kurtuluş camii ^*

• antep'te tepebaşı mahallesinde bulunan camii. 1892 yılında kilise olarak yaptırılmış fakat daha sonra camii olarak kullanılmaya başlanmıştır. çok geniş bir avluya sahip camiide şu sıralar tadilat çalışması yapılmaktadır.
  
  antep'in önemli turizm mekanlarından birisi olmasına rağmen gayet bakımsızdır. avlu içindeki çöpler, pencere kenarlarında bulunan kuş pislikleri ve her an yıkılacakmış gibi duran kocaman eski bir duvara sahip camii daha fazla özeni hakediyor.
• (bkz: saint mary katedrali)
• 11 eylül 2012 tarihinde camiyi ziyaret eden raffi bedrosyan'ın verdiği bilgiler şöyle:
  
  --- alıntı ---
  
  antep surp asdvadzadzin armenian church (holy mary) - converted to kurtulus camii (liberation mosque). it is the biggest church, and now the biggest mosque in antep. it is designed by sarkis balyan and built by his disciple sarkis tasciyan in 1873-1892. it has an area of 1100 m2 and a height of 30 meters. armenians of antep were partially massacred and the rest deported in 1915. the survivors returned after 1918 and trusting the french who had occupied antep, tried to reclaim their properties. but the french could not resist the turkish forces and abandoned the armenians to their fate, who had to be massacred and deported a second time in 1921. this church, the biggest armenian church in ayntap/antep/gaziantep remained vacant for some time, and in 1930, it was converted to a jail. three floors of jail cells were installed inside the church building. it remained as a jail building until 1980, when a new jail was built on the outskirts of antep. a wealthy pious muslim turk bought the building and donated it to the religious affairs directorate in 1984, on the condition that it be converted to a mosque. with restorations completed in 1988, it became kurtulus camii, the liberation mosque. when we visited on september 11, 2012, the imam explained his version of turkish history: 'armenians chose the wrong side, the french, and aimed their guns at the turks. when the french lost the war, the armenians had to leave as they couldn't face living with the turks.' when we asked about 1915, he said he didn't know much about 1915, but requested that we provide books on 1915, so that he will learn the truth and not repeat the wrong official version to other visitors.
  
  --- alıntı sonu ---
  
  tema:
  (bkz: ermeni soykırımı/@derinsular)
• ismi çok manidardır.^*
• gürün ermeni kilisesi, şehrin merkezinde, pınarönü mahallesi, nurettin sözen caddesin üzerinde bahçe içerisinde bulunur. önceki ismi ile has bağ mevkii sağ (sağır) mahallesi ulu cami’nin güneydoğusunda, kaya evlerin hemen altında bulunur; yapılış tarihi 1810-15 olduğu sanılmaktadır.
  
  sultandan inşat için ferman çıkmasına ve dönemin dayatmalarından ötürü çanın tahtadan olma mecburiyetine rağmen yerli müslüman halk bu izinden rahatsız olur. müftüye, kilisenin kireçten yapıldığı, yollarda eşeklerin sırtında taşınan kirecin kutsal toprakları murdarlaştırdığını şikayet ederler. kilise inşasında kararlı ermeniler yozgat çapan oğluna müracaat ederler. yolda, çerkezlerin yaşadığı boran deresi yakınlarında afşarların saldırılarına maruz kalırlar. iki gün süren silahlı mücadeleden sonra afşarlar mühimmat yetersizliği nedeniyle çekilirler. yozgat’a varan ermeniler, yerli soydaşları aracılığı ile gerekli izni çapan oğlundan alırlar.
  
  kuzeyi ğalan kalesi devamı olan tepecikle çevrili olup doğusunda sivas yoluna açılan sazin boğazı geçidi, batısında 5000 km2 üzerine dağılan ruhani merkez, ermeni okulu, kilise vakıf binaları, dükkân ve 2-3 katlı otelleri bulunuyordu. kilisenin geniş avlusunda içinde yönetim kurulu ve çalışanlara tahsis edilmiş bölümler, arka tarafında duvarla ayrılan özel mezarlar, mezar taşları vardı.
  
  kiliseyi çevreleyen büyük duvarların güneyinde biri büyük diğeri küçük iki demir kapıdan geniş dış avluya girilirdi.
  
  doğu-batı yönünde 11 metre yüksekliğindeki, tamamı oldukça sağlam kesme taştan inşa edilmiştir. kubbesi yoktur. çan kulesi yerine önceleri tahtadan daha sonra demirden goçnak vardı.
  
  kilisenin doğu ucunda üç apsis bulunmaktadır. üç apsisli ana mekânda orta sahın geniş tutulmuş ve bir kubbe ile örtülüdür; diğer kısımlarda çapraz tonozlar kullanılmıştır.
  
  kilise girişi güneybatı köşesindendir. buradan bir kapıdan da kilisenin batı yönünde, kuzey-güney istikametinde bir koridora geçilmektedir. koridorun kuzey ve güney uçlarındaki mekanlar çapraz tonozla, orta kısmı ise beşik tonozla örtülüdür. solda, batı yönünde bahçeye açılan kemerli girişler sonradan örülerek kapatılmıştır. sağda, ana mekana açılan iki pencere ve ortada ana mekana giriş sağlayan bir kapı yer alır.
  
  gürün kiliselerinin en gösterişlisi olan bu kilisenin, surp asdvadzadzin (meryem ana), surp harutyun (isa'nın dirilişi) ve hazerti ısa’nın çarmıha gerilişini tasvir eden yağlıboyalar, gümüşten mumluklar, altın, gümüş kaplamalı kutsal kitaplar, değerli örtülerle bezenmiş üç sunağı (adak masası) vardı. kuzeydoğu uçtaki apsisli oda episkopal sandalye ile vartabet ve papazların hazırlanmaları için ayrılmış bölümlerdi. sunak kısmında sağdan sola uzanan temel taşı üzerinde yağlıboya 12 havariyi simgeleyen ikonaları vardı. ıç kısmın sağ tarafı vaftizler için ayrılmış olup hurna ve perdeli yüksek sunak bulunuyordu.
  
  kilise olarak kullanıldığı zamanlar, dua eden halk için ayrılan bölüm halılarla döşenmiş herkesin yeri belli olup oturacağı yastık bulunurdu. halıların altı taş plaka ile kaplı iken, sinemaya (kale sineması) dönüştürülmek için yapılan tadilatta yere beton dökülmüş, güneydeki mekân diğer iki mekândan, örülen bir duvar aracılığı ile ayrılmıştır. kilise, daha sonraları düğün salonu, depo, cezaevi olarak da kullanılmıştır. girişin sağ ve sol tarafında ayakkabıların konacağı kutucuklar vardı.
  
  kadınlar için ayrılan locaya, avlunun sağ ve sol tarafındaki taştan merdivenlerle çıkılırdı. binanın üzeri sonradan marsilya kiremitle kapatılmıştır. günümüzde üst örtüsü orta kubbeye kadar çökmüştür.
  
  giriş tamamen taş işçiliğiyle yapılmış, sütunlarda ve pencere kenarlarında süslemeler görülür. giriş holünde de mum veya heykellerin konduğu nişler ile bunların önünde çıkmalar da süsleme elemanlarından sayılabilir.
  
  1 – 2 m boyunda gümüşten haçları, değerli taşlarla bezenmiş taçlar, paha biçilmez altın ve gümüş kapaklı kutsal kitaplar bulunuyordu. dindar iyilikseverler tarafından hediye edilen gümüşten avizeler sunağın sağ ve solunda, daha büyük olanı ise kilise ortasında asılı olup 12 mumluktu. kilisenin değerli yağlıboyaları tokatlı bir ressam tarafından boyanmış olup, bazıları ölen her papazın tabutunda defnedilirlerdi.
  tık
  görsel
  görsel
  görsel
• gaziantep'in yerlisi bir abiyle yürürken muhabbet esnasında anlattığı ve öğrendiğim camidir. 1800lerin sonlarında kilise olarak inşaa edilmiş ardından cezaevi olarak kullanılmış ve son olarak camiye dönüştürülmüştür. gaziantep'in merkez ilçesi şahinbey'dedir.
  
  görsel
• 6 şubat depremlerinde kubbesi çökmüş ve minareleri kısmen hasar görmüş camiidir. gaziantep kalesi ve şirvan camii ile birlikte şehrin yıkıma uğrayan tarihi miraslarındandır.