öğrenildiğinde ufku iki katına çıkaran şeyler

• osmanlı devleti'nde modern anlamda il nüfus sayımı kabul edilen 1831 nüfus sayımına dair bilgilerdir.
  
  -osmanlı'da sayım kuruluş döneminden itibaren var olan bir durumdur. çünkü devlet ekonomisini tımar sistemine göre kurduğundan onu düzenleyip işlevli hale getirmek için belli aralıklarla tahrir adı verilen sayım yapılmaktaydı. yapılan sayımda tutulan kayıtlara günümüzde tahrir defteriyle ulaşabilmekteyiz. tahrir kayıtlarına dair bazı detaylar şöyledir; reayanın oturduğu yerlerin tespiti, tımar arazilerini işleten kişileri belirlenmesi ve takibi, buralardan toplanacak vergilerin miktarını kayıt altında tutmak için yaklaşık olarak 30 yılda bir tahrir sayımları yapılmıştır.
  
  -ömer lütfi barkan osmanlı devleti'ni özellikle 15. ve 16. yüzyılda "büyük ve işleyen dev bir makine" olarak görüp, tahrir kayıtları tutulmadan bu makinenin işleyemeyeceğini söylemiştir. onun araştırmalarına göre osmanlı'da tutulan ilk tahrir kayıtları birinci murat dönemine kadar uzanmaktadır.
  
  -ilk uygulamalardan bahsettikten sonra şimdi 1831 nüfus sayımının önceki dönemlerde yapılan tahrir sayımlarına göre farkının ne olduğu ve neden modern sayıldığına bakabiliriz. farklar;
  
  "-osmanlı toprakları üzerinde genel sayım olması(anadolu, rumeli ve adalar). tahrir sayımlarında ise tüm bölgeler aynı zaman diliminde sayılamıyordu. yöre yöre farklı zaman dilimlerinde sayım yapılmaktaydı.
  -1831'deki sayımda hane olarak değil birey olarak sayım yapılmıştır.
  -önceki dönemlerde toprak kayıtlarını tutma amacı varken burada daha çok askeri açıdan erkek nüfusu belirlemek istenmiştir."
  
  -1831 sayımın nedenleri ise; ikinci mahmut yapmış olduğu vaka-i hayriye ıslahatı ile yeniçeri ocağına kaldırmasıyla yerine yeni bir ordu kurma girişimlerine başlamıştı. bu girişimler sonucu 1826 tarihinde asakir-i mansure-i muhammediye ordusunu kurmuştur. yeni kurulan bu orduya asker temini için imparatorluktaki erkek nüfus sayısının sağlıklı bir şekilde belirlenip ona göre askere alınacakları belirlemektir. sayımın en önemli nedeni budur. diğer bir neden ise gayrimüslimlerden alınan cizye vergisini yeniden düzenlemektir.
  
  -sayımın amacı askeri kaynakları belirme olduğundan sadece erkek nüfus sayılmıştır. erkek nüfus ise müslüman ve gayrimüslim diye iki ayrılmış olup, müslüman olanlar askerlik yapabilir ve yapamaz şeklinde ayrılmıştır. gayrimüslimler ise gelirlerine göre iyi-orta-kötü şekilde ayrıma tabi tutulmuştur.
  
  -istanbul'un nüfusu askerlikten muaf sayıldığı için sayıma dahil edilmemiştir. ayrıca bosna, arnavutluk, erzurum, diyarbakır ve van şehirleri de sayıma dahil olmamıştır.
  
  -sayıma göre;
  1.939.236’sı müslüman, 230.519'u gayrimüslim olmak üzere 2.170.847 erkek nüfus anadolu’da,
  500.697’i müslüman ve 833.994’ü gayrimüslim olmak üzere 1.334.691 erkek nüfus rumeli’de,
  27.195'i müslüman ve 82.957'i gayrimüslim olmak üzere 110.152 erkek nüfusu adalar'da,
  toplam 2.467.128’i müslüman, 1.147.470’i gayrimüslim olmak üzere; osmanlı’daki erkek nüfus 3.615.330 şeklinde belirlenmiştir.
  
  -1831 nüfus sayımına dair defterleri ilk kez sayımdan yaklaşık 100 yıl sonra 1943 yılında enver ziya karal yayınlamıştır.
  
  kaynak;
  -ord. prf. dr. enver ziya karal, osmanlı imparatorluğunda ilk nüfus sayımı 1831.
  -prof. dr. halil inalcık - prof. dr. şevket pamuk, osmanlı devleti'nde bilgi ve istatistik.