tünel

• uzun süre şeytan icadı diye sadece hayvanların geçmesine izin verilen, karaköy taksimi birbirine bağlayan yararlı şey
• hep esneyen kocaman karanlık bir ağızdan girer, hiç kırpışmayan aydınlık bir gözden çıkarsınız.
• rüyada görüldüğünde, üzüntülü günlerin biteceğine ve huzura kavuşacağınıza işaret eden şey.
• fransizlar tarafindan 1875 yilinda kurulan yer altindaki demiryolu hatti. karakoyden beyoglundaki tunel'e kadar 500 metre boyunca uzanir. buradan istiklal caddesi uzerinde calisan eski tramvaya ulasilir. karakoydeki istasyon galata koprusunun arka caddesi uzerindedir. buraya ulasmanin en kolay yolu koprunun ucundaki alt gecidi kullanmaktir. tunel yazisinin bulundugu cikisi kullanmak gerekmektedir. giseden alinan jeton turnikeden atildiktan sonra trene binilebilir.
• beyoğlu'nun başlangıcında (ya da bitişinde, nasıl bakıldığına bağlı olarak) bulunan meydan. bu meydanı çevreleyen üç bina da 1870'li yıllarda inşa edilmiş olup tünel'in hemen yanındaki bina, türkiye'nin ilk apartman olarak kullanılan yapısıdır aynı zamanda. bu binanın şimdi senfoni müzik'in deposu olarak kullanılan alt kısmına inerseniz, binanın temelinde yer alan kolonları ve bu kolonlara atılmış tarihleri görebilirsiniz. binanın ve tünel'in tarihçesi ile ilgilenen italyan bir mimara göre bu binanın inşası sırasında kullanılan taşlar bir ortadoğu ülkesinden getirilmiş. (suriye olabilir) içinde asansör olmayan bu binanın birinci katında mimarın yaptığı eski bir heykel görülebilir. en yukarısı ise bir teras katıdır ve bu terastan istanbul'u panoramik olarak 360 derece görebilirsiniz. tünel'in en meşhur cafe'lerinden biri olan gramofon da bu binanın giriş katında yer alır. binanın üçüncü katı ise volume dergisi'nin güzel bir atmosfere sahip ofisidir.
• tünel.
  
  //(chemin de fér metropolitain de constantinople ou chemin de fer souterrain de galata á pera dit tunnel de constantinople - istanbul şehri treni, ya da tünel adı verilen galata-pera yeraltı treni)
  
  1867 yılının mayıs ayında istanbul'a gelen fransız mühendis eugéne- henri gavand, sefarethaneleri ve otelleriyle beyoğlu'na hayran kalır. yine de bir soru takılmıştır aklına : galata ile pera arasındaki tek bağlantı ve ulaşım yolu yüksekkaldırım'dır. günde ortalama 40.000 kişinin yürüyerek ya da atla inip çıktığı bu yokuşun işlevini üstlenecek bir asansör yapılamaz mı?. galata-pera arası bir tünel açılır ve bu tünelde kısa bir tren çalıştırılırsa, ulaşım büyük oranda kolaylaşabilir. tünelin projelerini hazırlayan gavand, önce fransız hükümetine başvuruyor ve reddediliyor, ardından ingiliz hükümeti genç mühendisi 250.000 ingiliz liralık bir sermayeyle desteklemeyi kabul ediyor. bu sermaye her biri 20 ingiliz lirası değerindeki 12.500 hisseden oluşmaktadır.
  
  gavand'ın tünel projesi 20 temmuz 1868 tarihinde bab-ı ali'ye sunulur ve reddedilir. aynı yılın ağustos ayında fransa'ya dönen henri gavand, ocak 1869'da istanbul'a yine gelir ve 1 şubat 1869 tarihinde abdülaziz ile görüşmeyi başarır. proje ve mukaveleyi bab-ı ali'ye yeniden sunan henri gavand, maliye nazırı sadık paşa'nın ve nafia nazırı edhem paşa'nın desteğiyle isteklerini kabul ettirir, ve 10 haziran 1869 tarihli bir fermanla tünelin imtiyazını elde eder. abdülaziz'in mührünü taşıyan "tünel fermanı" şöyledir.
  
  galata'dan beyoğlu'na yeraltından tünel açılarak bir demiryolu inşası hususuna müsaade edilmesi, fransız tebaasından mösyö gavand tarafından istida olunmuş ve mesele nafia nezareti'ne(bayındırlık bakanlığına) havale edilerek, galata tarafı istanbul'un ticari muamelelerine mahsus bir yer olduğundan, çevresindeki mevkiler arasında mevcut yol ve sokakların sayemde tanzim edilip genişletilmesi ve nakliyat ile geliş gidişin kolaylaştırılıp çabuklaştırılması için galata'dan beyoğlu'na öyle bir yeraltı yolunun inşaası halkça ve ticaretçe istenen kolaylığı vücuda getireceği cihetle ve imtiyaz müddeti bu fermanımdan itibaren ancak kırk iki yıl olmak üzere bu tünelin açılmasıyla demiryolunun yapılması ve bunun hasılatından devlet hazinesine yüzde bir buçuk resim(vergi) verilmesi , ve müteahhidinin devletimden hiçbir suretle hiçbir türlü zarar ve ziyan iddiasına selahiyeti olmaması esas şartlarını ve teferruatını anlatacak şekilde tanzim olunan mukavele ve şartname devlet şurası umumi heyetinde de okunup incelenerek, mucibince istenilen ruhsatın verilmesi münasip ve doğru görüldüğünden, mesele tarafıma arz edilerek izin istendikte yazılı olduğu şekilde yapılması irademe uyduğundan, şahane emrim çıkmış ve iktiza ettiği gibi adı geçen mukavele ve şartname ikişer nusha halinde yazılmış ve adı geçen nezaret ile bahsi geçen gavand arasında imza edilip mühürlenerek teati edilmiş olduğundan, evvelce anılan şartlar ve tayin edilen imtiyaz müddeti ile adı geçen tünelin kazılmasına ve yolun inşasına ait ruhsatı ihtiva eden divan-ı hümayun'umdan bu emir çıkıp, ve hükmü belirtilen mukavele ve şartnamenin eksiksiz yerine getirilmesine bağlı olmak üzere adı geçene verildi. bin ikiyüz seksenaltı yılı safer ayının yirmidokuzuncu günü yazıldı.
  
  6 kasım 1869 (2 şaban 1286) tarihinde, inşaat mühendisi eugéne - henri gavand'la nafia nezareti arasında üç maddelik bir anlaşma imzalanır. bu anlaşmaya göre, osmanlı hükümeti henri gavand'a pera-galata arasında bir "taht-el arz" demiryolu inşa etme hakkını tanımaktadır.
  
  buna göre "the metropolitan railway of constantinople from galata to pera" (galata'dan beyoğlu'na istanbul şehir treni) isimli limited şirket 8 mayıs 1871'de kurulur ve 573 metre uzunluğundaki tünelin inşasına 30 haziran 1871'de başlanır. mühendisler arasında süleyman bey, briot, victor tridon, jules jacobs, paul mugnier bulunmaktadır. 1874 yılının aralık ayında inşaat tamamlanır. mekanik kazı araçları olmadığından yüzlerce işçi çalıştırılır, kazıdan çıkarılan toprak tünelin pera ucunda tepebaşı bahçesi'nin arazisine ve büyükparmakkapı'daki tel sokağı'na, galata tarafındaysa karaköy meydanı'na yığılır. inşaat süresince toplam 180.000 altın lira harcanır. toplam 4002 metrekareyi kapsayan istimlaklere 80.000 lira verilir, 10.000 lirayla da makineler alınır.
  
  tünel kurban bayramı'nın ilk günü olan 14 ocak 1875 tarihinde resmen açılır ve 15 ocak'ta hizmet vermeye başlar. 150 atmosfer gücündeki iki buhar makinesi creusot şirketi'nin, vagonlar david desouche ve ortakları'nındır. yıllık ortalama geliri 50.000 altın liradır tünelin.
  
  gavand, aynı zamanda medrese, perşembepazarı, kumbaracı, yeniçarşı sokaklarında da tünel inşa edip işletmeyi planlamaktadır. tarihin de yazdığı gibi, bu plan gerçekleşmez. bu arada karaköy-şişli tramvay hattını inşa eden fransız şirketi 1911 yılında tünel imtiyazını ingilizler'den (osmanlı hükümetinin mutabakatıyla) devralır; 165.000 osmanlı altını sermayeli ve her biri 5 lira değerinde olan 33.000 hisseli osmanlı tünel anonim şirketi kurulur.
  
  o yıllarda tünel meydanı ve çevresindeki sokaklar oldukça hareketli yerlerdir. burada tünelin önemli payı olduğu söylenebilir. 1913 tarihli annuaire oriental derlemesine göre, tünel sakinleri şöyle sıralanabilir. benditsch(fırıncı), dontis(modacı), jacques adler(kuyumcu), alberti(berber), tomaselli(tüccar), gholiopoulos(çiçekçi), rosetto(ortopedist), behar(halıcı), karl kopp(müzik aletleri), emil rosemann(kitapçı), leopold kraus(terzi), verdoux(gözlükçü), alphonse dufour(mühendis), edenbourg(dişçi), f.w. albert(şark demiryolları umum müdürü), balthazar(doktor), roupen papazian(avukat), minedjian(doktor), peronin(profesör), antoine soutis(kuyumcu), courtessi biraderler(mobilyacı), alexandre rocca(ciltçi), kamilsopoulos(terzi), marc aperghis(kunduracı), wolf stein(terzi), david stein(tüccar), nicolaus benisch(schenker şirketi temsilcisi), menahem hodara(askeri doktor). 1912 kayıtlarında tünel memuru theodossis leylecopoulos'un küçük hendek sokağı 14/3 numarada, istasyon şefi henri daston'un da 25 numarada yaşadığı yazılıdır.
  
  osmanlı tünel anonim şirketi, cumhuriyet'in ilanını izleyen yıllarda imtiyazını korumuşsa da 12 haziran 1939 tarihli ve 3643 sayılı kanunla tüm hakları 175.000 türk lirası karşılığında türkiye cumhuriyeti hükümeti tarafından satın alınmış, ve 16 haziran 1939 tarhli, ve 3645 sayılı kanunla kurulan istanbul elektrik, tramvay ve tünel işletmeleri umum müdürlüğü'ne devredilmiştir. devirden önceki son yılını (1938) 13.777 lira zararla kapatır tünel. istatistiklere göre 854 ton kömür yakarak 71.066 sefer yapılmış ve 5.468.976 yolcudan 81.815 lira gelir elde edilmiştir. buna karşılık giderler 95.592 lirayı buluyordu.
  
  eugéne - henri gavand'ın kitabı, 1876 yılında paris'de typographie lahure tarafından basılmıştır. kitap 42 sayfa olup, vagonlarından gar binalarına kadar bütün ayrıntıların çizim ve hesaplarını gözler önüne seren 25 "planche" içermektedir. bu "planche" lara göre tünelin beyoğlu tarafındaki istasyonunun üst katları aynı zamanda otel olarak planlanmış. bu otel tasarısının gerçekleştiği konusunda hiçbir ipucu yok. o devirlerde yayınlanan annuaire orientale ve annuaire commercial başlıklı derlemelere göre, 19. yüzyılın sonlarında beyoğlunda şu oteller bulunuyordu: pera palace, hotel d'angleterre, tokatlıyan oteli, grand hotel'dorient, hotel des quatre nations, hotel de bysance, hotel de pera, hotel de france, hotel de grande bretagne, hotel de londre, grand hotel de luxembourg, hotel de paris, hotel de vienne, hotel saint petersbourg, grand hotel national, hotel imperial, hotel bristol, hotel germania, grand htel kroecker, hotel des princes...
  
  istanbul metrosu dünyanın en eski üçüncü tünelidir. ilk tünel londra'da (1863), ikincisi new york'da (1868), inşa edilmiştir. pera-galata tünelinin açıldığı günlerde halk yeraltında yolculuk yapmaya çekinmiş, bu nedenle de şirket ek bir vagonla hayvan ve araba taşımaya başlamıştır. ilk vagonların üstü açıktı, ve oturacak yerler bulunamadığından ayakta seyahat edilirdi. bu vagonların kandillerle aydınlatıldığını da eklemek gerek. //
  
  kaynak:
  
  www.uydutvhaber.net/papua/tunel.htm
• üskğdar abdullah ağa caddesi üzerinde olup boğaz köprüsünün altından geçen tünel'e atıfen hemen yanındaki iett durağı ve mevkiye verilen isim
• ilk yıllarında sadece eşya ve hayvan taşımakta kullanılmış çünkü insanlar "ölmeden toprağın altına girmeyiz!" diye inat ediyorlarmış. (bkz: hurafe) sonradan bu hurafeler aşılınca gerçek anlamda metro olmuş.
  açılışından 130 yıl sonra akpli belediye tarafından tünel'in girişine biz insan taşıyoruz yazılması manidardır.
• dünyanın sanılanın aksine, ikinci değil, ilk yeraltı tren yolunu bünyesinde barındıran beyoğlu'nun karaköy'e açılan kapısı. zira ilk metro olarak kabul edilen londra metrosu 1890'da tamamlanmıştır. londra metrosunun özelliği ise, onun yeraltı ulaşımına ilk defa elektriği getirmesindedir. yeraltından geçecek bir tren için açılan ilk tünel, izni bizzat abdülaziz'den alınan ve yapımı 1875'te tamamlanan beyoğlu-karaköy arasındaki tüneldir. buranın elektrikle buluşması ise, malesef çok sonra, 03 kasım 1971'de gerçekleşecektir.
  
  yapımı tamamlandığında islâmî otoriteler, yeraltında seyahat etmenin -insan ya da hayvan- tanrının yarattığı herhangi bir canlının doğasına aykırı olduğunu söylemişler. köstebeklerden bihaber oldukları açıkça görülen bu amcalarca zamanında haram kabul edilen tünel, yapımından 130 sene sonra bile, hâlâ karaköy ve beyoğlu^* arasındaki en hızlı ve rahat ulaşım yolu olmayı sürdürüyor.
  
  http://en.wikipedia.org/wiki/rapid_transit
• hakkında önemli bilgiler veren bir röportaj için..
  http://www.iett.gov.tr/haber_detay.php?nid=178