teknolojik belirlenimcilik

• determinizm-özcülük-indirgemecilik-teleoloji vs. gibi geniş bir günah listesiyle suçlanan marx’ın teknolojik determinizme konu edilip sıklıkla alıntılanan cümlesi şudur: “the hand-mill gives you society with the feudal lord; the steam-mill society with the industrial capitalist.” poverty of philosophy http://www.marxists.org/…overty-philosophy/ch02.htm
  “el değirmeni size feodal beylerin olduğu bir toplumu, buhar makinesi ise sanayi kapitalistinin olduğu bir toplumu verir.” felsefenin sefaleti
• marx'ın teknolojik belirlenimcilikle suçlanmasına yol açan iki temel eseri var. bunlardan ilki "zur kritik der politischen ökonomie/ekonomi politiğin eleştirisi'ne katkı.
  
  "ulaşmış olduğum ve bir kez ulaşıldıktan sonra incelemelerime kılavuzluk etmiş olan genel sonuç, kısaca şöyle formüle edilebilir: varlıklarının toplumsal üretiminde, insanlar, aralarında, zorunlu, kendi iradelerine bağlı olmayan belirli ilişkiler kurarlar; bu üretim ilişkileri, onların maddi üretici güçlerinin belirli bir gelişme derecesine tekabül eder. bu üretim ilişkilerinin tümü, toplumun iktisadi yapısını, belirli toplumsal bilinç şekillerine tekabül eden bir hukuki ve siyasal üstyapının üzerinde yükseldiği somut temeli oluşturur. maddi hayatın üretim tarzı, genel olarak toplumsal, siyasal ve entelektüel hayat sürecini koşullandırır. insanların varlığını belirleyen şey, bilinçleri değildir; tam tersine, onların bilincini belirleyen, toplumsal varlıklarıdır. gelişmelerinin belli bir aşamasında, toplumun maddi üretici güçleri, o zamana kadar içinde hareket ettikleri mevcut üretim ilişkilerine ya da, bunların hukuki ifadesinden başka bir şey olmayan, mülkiyet ilişkilerine ters düşerler. üretici güçlerin gelişmesinin biçimleri olan bu ilişkiler, onların engelleri haline gelirler. o zaman bir toplumsal devrim çağı başlar. iktisadi temeldeki değişme, kocaman üstyapıyı, büyük ya da az bir hızla altüst eder. bu gibi altüst oluşların incelenmesinde, daima, iktisadi üretim koşullarının maddi altüst oluşu ile —ki, bu, bilimsel bakımdan kesin olarak saptanabilir—, hukuki, siyasal, dinsel, artistik ya da felsefi biçimleri, kısaca, insanların bu çatışmanın bilincine vardıkları ve onu sonuna kadar götürdükleri ideolojik şekilleri ayırdetmek gerekir. nasıl ki, bir kimse hakkında, kendisi için taşıdığı fikre dayanılarak bir hüküm verilmezse, böyle bir altüst oluş dönemi hakkında da, bu dönemin kendi kendini değerlendirmesi gözönünde tutularak, bir hükme varılamaz; tam tersine, bu değerlendirmeleri maddi hayatın çelişkileriyle, toplumsal üretici güçler ile üretim ilişkileri arasındaki çatışmayla açıklamak gerekir.
  
  içerebildiği bütün üretici güçler gelişmeden önce, bir toplumsal oluşum asla yok olmaz; yeni ve daha yüksek üretim ilişkileri, bu ilişkilerin maddi varlık koşulları, eski toplumun bağrında çiçek açmadan, asla gelip yerlerini almazlar. onun içindir ki, insanlık kendi önüne, ancak çözüme bağlayabileceği sorunları koyar. çünkü yakından bakıldığında, her zaman görülecektir ki, sorunun kendisi, ancak onu çözüme bağlayacak olan maddi koşulların mevcut olduğu ya da gelişmekte bulunduğu yerde ortaya çıkar. geniş çizgileriyle, asya üretim tarzı, antikçağ, feodal ve modern burjuva üretim tarzları, toplumsal-ekonomik şekillenmenin ileriye doğru gelişen çağları olarak nitelendirilebilirler.
  
  burjuva üretim ilişkileri, toplumsal üretim sürecinin en son uzlaşmaz karşıtlıktaki biçimidir — bireysel bir karşıtlık anlamında değil, bireylerin toplumsal varlık koşullarından doğan bir karşıtlık anlamında; bununla birlikte burjuva toplumunun bağrında gelişen üretici güçler, aynı zamanda, bu karşıtlığı çözüme bağlayacak olan maddi koşulları yaratırlar. demek ki, bu toplumsal oluşum ile, insan toplumunun tarih-öncesi sona ermiş olur."
  
  marx'ın teknolojik determinizmle malul addedilen diğer metni ise felsefenin sefaleti / poverty of philosophy: "el değirmeni size feodal beyli toplumu verir; buharlı değirmen ise sanayi kapitalistli toplumu."
  
  ayrıca (bkz: ekonomik determinizm)
• teknolojik gelişmeleri göklere çıkarma, kutsama. insanın ve emeğin üstüne icadı koyma.
  insanlara makine verilirse daha niteliksel işler çıkaracakları inancı.
  medya alanında en önemli temsilcisi marshall mcluhan'dır.
• en basit tanımıyla teknolojik olarak mümkün olanın toplumsal ve kültürel olarak da arzulanır olduğu yanılgısıdır.
  teknolojik determinist olmanız için teknolojiyi olumlu olarak nitelemeniz gerekmez.
  teknolojinin yıkıcı etkilerine karşı güçsüz olduğumuzu söylemek de teknolojik belirlenimciliktir.
  tekno ütopik ya da siber septik olabilirsiniz yani.
• bu pozisyonun marx'a atfedilen bicimindeki temel ariza, kanimca marx'in diyalektik dil ve metodunu sebep-sonuc'cu analitik bir bakisa indirgemekten kaynaklaniyor.
  
  surda marx'in diyalektiginin ardina dusersek bunun tersi bir teknoloji okumasinin pek mumkun oldugunu gostermeye calismistim:
  
  (bkz: teknoloji/@ajax)
• zaman zaman kendimde farkettiğim en nefret ettiğim özelliğim... aslında insanı ön plana çıkartmayı ne kadar istesem de 21. yy'da yaşadığımız ve 19.yy'ın filozoflarının, ekonomistlerinin de bugün varolmadığı düşünüldüğünde benim için 2500 yıllık peygamberler tarihi kadar anlamsız gelmesinin sebebidir
  
  bu açıdan harold innisi de anmak isterim...
  
  jacque fresco kadar da değilim bunun için çok seviniyorum...
  
  ama yine de teknolojinin etkisi yadsınamaz... ve 21. yy'da dogmatik olmamak gerekir... ne 7.yy ne 18. ve 19.yy ne 20.yy'ın başında yaşamış adamlar için...
• (bkz: jacques ellul)
• amerikalı sosyolog thorstein veblen tarafından tanımlanmış bir kavram olan teknolojik belirlenimcilik/belirleyicilik (determinizm), toplumların yapılarının ve kültürel değerlerinin sahip oldukları teknolojiler tarafından belirlendiğini varsayar.