madame de pompadour

• doctor who'nun the girl in the fireplace (2. sezon 4. bölüm) adlı bölümüne konu olmuş kişi.
• metres (maitress) kelimesi fransızca’da “hanımefendi” gibi bir anlama geliyor. dilimizde ise evli bir adamın eşi dışında birlikte olduğu kişilere verilen isim metres. bu kelime, bir ünvan olarak ilk defa madame de pompadour’a verildi.
  
  madame de pompadour, oldukça zengin ve soylu bir ailenin anlatılan ve çizilenlere göre oldukça güzel bir kızıydı. katolik kilisesi’nde bir yıl boyunca dini bir eğitim aldı. annesiyle gittiği bir falcı onlara “bir kralın gönlünde taht kuracağını” söyledi ve o günden sonra annesi pompadour’u reinette yani “küçük kraliçe” olarak çağırmaya başladı.
  
  madame de pompadour’un ilk evliliği yine kendisi gibi soylu bir kişiyle oldu. kehanet tutmamışa benziyordu ancak ilerleyen dönemlerde bir dizi rastlantı sonucunda madame de pompadour kralla tanıştı ve gerçekten de falcının söylediği gibi onun gönlünde taht kurdu.
  
  pompadour’un saraya girebilmesi için gereken ünvan da yine kral tarafından verildi: markiz. bu ünvanla birlikte pompadour önceki eşinden resmen boşanmış oldu. ancak kral ile de evlenemedi, bu nedenle ismi “kraliçe” değil “metres” olarak kaldı. ancak buradaki metres kelimesini bizdeki “gözde” gibi okumak mümkün. pompadour sarayda oldukça etkiliydi ve o dönem yapılan savaş ve barışlarda oldukça etkisi oldu.
  
  pompadour iki düşük yaptıktan sonra 1764 yılında verem nedeniyle hayatını kaybetti. pompadour öldüğünde yalnızca 42 yaşındaydı. siyasette olduğu kadar sanatta ve modada da ciddi izler bırakan pompadour’un adı bugün aynı zamanda bir saç stilinin de adıdır.
  
  ünlü yazar voltaire, madame’ın ardından şu sözleri söylemiştir: “madame de pompadour’un ölümü karşısında son derece üzgünüm. ona karşı borçluyum ve onun için yas tutuyorum. benim gibi yaşlı zorlukla yürüyen bir kalem oynatıcı yaşarken onun gibi muhteşem bir kariyerin ortasında, güzel bir kadının kırk yaşında ölmesi ne kadar saçma görünüyor. bununla beraber o ölürken düşmanları rahatladı ve onu tüm halkın önünde yedi yıl savaşları için suçladılar.”
  
  kaynak
• fransız tarihinde yer etmiş, xv.louis nin etkilendiği, gözdesi yapıp markiz de pompadour haline getirdiği yetenekli ve becerikli kadın...
  burjuva bir aileden cıkıp aristokrasinin göbeğine ,versailles'a damgasını vurmuş bu hanım, kralı neşelendirmeyi, sanatçıları korumayı, davetler, oyunlar düzenlemeyi ve sarayı rococo stilinde donatmayı basarmış. kısa bir süre kralın yatagını paylassa da kralın kafasında ve sarayında hatta fransa da ölene kadar etkisini sürdürmüş, tarihe geçmiştir...
• 15. louis'in resmi metresi. kütüphanesinde 3.500 civarı kitap olduğu söylenir. kitapların çoğaltılmasını devlet engelleyince, bunu düzelten, tekrardan basılmasını sağlayan; sevr porselenlerinin gelişmesini sağlayan da yine kendisidir.
• ressam (bkz: charles-andré van loo)'yu görevlendirerek kendisini bir türk sultanı olarak resmettiren ve fransa'da (bkz: portrait à la turque) çılgınlığını başlatan isim.
• 15. louis'nin metresi olanın adı destansıdır ve şöyledir: "jeanne-antoinette poisson, dame le normant d’étiolles, marquise de pompadour, duchesse de menars".
  adam açıkça pompa falan diyerek belirtmiş konuyu zaten.
  
  diğer bir madame pompadour ise rudolf schanzer ve ernst welisch'in 1923 tarihli 3 bölümlük operetidir.
• başta madame de pompadour için inşa edilen petit trianon marie antoinette'e kalmıştır.
  
  edit: düzeltme için lnl'ye teşekkürler!
• madamın ikamet ettiği petite trianon fransız rokokosuna gösterilebilecek başlıca örnektir ayrıca.
• rivayete göre (bkz: wikipedia) "benden sonra tufan" sözünün sahibidir.
• doctor who'nun the girl ın the fireplace adlı bölümüne ( 2x4) konu olmuş orjinali "maitresse" türkçemize "metres" olarak girmiş sözcüğün ortaya çıkmasına sebep olan fransız kadın. moffat abimiz harika iş çıkararak doctor who gibi bir diziye mükemmel yedirmiş konuyu. bu dizide şuana kadar izlediğim en iyi bölümdü. muhtemelen son sezon sonunda top 3 te olur. neden bilmiyorum çok etkiledi beni.
  bu arada pompadour'a gelecek olursak dönemin fransız kralı xv. luis'nin gözdesi olarak nitelendirdiği bu hanım ablamızda yok yok. resim, müzik, politika, "pompa" her şey. isveç çakısı gibi kadın yani. çok da güzel olduğu söylenir, resmedilir. lakin çok erken bir şekilde 42 yaşında verem sebebiyle göçüp gitmiştir buralardan. versailles'da ve fransa'da hayat kalmamıştır kendisinden sonra.