hava kalitesi indeksi

• hava kirliliğinin ne boyutta olduğunu açıklayan sınıflandırma. dünya çapında referans olarak kullanılan sistem epa'nın^* hazırlamış olduğu endekstir. ülkemiz de bu indeksi referans alarak günlük olarak ulusal hava kalitesi indeksi yayınlamaktadır.
  
  indeksin detaylarına bakacak olursak; hava kirliliğini oluşturan en temel 6 kirletici referans alınmaktadır. bunlar;
  -partikül madde (pm10)
  -partikül madde (pm2,5)
  -karbonmonoksit (co)
  -kükürtdioksit (so2)
  -azotdioksit (no2)
  -ozon (o3) 'dur. maddelerin özelliklerine aşağıda daha detaylı değineceğim. maddelerin her biri için hem epa hem de dünya sağlık örgütü günlük limitler belirlemiştir. her ülke ulusal limitlerini bazı oynamalar olsa da bu kurallara göre belirler. belirlenen limetlere göre her gün belirli aralıklarla ölçümler yapılır. ölçümlerin verilerine göre hava kalitesi indeksi ortaya çıkar. ayrıca her kirlilik değeri için de ayrı indeks açıklanabilmektedir. indeks değeri, 0-500 aralığında 6 bölümden oluşan bir skala şeklindedir. değer, sağlık riskine göre artış göstermektedir. hava kalitesi indeksi
  
  ---0-50---> iyi ---------> yeşil--> hava kalitesi tatmin edici ve sağlık riski az ya da hiç yok.
  -51-100-->orta-------->sarı-->hassas olan bazı kişiler için orta düzey sağlık tehlikesi.
  101-150-->hassas---->turuncu-->hassas olan tüm gruplar için sağlık tehlikesi.
  151-200-->sağlıksız-->kırmızı-->herkes için sağlık sıkıntısı oluşabilir.
  201-300-->kötü-------->mor-->sağlık açısından acil durum. tüm toplum etkilenebilir.
  301-500-->tehlikeli--->kahverengi--> sağlık alarmı boyutu. tüm toplum için ciddi sağlık tehlikesi.
  
  ülkemizde hazırlanan hava kalitesi endeksi epa'dan farklı olarak 5 temel kirleticiyi referans alır. bunlar; partikül madde(pm10), karbonmonoksit, kükürtdiosit, azotdioksit ve ozon'dur. partikül madde(pm2,5) ölçümü birçok istasyonda yapılamadığı için ayrı tutulmuştur. hava kirliliğini belirlemek için çevre ve şehircilik bakanlığına bağlı ülke genelinde hava kalitesi izleme istasyonları kurulmuştur. 195'i sabit ve 4'ü mobil olmak üzere toplam 199 istasyon mevcuttur.
  
  birazda 6 temel kirleticiden bahsetmek istiyorum;
  
  -partikül madde (pm10-pm2,5): havada molekülden büyük, 500 mikrondan küçük katı veya sıvı halde bulunan maddelerdir. partikül boyutları çok geniş bir aralığa sahiptir ve yüzlerce farklı kimyasallardan oluşurlar. enerji santralleri, endüstri ve otomobil gibi kaynaklardan salınan partiküller asitler (sülfat,nitrat gibi), organik kimyasallar, metaller, toprak veya toz partikülleri, bakteri, küf, mantar, deniz suyunun buharlaşması ile ortaya çıkan tuzlar, ve alerjik polenlerden oluşur. pm10 ve pm2,5 partikül maddelerin boyutlara göre sınıflandırılmıştır. pm10 > maddeler sadece üst solunuma kadar ulaşabilir. pm10 - pm2,5 arası akciğere kadar ulaşabilen boyutlardır. pm2,5 ve aşağısı ise akciğerin en derinlerine bu partikül maddelerin gidebileceği anlamına gelir. uzun süre bu maddelere maruz kalındığı takdirde akciğer ve kalp başta olmak üzere pek çok sağlık sorunu baş gösterir. partikül maddeyi daha iyi anlamanız için bazı resim ve videolar ekliyorum. resim 1resim 2, video 1, video 2
  
  -karbonmonoksit(co): hepimizin kulak aşinası olduğu hava kirleticisidir. renksiz ve kokusuz bir gazdır. katı, sıvı ve gaz yakıtlardaki karbonun tam olarak yanmaması nedeniyle oluşur. kent atmosferindeki karbonmonoksitin yaklaşık %85-95’i taşıtlardan kaynaklanır. yoğun araç trafiğinin ve tıkanıklığının yaşandığı bölgelerde yüksek seviyesine ulaşır. metal işleme, kimyasal üretim tesisleri, odun yakılması ve orman yangınları diğer sebepleridir.
  
  -kükürtdioksit(so2): renksiz, yanmayan ve parlamayan bir gazdır ve ham petrol, kömür ve alüminyum, bakır, çinko, kurşun, demir gibi maden cevherinde bol miktarda bulunur. petrol, kömür gibi kükürt içeren katı ve sıvı yakıtların yanması, maden cevherinden metallerin zenginleştirilmesi gibi sebepler sonucunda oluşur. kömürün yakıt olarak kullanıldığı termik santraller ile ısınmak amacıyla yakıldığı kent çevrelerinde bu gaz yoğun olarak bulunur. asit yağmurlarını meydana getiren en önemli gazlardan biridir. insan sağlığına özellikle solunum yolu hastalıklarına ciddi etkisi vardır. resim
  
  -azotdioksit(no2): yüksek sıcaklıklarda yanma sonucu genellikle azotmonoksit, az miktarda da azotdioksit oluşur. atmosfere salınan no oksidasyon sonucu no2’ye dönüşür. atmosferde oldukça yaygın olarak bulunur ve partiküllerle birlikte olduklarında kentlerin üzerinde kırmızımsı-kahve bir tabaka halinde görülebilir. iki önemli kaynağı vardır. motorlu taşıtlar ve termik santraller. solunum yolları üzerine ciddi sorun teşkil eder.
  
  -ozon(o3): ozon yağmurlu havalarda yıldırımlar sonucu oluşan yüksek elektrik gücüyle oluşan bir çeşit gazdır. ozon gazı atmosferin en üst kısmını çepeçevre kuşatarak güneşin ultraviole ışınlarını filtre ederek dünyaya gönderir. zaten birçoğumuz kirlilik yüzünden ozon tabakasının zarar gördüğünü duymuştur. ozon bulunduğu yere göre faydalı ve zararlı sayılmaktadır. atmosferin üst tabakalarında bulunan ozon sağlık açısından zarar teşkil etmez. ancak yeryüzüne yakın seviyede bulunan ozon bir kirletici sayılmaktadır ve sağlığa zararları vardır.
  
  son olarak ülkemizde yayınlanan en güncel hava kirliliği raporundan bahsedeceğim.
  
  kasım 2017'de açıklanan türk toraks derneği'nin raporudur. bu raporda illerin ve bazı ilçelerin yıllık partikül madde(pm10) kirliliğinin ortalamasına bakılmıştır. kriter olarak dünya sağlık örgütünün kullandığı ölçütler referans alınmıştır. buna göre partikül madde miktarı yıllık ortalama 20 birimden aşağıdaki yerler temiz hava soluduğu kabul edilmektedir. yapılan çalışmada ortaya çıkan sonuca göre geçen yıl ülkemizde temiz havayı tek rize şehri solmuştur. geri kalan tüm şehirlerin havası kabul edilebilir seviyenin üstünde çıkmıştır. bu çalışmayla da görüldüğü üzere ülkemizde hava kirliliği ve onun etkileri üzerine etkin bir mücadele yolu çizilmemiştir. böyle devam ederse türk halkı daha yoğun şekilde hava kirliliğine bağlı hastalıklardan mücadeleye etmeye başlayacak.
  harita görseli, detay
  
  bulunduğunuz bölgenin hava kalitesi indeksi ne durumda anlık olarak takip etmek istiyorsanız buraya tıklarsanız web sitesine, şuraya tıklarsanız nefesiniz cebinizde android uygulmasına ve son olarak buraya tıkladığınızda nefesiniz cebinizde ios uygulamasına ulaşırsınız.
  
  daha detaylı bilgi edinmek isteyenlerde aşağıdaki linklere göz atabilir;
  -dünya geneli hava kirliliğini takip
  -hava kalitesi indeksi sınır değerleri, detaylı bilgiler türkçe
  -kasım 2017 hava kirliliği ve akciğer sağlığı sempozyum sunumları
  -toraks derneği web sitesi, nefese dair herşey
  -epa web sitesi - hava kirliliği bölümü ingilizce