olan siyah-beyaz kısa filmler/videolar da kısmen belgesel olarak nitelendirilebilirler. ancak belgeselciliğe dair kapsamlı ve sistematik çalışmalara dayanan ilk belgesel filmler sovyet devrim sineması olarak anılan dönemde dziga vertov tarafından hazırlanmıştır. alıcının, gerçek yaşamı olduğu gibi kaydetmesi ve seyircinin görsel algısına kurguyla müdahale edilmemesi gerektiğini savunan "kinoglaz" anlayış, gerçekliği bozmayacak biçimde sade bir kurguyla görüntüleri perdeye aktarmayı amaç edinmiştir. vertov’un bu anlayışı temel belgeselcilik yasalarını belirlemekle beraber drama sinemasının altyapısının oluşumunda da etkili olmuştur. "kinoglaz" anlayışı daha iyi vurgulamak ve pratikte göstermek için dziga vertov tarafından 1929 yılında "film kameralı adam" isimli, sovyet halkının bir gününü anlatan belgesel film çekilmiştir.
  
  belgesel sinemacısı belgeleri (fotoğraf, video, yazın vb.) yeni bir formla ortak belleğe kazandıran kişidir. konusuna yönelik kapsamlı araştırmalar sonucu edindiği belge ve kayıtları bilim ve gerçekliğin süzgecinden geçiren belgeselci, belgesel sinemanın en önemli yapı taşıdır. çünkü belgesel sinemacılığın temeli gerçekliğe ve objektifliğe dayanmakta, izleyici ile belgeselci arasında bir tür yazısız 'dürüstlük sözleşmesi' bulunmaktadır. bir belgeselin bilimsel çalışma yöntemine bağlı kalması o belgeselin niteliğini gösterir.
  
  belgesel sinema türünün yapımında iki temel formül kullanılmaktadır. birincisi; doğal çekim teknikleri + doğal anlatımla oluşturulan gerçekliğe ve doğallığa en yakın belgeselken ikincisi; yapay çekim teknikleri + sinema dili kullanılarak oluşturulan yapay belgesellerdir. bu formüllerin gelişmesi, değişmesi; belgesel filmin hammaddelerinin niteliği ve film yönetmeninin konuyu ele alış biçimi birlikte düşünüldüğünde belgesel sinema türünde çeşitliliğin ortaya çıktığı görülür.
  
  belgesel filmler, işledikleri konu ve yapım yöntemlerine göre propaganda, bilimsel, derleme, araştırma ve mocumentary gibi birçok çeşide ayrılmaktadırlar. belgesellerin tümü, konularını doğrudan doğruya doğadan alıp nesnel bir tutumla yansıtmakla yükümlülerken çeşitlere ayrıldıklarında bu genel özelliğin yanı sıra değişik özellikleri de barındırırlar. en eski ve en köklü sinema türü diyebileceğimiz belgesel türü, dönemsel bir etkinin unsuru olarak değil de uygarlık tarihiyle birlikte işleyen bir aygıt olarak düşünüldüğünde etkisini ve sürdürülebilirliğini yitirmesi neredeyse olanaksız görünmektedir.