star wars episode iii - revenge of the sith

• 700 entry ve elbette bir giderek buyuyor efendim durduramiyoruz vakasi. sorun degil, buyusun, benim hard diskimde durmuyor nasil olsa bunlar. lakin 300'u daha tek bir sozlukcu filmi izlemeden yazilmis ve ondan sonra bir 100 tanesi de "ilk gun gorecegim, heyecandan oluyorum" temasi esliginde gecistirilmis, bunlar biraz garibime gitti
  
  hani bir futbol macindan 1 hafta once baslik acip, kadro verip sakatliklar hakkinda milleti bilgilendirmek yerine "akil hastanesinden kacali yarim saat olmus, yakalanmadan bir entry girmem lazim" dusunce baloncuklariyla apar topar bir internet kafeye dalip "fenerbahcemizin 6assarayi 8assaray yapacagi, 6-9dan sisme kadin yapip gecen sezondan yapilmis tavsana duduklettirecegi mac" yazan essek sipalarina kizardim ama bu star wars cilginligi bu kadar eblekce de degil; kizmak istiyorum kizamiyorum, zira olay zihnimi asmis bambaska boyutlara ulasmis, cok cok uzak galaksilere tasmis.
  
  simdi bu uzun entryde bilgi falan vermeyecegim (edit: verdim, tonla verdim, miyelin bile var), lakin inanilmaz derecede asil bir kadin oldugumdan subjektif yorumlarimdan sizlerin faydalanmasina karar verdim. madde madde, ne bekliyordum, daha dogrusu ne beklemem dogrultusunda sartlandirilmistim, ne buldum cizgisinde asil bir kompozisyon olacak bu. yuksek miktarlarda spoiler icermektedir, hatta spoiler ne kelime, resmen filmi anlattik; dedik ya asil bir kompozisyon. tek farki 25-30 yas civarina adanmis olmasidir, onlara bir tavsiye olsun.
  
  bu yas kitlesini de secerken "eline isin kilici alip, bu filmi gelmis gecmis en iyi film sanacak kadar (izlediginiz ilk filmse sizi tenzih ederim elbette) endorfin salgilamis bebelerle ugrasmayalim" dusuncesi aklimin ucundan gecmedi. bilakis, 25inden sonra zihinsel olarak gerilemeye baslamis ve saniyede iki milyon dolarlik ozel efektten fazlasini kaldiramayanlar kendilerini yanliz ve aptal hissetmesinler, bir dayanisma icinde olsunlar amacini gozonunde bulundurmustum. (niye 25 derseniz, secenekler arasinda bir 42 vardi bir de 18 ben de ortalamasini aldim; dedigim gibi iq dusuyor 25lerinde) elbette icindeki cocukla cocuk olup uzun essek oynamak isteyenler grubtan cikabilir.
  
  evet ihtiyar heyeti, kronolojik gidersek, ilk beklentim en bastaki savas sahnesinin inanilmazligi hakkindaydi. sozlukte de deginilmis, sinema onundeki cadirli, uyku tulumlu guruhlardan da ilgili efsaneler bolca duyulmus ve kalp atislarimizi hizlandirmisti. bravehearttan beridir bir savas sahnesini gormek icin boyle heyecanlandigimi hatirlamiyorum.
  
  --- spoiler ---
  --- spoiler ---
  --- spoiler ---
  
  hakikaten de zart diye basliyor, bekleme filan yok. bunu takip eden bes on dakikayi ozetleyecek olursam, su guzide kelimeden yararlanirdim: ambale. evet ben ambale gordum, hatta ambale oldum. bizim bildigimiz terminator 2 sinifi ozel efektlerde, sahnenin merkezinde hayret verici bir olay cereyan eder, geri kalaninda da bir halt olmaz ki izleyicilerin salyalari bu merkeze odaklanabilsin. ama heyhat, lucas bastirmis parayi, industrial light and magic'i koca bir endustri yapmis, o 20ye 10luk sinema perdesinin her kosesini bir ayrintiyla donatmis. sadece uzay gemilerini koymakla kalsa yine iyi, hepsi patliyor, donuyor, lazer atisi yapiyor, manevralar...amaaan boyle ustunuze ustunuze geliyorlar.
  
  yahu arkaplanda, 3 isikyili otede carpisan kruvazorun pilotunun disindeki pirasa gorunuyor. e her sahnede 40-50 gemi var, ikiser pilottan 3200 dis eder; pilotlarin yuzde onu oglen pirasa yemis olsa (uzayda da oglen ne zaman oluyor bilemem), bir supermarketin meyve sebze bolumunde lazerli bir catisma ortasinda kalmis gibi hissediyorsunuz kendinizi. (ben ne gorduysem onu yaziyorum, yalanci olabilirim ama mubalaga filan yok ^**)
  
  simdi bu iyi filmcilik midir, iyi yonetmenlik midir, iyi ozel efektcilik midir? muhtemelen 15-16 yasinda olsaydim herhalde bayila bayila izlerdim veya arkadas grubumdan dislanmamak icin bayilirmis gibi yapardim ama su halimle beni cezbetmiyor. ben hala terminator 2 sinifi efekt stratejisinden yanayim. bir sahneyi binlerce ayrintiyla doldurup, sonra da iki saniyelik cut'larla benim gibi ebleklere sara krizi gecirtmenin alemi yok. kim kime ates ediyor, bizim cocuklar nerede diye bakinirken, hooop obur sahne. insan stres oluyor; "ulan o kadar da muhtesem demislerdi, bak kaciriyorum hepsini, bari bu seferki sortiye dikkat edeyim, eveet soldan vulturelar geldi, telsizden anakin kotu bir espri yapti, ana gemi ilerde..mi.. bu boklar ne sagdan sagdan geldiler, turuncu lazer kime ait, biz hangi kaleye atiyorduk?.... o pirasa ne laaaaan???" evet bu en basarili sahne analizimdi, oradan durumun vehametini, kendimi yetersiz gorup suclarken cektigim iskenceyi tahmin edin.
  
  tum bu hengame esnasinda, holivudun genelinde gozlemlenen gereksiz pilot konusmalari, elbette kendine bir mizah unsuru olmasi amaciyla yer buluyor. bu diyaloglara gulen birini omru hayatimda gormedim; zaten bunlar da tabiri caizse punchline degil, cerez niyetine heyecanin ve eglence dozunun yuksek kalmasi icin yapilir. iki uc lazer, bir espri, 2 plazma torpidosu, "kicini kurtarmaktan sikildim be haci", bir nukleer bomba, "kicimdan mi sikildin adamim, kiss my armani aaass", vs vs. ama bu filme konulmasi hata olmus; zaten toparlayamadigimiz dikkatimizi daha da dagitiyor.
  
  neyse cesitli renklerde lazerler ve espriler esliginde kahramanlarimiz palpatinin esir tutuldugu gemiye geliyorlar ve yere ayakbasmalarini takipeden 3 nanosaniye icinde bir duzine droidi dogruyorlar. yahu, bunca sikistirilmis cilginlik yerine, bir tane hareketi hakkini vererek goster, bir droidin olumu soyle anlayabilecegimiz sekilde olsun, isin kiliciyla kesilen bir ceset/hurda sayabilecegimiz kadar parcaya ayrilsin, butun bunlar 17 cut halinde cekilmesin.. demek ki film ekibi ve test izleyicilerinin goz bebekleri isik hizinda calisiyor, bizim gozumuzden cikan en kral noron baglantilarimiz miyelinle kapliyken onlar superiletken teknolojisine gecmisler; obur turlu bu tip bir sahneden zevk almanin biz karbonbazlilar icin pek imkani yok. (bir ihtimal daha var, o da konformizm mi dersin)
  
  eveet, geldik ilk duellomuza. kont duku ve jedilarimiz imparator huzurunda carpisiyorlar. gecen filmde duku iyi dovusmus, kanatlari iyi kullanmis, rakibe acik alan birakmamisti. bu hafta ev sahibi olmasina sezonun en kotu performansini sergiledi. simdi kimse saftirik degil; dukunun gidici oldugu belli. bu duello anakinin son carpismadan beri kirk firin ekmek yemis oldugunun izleyiciye hissettirilmesi bakimindan guzel bir firsat. nitekim cirkef anakin, daha karsilasmanin basinda "my powers have doubled" diyor. (dukudan da double the pride, harder the fall gibi guzel bir kavga oncesi ayari aliyor) lakin 10 saniyelik pek de etkileyici olmayan bir dovus sekansiyla duku dize getiriliyor. nerede power, nerede double, nerede kosan, tam saha pres yapan duku veya anakin?
  
  bu noktada anakinin ikilemleri ve imparatorun manipulasyonlari, gozumuzun icine icine sokuluyor ki bu beni film boyunca en cok rahatsiz eden seydi. imparator anakine, dukuyu oldur diye emir verince anakin ama bu dogru yol degil tadinda uzatilmis bir tereddut sahnesi sunuyor bize. bu sahne ne yazik ki bircok benzer sahnenin bir habercisi. film boyunca cekilmis her benzer sahnede, anakin, dusuncelerini konusarak, olabildigince klise ve acik sekilde dile getiriyor ki sadece buyukler degil, ergenlik cagindakiler de durumu anlasin, olene kadar isin kilici alacak kadar filmi sevsinler. (biliyorsunuz benzer bir oyunculuk teknigi, eski sulugoz yesilcam filmlerinde sikca tekrarlanir, hulya kocyigitin her sene oscara aday olmasina neden olurdu.)
  
  simdi, sinemacilar benden daha iyi bilir, voice over teknigi hikayeyi anlatacak yaraticiliktan yoksun yapimcilarin, eldeki kadronun oyunculuguyla kotarilamayacak senaryo ayrintilarini seyirciye aktarirken kullandigi en onemli tekniklerdendir. tabii cogu zaman da isin zekice yapilmis versiyonu hedef kitleye fazla geleceginden bilincli sekilde bu yolla film katledilir, crowd pleaser sifati korunur. (edit: sinemacilar derneginden tepki geldi, biz oyle degiliz, degiliz diye gosteri yapiyorlar. evet, her voice over kullanan yeteneksiz degil) lakin voice overin bile duzgun yapildiginda bir guzelligi, bir estetigi vardir. oysa ikilem icindeki bir karakterin mal gibi iki dakka da bir kendi kendine konusarak durumu analiz etmesinde ve bunu cogu zaman dusmanlarinin onunde, bir ilkokul kompozisyonuna yarasacak derinlikteki kaliplarla yapmasinda hicbir estetik yan, hicbir insani unsur, hicbir sanatsal basari goremiyorum; yetkilelerden yardim istiyorum.
  
  evet anadolunun genc ihtiyarlari, macera bu noktadan sonra da bir aksiyon sahnesi, bir cheesy (bayik, klise, peynirli) diyalog seklinde suruyor. uzay sahnesinden sonra ikinci buyuk aksiyon sahnesi de bir kara savasi. yani ikinci film epey dandikti ama en azindan savas sahnelerini takip edebiliyorduk; strateji oyunlarinda 30. saniyede kallesce rush yapan bot kilikli oyuncularin yarattigi kesmekesin aksine, en azindan hangi renkteki lazerin kime ait oldugunu anlayabiliyorduk. yoda komutana emir veriyordu, suraya ates edin diye, onlar da eyvallah diyorlardi ve en onemlisi biz de bunlari goruyorduk. sonra da "iste savaslari taktikler ve kumandanlar kazanir diye gaza gelip age of empires krizine giriyorduk. burada ise, neredeyse uzay sahnesi hizinda gelisen bir kara savasi var; isin icine bir de bir garip mahlukati katmislar; mahlukat dedigim de kici basi ayri oynayan bir asiri besili iguana, onun ustune kilicli bir jedi, topun tufegin arasina daliveriyorlar. benim bildigim atlar top gurultusunden korkarlar, bu manyak hayvan herhalde yavrusunu filan yeni kaybetmis, bir bosvermislik icinde, obiwan'a uyup general griveous isimli karizmatik ama veremden uc aylik omru kalmis hurdanin aracini kovaliyorlar. (bu sahne de bana adaptationi hatirlatti. saftirik olan senarist, agabeyine, filmindeki bir sahnesinde atina binmis kahramanin, motorsikletli kotu adami nasil kovalayacagini, bunun da insanin gucuyle teknolojinin mekanikligini ne de guzel sembolize edecegini anlatiyor; benzer kliseleri kendisinden defalarca dinlemis olan agabeyi tarafindan umutsuz gozlerle izleniyordu)
  
  zaten bu robot generalle obiwanin duellosu ayri bir olay. tipki savas sahnesinde oldugu gibi bu duello icin de son derece gaza gelmistim. ne de olsa kutsal bilgi kaynaginda, general beyin dort tane isin kilici cekeceginden 250 defadan az olmamak kaydiyla bahsedilmisti. eger iki isin kilici kullanmak karizmatikse, dort tane kullanani gormek hayatta bir defaya mahsus bir tecrube olmaliydi, pink floydun alt grubu olarak onlarla ayni sahneyi paylasmakla ayni mertebede olsa gerekti. yahu robotun daha eli kiliclara isinmadan, soyle bir bismillah cekip ileri atilamadan bir kolunu kaybetmesin mi, gitti david gilmour, kacti bass gitar kicina. e uc de fena degil derken, orada obiwan yonetmene olan yakinligini da kullanarak dandik bir hareketle roger waters'i da itiyor sahneden asagiya. anlayacaginiz alt grup olarak maceramiz iki saniye surdu surmedi. konserin geri kalaninda da tatmin edici bir kareografi, yaratici bir hareket goremedik. sonucta oradaki dort kilic bir firsattir. yaraticiligini gostermek, erkeklere hayatlarinda ilk ve son multiple orgazmlarini yasatmak, nesilden nesile anlatilacak bir hareketi efsaneler diyarinda sirkulasyona sokmak icin bir firsat. ne yazik ki benim bu sahnelerden aklimda kalan tek ayrintiysa generalin dovusurken pek de aksirip tiksirmadigi, isin kiliciyla kollarinin kopmasinin oksurugune iyi geldigiydi.
  
  sonra tekrar, buyuk etki yaratmasi beklenen, derin ve felsefi olmasi tasarlanmis ama ne yazik ki onceden tahmin edilebilirlik diyarlarinda pic edilmis zorlama punchlinelara sira geliyor. "so this is how liberty ends, with thunderous applause", "if you are not with me, you are against me", "only a sith deals in absolutes", "you are breaking my heart anakin" vs.. belki paralel bir evrendeki benligim bu sozleri an itibariyle cerceveletip duvarin asiyordum ama bu evrendeki bana, ozellikle filmin icine zorlamalarla serpistirildikleri su halleriyle, daha cumleler bitmeden birer oeeh cektirttiler. hele bir ask mesk diyalogu var aman yarabbim, akillara ziyan. "cok guzelsiniz bugun" "asik oldugumdandir o" "hayir ben asik oldugumdandir" "oyle ask gozunu kor mu etmis, ben guzel degil miyim yani" ".... " vallahi bu kritik noktada, anakinin padmenin bu kaprislerini nasil atlattigini kacirdim, o sirada bir yandan guluyor bir yandan da sinemaya verdigim on dolar icin, ertesi gun 45 dakika fazladan calismam gerekecegini hesapliyordum.
  
  aslinda a lifetime of type ii errorsun versiyonu daha guzel, kendisinden izinsiz buraya kopyalamaktan da hic utanmiyorum.
  "-cok guzelsiniz bugun
  -asik oldugum icindir
  -hayir arkadaslarla ciktiydik da duble duble diktim vodkalari
  -vodka gozune her seyi guzel gosteriyor, ben guzel degilim mi demek istiyorsun
  -aynen oyle diyorum. hatta ictim guzellestim, ben senden de guzelim guzelim
  -senin gibi ceday olmaz olsun, yakinda dark side'a da gecersin sen.
  o gece padme'nin basi cok agridi. anakin de sizdi kaldi zaten, ruyasinda c3po ile bazi maceralara atildi"
  
  vallahi su diyalog ayarinda birseyi gormeyi tercih ederdim ama orjinaline guldugum kadar guler miydim bilmiyorum.
  
  geriye kaldi uc tane, tabiri caizse, soyle tassakli duello sahnesi. ilki mace windu ile palpatine arasindaydi. en hafif tabiriyle bir insanlik sucuydu. bu, duellonun kendisinden degil, sahnenin asil amaci olan anakinin ikilemini, bu ikilemin hemen oncesinde ve sonrasinda yasadiklarini betimlemesi acisindan boyleydi. simdi kisaca bir canlandirin yahut hatirlayin. anakin imparatorun etkisine girdi girecek, konseye guveni iyice sarsilmis. bir yandan da, imparatorun sith lordu oldugunu ogrenmis, bizzat winduya ispiyonlamis, kahveden adam toplayalim gidip basalim diyor. mace windu tamam sen kahveye git, ben de giyinip geliyorum diye bunu kandirarak, arka kapidan kaciyor ve motoruna atlayip direk imparatora gidiyor. simdi koskoca sith lordunu basmaya iki tane comezle gitmesi de ayri ya neyse. comezler dovusun ilk saniyelerinde ikiye bolundukten bir sure sonra cikolata renkli jediyimiz palpatini dize getirmis, hiyar gibi seni oldurecegim filan diye konusuyor. birisine onu oldurecegini anlatmanin hala mantigini kavrayamadim ama mutlaka koskoca jedi masterin bir bildigi vardir. simdi anakin bunlari, yatakta padmeyi baskasiyla basarmis gibi basiyor. iste karar ani. acinasi imparatora yardim edip, dark side esigini asacak mi, yoksa bir ha... oohoooo, daha o yoksayi bitiremeden, oyle bir sahne geliyor ki, mace windu, sanki bir isin kilici degil de golden axe oyunundaki cucenin tasidigi gibi boyundan buyuk bir baltayi tutuyormus gibi, son darbeyi vurmak icin silahini kafasinin ardina kadar kaldirip, tum hiziyla indirmeye basliyor. tabii anakin de son saniyelerde uc jack bauer gucunde oldugundan yetisip terbiyesizligini yapiyor. yahu bu imparatorun kicinda guc kalkani mi var ki tum gucunle indirmen gerekiyor kilici? dayamissin bogazina iste, oldurmeden onceki son monologunu da yapmissin, altin kuru keyfin yerinde, iki santim kaktir ulan. yoksa bu isin kilici mekanizmasini biz mi yanlis anladik, icinde bir dinamo var da hareket enerjisiyle mi calisiyor boyle indirip kaldirman gerekiyor durmadan. neyse dedik ya asil suc unsuru bu degil diye. simdi bundan sonraki olay sekansi su hic beklenmedik cumleyle basliyor.
  
  anakin: "what have i done?"
  
  ne zaman senaristler su cumleyi filmlere koymaktan vazgececekler, ne zaman kongre bu yonde bir yasa hazirlayacak merak icindeyim. neyse, anakin uzgun, anakin kendine kizgin. sonra imparator ayaga kalkiyor. daha once dedigi seyleri aynen tekrarliyor, kesinlikle vurucu bir cumle, inanilmaz bir mimik, bir mind trick, bilmem ne yok. bunlar yok ama daha windu yere dusmeden, winduyu birak kesilen kolu yere dusmeden, anakinin klise pismanlik repligi dolby digital "haparlorlerin" devrelerinde suzulmeye devam ederken, herif zart diye yere cokup darth vader oluyor, kuru bir sesle yes master diyor. lan?? hani anakinin karaktersizligine, mantik hatalarina filan birsey demiyoruz, film geregi olacak ama kardesim nerede bir sinematografik guzellik, nerede guzel bir climax, bir muzik, etkisinden kurtulanamayacak bir sahne? bir drama yahu?
  
  sen sith lordunu bulduk basalim diye gaza gelen bir anakini, kafasi karisik bir anakini, aman tanrim ben ne yaptim diyen bir hulya kocyigiti ve yes master diyen bir darth vader'i, toplam 30 saniye icine hicbir oyunculuk ve elle tutulur diyalog olmadan sigdirirsan, bu gerekli dramayi yaratamazsin. bakiniz, "dark side'a cok cabuk gecti, ben ilk yarinin uzatma dakikalarinda bekliyordum vallahi" degil burada olay. dark sidea gecisi filan onceden olan olaylarin birikimidir der kurtarirsin bir nebze ama bir sinema filminde, boyle bir serinin en onemli donum noktalarinin birini bu kadar ustunkoru ve dandik bicimde yapmak basarisizliktir. hayir, hani savas sahneleri icin yas mas diyordum ama bu tip sahneler, bu tip bir anlatim, 15 yasinda da olsan basarisizliktir, 45inde de olsan. tum serinin en onemli anlarindan biri resmen pic edilmis.
  
  anakinin bu u donusunu takiben, yine bir drama unsuru olarak, yuksek beklentili bir tapinak basma sahnesi var. yine ihtiyarladigimizdan olsa gerek, ben yukardaki ikilemleri yasayan ve sonra bir anda darth vader olan birinin, iki dakika sonra da jedi bebelerini dograyacak kivama gelisinin oykusunu kacirdim. bakin, star wars kitaplarinda bu olay guzel guzel anlatilmis olabilir, comiclerde irdelenmis olabilir, bunlar konuyla alakasiz. burada filmden konusuyoruz, hatta sadece bu filmden, seriden de degil. ve bu filmde de allah rizasi icin bu tapinak basma sahnesine kadar gecen surede anakinin jedilara guvenmemeye baslamasindan tapinaklarini basip yoketmeye uzanan yoluculugu, ikan edici bir anlatim dili ve tansiyonu giderek yukselen bir akiskanlik icinde sunulmus mu? allah rizasi icin diyerek cumleye basladigima gore dogru cevap hayir olmali. ayrica sahnenin kendisinde de pek bir meymenet yoktu. yine sartlandirilmalarima donersek, "ya o anakinin arkasinda klon ordusuyla jedi tapinagina girisi yok mu" temali suruyle entryden agzim sulanmisti lakin gordum ki o mevzubahis sahne ikiser saniyelik iki uzak cekimden ibaret. yani filmin bu noktasinda yonetmenin amaci, seyirciye unutulmaz bir trajedi sunmak. seyirci o jedilarla empati kurmali, katledidikleri zaman uzulmeli, vs. yok. bunlarin hicbiri yok. bir katliam yok, bir trajedi yok ve kacinci kez hayalkirikligim tekrarliyor, soyle mutevazisinden bir climax yok. bunlarin hepsi hikayenin icinde, senaryonun koselerinde, kitaplarin ozetinde, insanlarin beyninde var ama filmde yok. goren varsa su zavalli kardesine bir yardimci olsun.
  
  bunu takiben padmeyle obiwanin diyalogu ve arindan gelen padme anakin diyalogu da filmden umudumuzu kesmemize yardimci oluyor. nedeni ise padmenin, bir kadin olarak, bir es olarak, bir anne olarak, olabilecek en gerizekali ve stereotipik bicimde betimlenmis olmasi. tehlike anlarinda asiri duygusal, asikken asiri aptal, her daim asiri idealist, boyle mizmiz, rezil, allahim, bir kadin olsaydim fenalik gecirirdim, su halimle bile ter basti. anakin de bu kadinin u halinden illallah demis olacak ki bogazini sikiyor uzaktan uzaktan. obiwan beliriyor bir anda, ulan biraz daha gec kalsaydim keske de olmus olsaydi su kari diye ic gecirdikten sonra sinema tarihinin en ruhsuz "birak ulan kizi" cikisini yapiyor. bir kadir inanir olsaydi onun yerine, anakin saniyesinde yola gelir, imparatora da istifa mektubunu gonderirdi ayni gunun aksamina.
  
  (bu arada imparatorla yodanin dovus sahnesi vuku buluyor, guzel bir duello olmus, basta yoda olmak uzere tum emegi gecenleri tebrik ediyorum.)
  
  eveeeet geldik obiwan anakin kapismasina. bahisler film oncesinde esitti, yalniz anakinin midichlroian ustunlugune bakarak sike iddialari almis basini yurumustu. fifa da bunu gecenin maci olarak belirlemis oldugundan, heyecan icindeydik. bir highlanderdaki sean connery destekli duello sahnesinin verdigi ferahligi, bir kizil sonyadaki arnold - brigitte nielsen kapismasindaki masalimsi sacmaligin yasattigi zevki ariyordum yillar sonra.
  
  ne yazik ki burada bulamadim. yalvardim, bi buldurun be diye yardim istedim ama olmadi. ilkin dovus daha dramatik olmaliydi; sonucta anakin bir baba, bir abi figuruyle dovusuyor. ustelik iki tarafi da taniyoruz, ikisinin de basina ne gelecegini seyirci merak ediyor. ama ilk duygusal anlari ancak dovus bittikten sonra goruyoruz. dovusurken hungur hungur aglayacak degiller elbet ama burada yonetmen, dovus baslangic sahnesini sacma sapan kliselerle israf ettiginden, bu dovusenlerin daha onceki gune kadar birbirleri icin olebileceklerini hissettiremiyor, bunu hayal etmek seyirciye kaliyor. asil drama ancak duellonun sonunda vuku buluyor ki bu da dovus esnasinda elde edilecek gerilimden caliyor.
  
  [aslinda burada star wars filmlerinin elestirilmesinde cok onemli bir noktaya parmak bastik. yukardaki ornegi tekrarlarsak, o duello sahnesini gozumuzde buyuten biziz cunku serinin geri kalanini biliyoruz, hikayeyi biliyoruz, kitabini yazilarini okumuslar var aramizda. yoksa salt bu filme ve bu sahneye bakarak, bunu yuzyilin dovusu olarak etiketlendirmek yanlis. film bize bunu hissettiremiyor, sahneler soz verilen ihtisamdan uzaklar. ihtisamin cogunu yaratan seyirci. halbuki bir filmin, seriden bagimsiz bicimde ayakta durabilmesi lazim. bir sahnenin yahut bir altsenaryonun, reklamlarin yarattigi iyimser beklentilere, suni bir hypea dayanmamasi lazim. star wars filmlerinde bunlari ayirdetmek ozellikle zor ve bu da lucas icin buyuk bir sans]
  
  film boyunca obiwan karakterinin tek insani ozellik gosterdigi; aslinda yoda disinda herhangi bir karakterin ilk defa gercekten bir mimik, bir degisik ses tonu sergiledigi sahne de dovus sonundaki sahne. [anakinin dudak buzmeleri ve padmenin komedisi sayilmamali. anakinin oyunculuguna yapilan ovgulerin gordugum kadariyla buyuk kisminin asil muhattabi, aktorden ziyade, goz makyaji ve lensleridir. yakisikli cocuk da tabii, bize yapsalar ayni makyaji chuckye benzeriz. zaten oyunculara fazla yuklenmeyelim, o kuru diyaloglarla ancak bu kadar; yoksa padmeyi leondan hatirliyoruz, madonna taklidiyle guldurmus, seni seviyorum diye vedalasirken zirlamasiyla icimizi parcalamistir]
  
  artik bu yokluk icinde bulunmus bir vaha oldugundan midir yoksa gercekten duygu yuklu oldugundan mi bilemedim, obiwanin isyani yurecigimi yakti, kul etti. neyse obiwan isyan ediyor kaderine, yanik bir turku tutturuyor ve anakini olumune birakiyor. simdi tam bitti diyecekken, filmin bence en rezil rusvan iki sahnesi cikageliyor. ilki anakinin yanisi. dikkatle inceleyelim. adam asagiya, lavlara dogru kayiyor ve takdir edersiniz ki lavlar sicak. lucas efendi karar vermis ki, lavlarin sicakligi, yakin mesafeden anakini yakacak duzeyde. ama oyle boyle degil, alev alev yaniyor. asagiya kaymasi da duruyor. epey grafik, etkileyici. zaten hemen oncesindeki bagirisi ve gozleri de guzeldi, makyaj ekbine tekrar saygilar. neyse, sahne degisti. imparator galaksinin ote yanindan geldi ogrencisini bulmaya. tekrar anakine cut, a aaa. sonmus. evet, olabilir, yanacak birsey kalmayinca insan soner. ama bu hem sonmus hem de yasiyor. parlak bir jediyken, artik yildizi sonmus diyelim. hani yanan elbiseleridir diye kendimi avuttum ama birader, bastan assagiya alev almis bir kumasin icindeki biri, kumas komur olana kadar saci basi dahil yanarsa -ha pardon bir yandan da iki bacagi belden kesik, isidan genislemis damarlarindan oluk oluk kan da kaybediyor yanarken- yani saskinligimi cumleyi baglayamamamdan anlayin.
  
  yine de tum mantiksizligina ragmen, yanma fikri ve sahnesi, hikaye icinde guzel bir unsur, darth vaderin gorunusu ve ruhsal olarak da mekanize olusu, kendinden nefret etmesi filan fismekan icin de vazifesini goren bir baglac. biz yine duruma iyimser yaklasalim, bu galaksideki tip teknolojisinin o haldeki birini, siyah maskeli ve parazitli bir polis telsizine donusturebilecegine inanalim. inanalim da, daha gozumu kirpmadan direk sahne degisimi, hooop, padme hastanede. bebekler doguyor, padme ise gidici. galaksinin en hafif elli robot doktorlari padmenin basinda ve ben ucan ebe dizaynini incelerken su inanilmaz replikle beynimin ta orta yerine bir kursun geliyor:
  
  "vallahi fiziksel olarak son derece saglikli ama yine de oluyor. biz de anlamadik. yasama istegini kaybetmis"
  
  ahahahdahdhasdhadjjasdajsdaks allllllah belanizi versin, ne demek ulan bu? yil olmus 2005 be, yeter artik su gerizekali new age hippiliginden kurtulun kardesim. ilerleyin artik ya. ilhan irem mi yazmis bu senaryoyu, nedir bu evrensel sevgi planeti tandansi? boyle filmlerle alistiriyorlar milleti, sonra ancak gostermelik sekilde bilimsel olan, biri ornegin evrime laf ettiginde kalabalik arasindan bir tekme de ben atayim hesabi bir seyler geveleyen ama icten ice de bu kokusmus romantizme, bu vicik vicik kitsch duygusalliga sapina kadar kendini kaptirarak, boyle sacmaliklara prim veren insanlar yetisiyor. fiziksel olarak saglikli olup da olmek diye birsey yoktur, nokta. boyle birsey tarih boyunca da olmamistir, olmuyor ve olmayacaktir.
  
  hele ki ucan robot ebelerin oldugu bir cagda, yarim saat icinde anakini cyborga ceviren turk doktorlarinin fink attigi bir galakside, bir robotun bizzat gelerek yasama isteginden falan bahsetmesi, biz de anlamadik demesi, dilerim ki 21.yy gencligini cildirtir, dilerim ki en azindan "ulan immanuel, ne savas sahnelerinden anladin, ne duellolardan ne de star wars evreninin muhtesem yaraticiligindan; kisacasi allah ne mustehakin varsa versin ama bu galiba konuda hakkin var, gercekten cus be" denilebilsin.
  
  evrimi mevrimi laf olsun diye soylemistim ama bakiniz insan vucudu, beynin acayip tepkilerini override edecek sekilde gelisegelmistir. yani yasaminizi direkt etkileyecek, hayati kararlarina, beyninizin ust seviye karar verme mekanizmalari karismaz. hele o neo cortexinizin yakinina bile ugramaz elektrik sinyalleri. cunku "bu immanuel iyi cocuktur da biraz salaktir, belli olmaz belki yalan yanlis birseyler yapar, ben en iyisi onemli kararlari sisteme hardwire edeyim, ister istemez oyle calissin demistir, fizigin dort kuvveti+kaos teorisi+emergence+evrim, yahut allahu teala. nitekim nefes almak zorundasindir, bircok refleksin daha omuriliginden geri doner, zor bir durumda adrenalin salgilar, kalbin hizlanir, duyularin keskinlesir. ayni mantikla, askindan meskinden dolayi hayati organlarina olme sinyali yollayan birine de bu mekanizmalar cikar "yer miyiz ulan o numaralari; sen 5 senedir asiksan ben 5 milyar yildir evrimlesiyorum, yok oyle olmek filan" der.
  
  simdi biri cikip, ulan star wars evreninde evrim filan yok iste, burasi intelligent designin hakim oldugu bir evren diyebilir. zaten bizim tepkimiz isin fanstastik bilim tarafina filan degil, milletin bunlari mesaj olarak algilamasina. yani yoksa cikar, "o lazerler niye oyle, benim bildigim lazer isik hizinda gider" de diyebilirdim, yahut "ne lan bu herkes ingilizce konusuyor, jedi konsulune toeflla mi aliyorlarmis ehi ehi" seviyesinde de "ayar" verebilirdim. ama kabul ettik kardesim iste, burada lazerler boyle, burada yodalar ingilizce konusuyor, burada droidler makinali tufek teknolojisine gecemediklerinden, yahut bir kerede adam gibi koordine olup ayni anda bir salvo lazer atamadiklarindan, isin kilicli bir jedi 100 droidi kahvaltida harciyor, falan fismekan. bunlara birsey demiyoruz ama fiziksel olarak saglam da askindan oluyor iste diyen bir ebenin de, ebesini afedersiniz. sonucta lazerin yavas gitmesinin, uzayda giden gemilerin ses cikarmasinin, vs izleyenlere pek bir zarari yok ama isik ve sevgiyle turu sacmaliklar sosyal evrimi yavaslatip, toplu cehaleti arttiriyor, bir de ustune zevksiz bir kliseciligi insanlik kulturumuzun tam orta yerine konduruyorlar. benzer replikleri kac defa turk sinemasinda gorunce burun kivirdik da, simdi toplumsal mesaj statusu mu kazandi? crowd pleaser sanati budur ne yazik ki, klise bir mesaji 100 milyon dolarlik bir pakette sunarsan kimse de seni ciddiye almamazlik etmez.
  
  hayir hayir daha da bitmedi.yani herifler oyle bir replik koymuslar ki, o kelimeleri isitmemizde katkida bulunan herkesi afedersiniz -ya da affetmeseniz de olur- itin gotune sokmak lazim. bakiniz, diyelim var ulan boyle birsey, haydi tum akilci degerleri suracikta ayaklar altinda cignedik. akli mantigi inkar ettik, ucan bir robot ebenin boyle seyler soyleyebilecegine inandik, kendine kendine sonecek kadar cok yanan ve bu arada bacaklarindan dunyanin kanini akitan birinin yasatilacagina ama cok uzulen insanlarin tum cabalara ragmen kurtarilmasinin imkansiz olmasiyla beraber bunun fiziksel bir kaniti veya etkisi bile bulunamayacagina da eyvallah dedik. ulan hamile bir anne icin, dark side'a gecmis eski kocasinin aski, ikiz cocuklarinin hayatindan daha mi onemlidir? hamilelik hormonlariyla beyni bombardimana ugrayan hangi annenin bilincaltinda boyle bir serefsizlik, dogaya bu kadar zitlik olabilir? burada yetkililere, ozellikle hamile olanlara sesleniyorum, isteseniz bile beyniniz, pardon gonlunuz, elverir miydi buna? yasama istegini yitirmeyi birak, o durumdaki her kadin, o kaytarmak icin yalan soyleyen robotlari alir iki buklum eder, sonra da bir isin kiliciyla kendine sezaryan yapardi. bir de prenses olacak. utan padme utan. bir de hikayedeki uc bolumdur, en asil duygunun kadini olacak. iste bu de george lucasin kadinlara bakis acisina bir ornek. ben bilmem beyim bilir diyen, bes dakka once bogazini sikan it bir sith ugruna cocuklari icin bile kendi ayaklari uzerinde durmayi, robot ebeleri caresiz birakacak kadar inatla yapan kadin, hikayenin en serefli kadini.
  
  hayir, part time is olarak kadin haklari savunuculugu yaptigimdan da degil ama bu lucas efendi ve dadaslarinin olabilecek herseyi karakterleri ve konusmalariyla birlikte stereotipik bir paket haline sokup, janjanli bir fiyonk atarak bize sunmasina ve sonra da neredeyse yekvucut halinde herkesin bu adama hayranlik beslemesine karsiyim. adama ve bu star wars franchiseina da getirilen her turlu elestiriyi, sirf popularite veya servet dusmanligina baglamanin da yanlisigi, (bazen cok uzun bu diye okumadan benzer bakinizlar veriliyor -su edite bakiniz, kurban oldugumun star wars hayranlari- yahut ad hominem terbiyesizligi yasaniyor, gelisme paragraflari uzay zamanin bir kosesine sonsuza dek itiliveriyor, akliselim insanlar da cilgincasina editlere zorlaniyor) benzer goruslerin steven spielberg basliginda olmamasindan anlasilabilir.
  
  --- spoiler ---
  --- spoiler ---
  --- spoiler ---
  
  2005 editi: yazildiktan sonra 120 saniye icinde zamanin otesine gecti. hayir benim yazmam 2 saat surdu, son bir okumam da 3-4 dakika. star wars severler arasinda ya hizli okuma kursuna gidenler cogunlukta yahut oylama tuslarinin kullanimi konusunda efendilik etmek kimsenin ipinde degil. ama sonra obiwan alemin en kral adamidir, soyle karakterlidir vs vs. obiwan okumadan entry oylar miydi ulen? bu kafayla anca tanidikla filan jedi knight olursunuz ama oyle master olmak, konseyde bagdas kurmak hak getire.
  
  okumadan bir entryi oylamanin -hele ki 15 paragraf uzunlugundaysa- sevdigin kadinin bogazini force griplemekten, master yapmadilar diye konsulun ortasinda yodaya laga luga yapmaktan ne farki var. elbette yok. (harun tekin olsaydim topunuzun canina ot tikardim... bu bir savas ilani degil elbette... ama allahima kitabima tikardim...hepinizi seviyorum, kardesce yasayalim)
  
  2006 editi: galaksinin dort bir yanindan turk hekimleri aradilar, dediler ki isin kiliciyla kesilen yerden kan akmazmis. yani kol bacak gitse, bir hafta ambulans bekleyebiliriz yani, sonra da kan kaybi yerine susuzluktan oluruz. evet, iyi yonleri de var tabii bu jedilik muessesesinin. ama yandi adam ya; imparator 20 dakkada kita degistiren taksim bostanci dolmusu gibi bir gezegenden oburune geldi, bu adam da o arada mutemadiyen yandi bitti kul oldu. bak bir sene olmus, hala aklim almiyor.