ethem menderes

• menderes'i ipe götüren günlüğün sahibi. başta org. cemal gürsel olmak üzere 27 mayıs ihtilali'ni yapanların ciddi bir kısmı idam karşıtıydı, fakat bu günlüklerin ortaya çıkmasıyla gerek kamuoyunda gerekse orduda idam için yoğun istek başlamıştır. şemi ergin ve abdullah aker'in günlükleriyle uyuşması sebebiyle ethem menderes'in yazdıklarının tamamen gerçek olduğu düşünülmektedir. peki neydi yazılanlar? anlatımda kolaylık açısından bazı eski kelimeleri bugünkü karşılıklarıyla değişme kaydıyla görelim...
  
  «...dün gece samet ağaoğlu, şemi ergin, hayrettin erkmen vesaire arkadaşlar cumhurreisi celal bayar'a davetli idi. bayar, 'tehlikeli vaziyetteyiz, icap ederse diktatörlükle idare edeceğiz' demiş.» - 8 kasım 1957
  
  «bayar'ın teknesinde cevat açıkalın ve fahrettin kerim gökay ile beraber konuştuk. (...) bayar 'icap ederse ismet paşa'yı da sehpaya götürmekten hiç çekinmem' dedi. korkunç ihtiras. böyle bir sebep hiçbir zaman mevcut olamaz.» - 14 kasım 1957
  
  «başvekil menderes, mebus fahri ağaoğlu'nun gruptaki konuşması münasebetiyle çok ağır konuştu. başvekilliği bırakmamak için gerekirse silaha dahi başvuracağını söyledi. bir nevi delilik alameti.» - 11 haziran 1958
  
  «iktidarımız durmadan yıpranmakta. zavallı başvekil 78 ay evvel 'vatan cephesi harekatı ile üç beş ay içinde halk partisi'ni boş çuvala çevireceğim' demişti. zeka ile idraksizlik bir arada.» - 6 haziran 1959
  
  «başvekil, avni doğan'a 'seçimi kaybedeceğimizi hissedersem halk partisi'ni dağıtırım yine iktidarda kalırım' dedi.» - 2 ekim 1959
  
  hele ki demokrat parti milletvekili samet ağaoğlu'nun yazdıkları da ethem menderes'in günlükleri kadar hazin ve şaşırtıcı şeylerle doludur:
  
  «menderes'in bir hiç olduğunu görmek hazin. şu hallere düştükten sonra bunu anlamış olmak da gülünç. verdiği cevaplarda ne kadar sefil ve perişan. her kusuru ahmet salih korur'un ve karısının üstüne atıyor.» - 27 kasım 1960
  
  «hele menderes hele bayar... ah, onları lider diye kabul etmekte nasıl aldanmışız (...) menderes iktidarda 'bütün şerefler benimdir' diye kükrüyordu. o halde neden bugün 'bütün mesuliyetler benimdir' diyemiyor? 'çok güzel yapmışsınız, hayran olduk' diyenler neden şimdi o yaptı, biz de tasvip ettik demek cesaretini gösteremiyorlar?» - 30 kasım 1960
  
  «adnan bey! allah'ım, bu adama ne oldu? akıl, mantık melekelerini kaybetmişe benziyor. fatin’in savunmasından sonra yine söz almış. 'kıbrıs işinde diyor, eğer sayın inönü beni suçlu görseydi, uçak kazasından sonra gelip beni karşılamazdı!' (...) acaba menderes şimdi ölüm korkusu, asılmak korkusu içinde mi? hayatını kurtarmak için mi böyle yapıyor? fakat şimdiden sonra bu hayatın ona ne lüzumu var? böyle düşünmekle belki de yanılıyorum. belki de en büyük ihtiras yaşamaktır!» - 19 aralık 1960
  
  bibliyografya:
  
  *"yassıada, kayseri ve toptaşı cezaevi günlükleri" (2013), dr. gülay sarıçoban, yapı kredi yayınları.
• öncelikle bir düzeltme yapalım (bkz: #16600183) nolu girdideki savunma bakanı kendisi değil şemi ergin'dir. cuntacılar faruk güventürk aracılığı ile ergin'e liderlik teklif etmişler ve ergin bunu reddetmiş ama menderes'e de durumu bildirmemiştir.
  
  ethem menderes ise dp iktidarının son döneminde savunma bakanı oldu. bu son dönemde rahmetli aydın menderes'i seçime gitmek ve aşırı davranışlardan kaçınmak konusunda çokça uyarsa da sözünü geçirememiştir. bu açıdan günlüğünde yazanlara şaşırmamak icap eder. kaldı ki oradaki eleştirilerinde çoğunda haklıdır.
  
  bununla beraber ordu içinde özellikle albay seviyesindeki subayların çoğu zaten menderes'in idamına taraftar idi. cevdet sunay ve kendi cuntası^* bu tabana dayanmış oldu.
  
  bu arada ilginç bir bilgi; kendisi savunma bakan iken resmi raporlara dayanarak ordudaki nurculuk faaliyetleri hakkında o güne kadar yazılmış en kapsamlı raporu hazırlamıştır. özellikle bu yapılanmanın ordudaki emir komuta düzenini nasıl bozduğunu açıkladığı satırlar bugünlere ve fetö'ye o zamandan ışık tutar. bu konudaki kaynak -> https://www.odatv4.com/…ki-feto-cu-pilotlara-244527
• avni özgürel'in yazdigina göre 27 mayis darbesinin yapilacagindan haberdar olan ama basbakan adnan menderes'e bildirmeyen savunma bakaniymis.
  
  http://www.radikal.com.tr/…07.2009&articleid=944703
  
  ama yazidan darbe döneminde ethem menderes'in bakan olup olmadigini cikaramadim. belki o sirada bir baskasi savunma bakaniydi.
• 1899'da izmir'de doğdu. ankara hukuk fakültesini bitirdi. bir süre avukatlık ve çiftçilik yaptı.
  
  3 ekim 1916 ile 7 kasım 1918 tarihlerinde askerlik hizmetini yerine getirdi. 13 aralık 1920'de yeniden silah altına alınıp istiklal savaşı'nda görevlendirildi. 23 ağustos 1923'te terhis oldu.
  
  4 mayıs 1933'te aydın ili daimi encümen üyeliğine, 1 kasım 1938'de aydın belediye başkanlığına seçildi. belediye başkanı iken 24 nisan 1941'de yeniden silah altına alındı. 1 ağustos 1942'de terhis edildi. 21 ocak 1942'de rütbesi üsteğmenliğe yükseldi. siyasi hayata serbest fırka ile başlayıp, aydın'da 15 yıl chp il başkanlığı yaptı. 1945'te chp'den istifa ederek aydın'da demokrat partiyi kurma görevini aldı.
  
  ix. dönem seçimlerinde demokrat partiden aydın milletvekili seçildi. x. ve xi. dönemlerde de aydın milletvekilliğini korudu. 1 ağustos 1952'de ii. menderes hükümetinde içişleri bakanlığı, 17 mayıs 1954'te iii. menderes hükümetinde milli müdafaa bakanlığı, 15 eylül 1955'te devlet bakanlığı, 30 eylül 1955'te dahiliye bakanlığı, 12 ekim 1956'da vi. menderes hükümetinde nafıa (bayındırlık) bakanlığı, 19 ocak 1958'de v. menderes hükümetinde ikinci defa milli müdafaa bakanlığı görevlerini üstlendi.
  
  27 mayıs 1960'ta türk silahlı kuvvetlerinin ülke yönetimine el koymasından sonra yassıada yüksek adalet divanınca, anayasayı çiğnediği suçlamasıyla yargılandı, 10 yıl ağır hapis cezası verildi.
  
  18 eylül 1992'de vefat etti, aydın telli baba mezarlığında toprağa verildi.
• cemal gürsel'in kendisine 3 mayıs 1960 tarihli bir mektubu elden verdiği kişi. bu mektupta cemal gürsel ethem menderes'ten cumhurbaşkanının celal bayar değil de adnan menderes olmasını istemiştir.
• turkiye cumhuriyeti hukumetleri’nde sekiz kez kabine uyesi olarak bulunmus sahsiyettir. ibrahim etem (burada yazim hatasi yapmadigimi dusunuyorum) menderes'in hukumet uyesi olarak gorev alislarina iliskin bilgiler asagidadir:
  
  s.n./kabine/gorevi/gorev baslangici/gorev bitisi/secim cevresi/partisi/gorev suresi/toplam gorev yapma suresi
  --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
  1. 20.hukumet/icisleri bakani/01 agustos 1952/17 mayis 1954/aydin/dp/1 yil 9 ay 16 gun/1 yil 9 ay 16 gun
  2. 21.hukumet/milli mudafaa vekili/17 mayis 1954/15 eylul 1955/aydin/dp/1 yil 3 ay 28 gun/3 yil 1 ay 14 gun
  3. 21.hukumet/devlet vekili/15 eylul 1955/30 eylul 1955/aydin/dp/15 gun/3 yil 1 ay 29 gun
  4. 21.hukumet/dahiliye vekili/30 eylul 1955/09 aralik 1955/aydin/dp/2 ay 9 gun/3 yil 4 ay 8 gun
  5. 22.hukumet/dahiliye vekili/09 aralik 1955/12 ekim 1956/aydin/dp/10 ay 3 gun/4 yil 2 ay 11 gun
  6. 22.hukumet/nafia vekili/12 ekim 1956/25 kasim 1957/aydin/dp/1 yil 1 ay 13 gun/5 yil 3 ay 24 gun
  7. 23.hukumet/nafia vekili/25 kasim 1957/19 ocak 1958/aydin/dp/1 ay 24 gun/5 yil 5 ay 18 gun
  8. 23.hukumet/milli mudafaa vekili/19 ocak 1958/27 mayis 1960/aydin/dp/2 yil 4 ay 8 gun/7 yil 9 ay 26 gun
  
  not: resmi degil bu verilen sureler, ben saydim ve yazdim. nasil saydim? bir yilda 12 ay var kuskusuz ve her ay (istisnasiz) 30 cekiyor.
• (yanlış hatırlamıyorsam eğer) şevket süreyya aydemir'in menderes'in dramı kitabından hatırladığım kadarıyla; adnan menderes ile çocukluk arkadaşı, bir nevi kan kardeşi oldukları için soyadı kanunu çıktığında aynı soyadını almışlardır. soyadları da doğup büyüdükleri menderes ovası'ndan geliyor sanırım.
  
  eski savunma bakanı.
• dostuna bile güvenmeyeceksin lafının karşılıgı bu adamdır,menderes'in brütüs'üdür.demokrat partililer bu adamın hatıra defteri delil gösterilerek mahkum olmuşlar.
• yabancı dil bilmemesine rağmen bir dönem vekaleten dış işleri bakanlığı yapan zat.
• yassıada olaylarında kendisini kurtarmak adına idama ortam hazırlayacak ifadeler verdiği söylenen dönemin savunma bakanı.