network effect

• bir ürünü/hizmeti kullanan kişi sayısı arttıkça kullanım değerinin de artmasını ifade eden etki. mesela cep telefonu, mesela facebook.
• türkçe iktisat derslerinde şebeke fayda olarak anılan olgu.
• platformları analiz ederken ilk bakmamız gereken yer yarattığı network etkisi. platforma katılan her kullanıcının, platformu halihazırda kullananlara artan oranda fayda sağlamasına network etkisi diyoruz. network büyüdükçe toplanan veri arttığı için, arz ve talep arasındaki eşleşmenin de başarısı artar. ölçek büyüdükçe yaratılan değer artıyor, bu da daha fazla katılımcıyı sisteme çekerek yaratılan değeri daha da arttırıyor.
  
  her platform şirketi az ya da çok network etkisi yaratsa da bütün network etkileri birbirinin aynısı değil. network etkilerini doğrudan etki ve dolaylı etki olarak ikiye ayırabiliriz. bir platformun değeri, kullanıcı sayısı arttıkça artıyorsa buna doğrudan network etkisi diyoruz. bir sosyal ağı değerlendirirken en önem verdiğiniz özellik arkadaşlarınızla ya da aileniz tarafından kullanılıp kullanılmadığıdır. facebook için düşündüğümüzde kullanıcı sayısı arttıkça platformun da değeri artar. dolaylı ağ etkisi ise, platformu kullanan belirli kullanıcı grubunun, platformdaki başka bir kullanıcı grubuna bağlı olarak etkilenmesidir. uber üzerinden baktığımızda, uber’i kullanan kullanıcı sayısı ne kadar artarsa artsın, sürücü sayısı artmadığı sürece platformun toplam değeri artmaz. uber’in sürücü sayısı arttıkça, daha fazla kullanıcı platforma katılır bu da platformu sürücüler için daha cazip hale getirir.
  
  en başarılı platformlar henüz başlangıç aşamasında bile kullanıcıları platforma katılmaya ikna edebilenlerdir. facebook, google gibi sadece kullanıcıları ikna etmesi gereken, doğrudan network etkisinden yararlanan platformların işleri görece daha kolaydır. uber, airbnb gibi birden fazla kullanıcıyı ikna etmek zorunda olan dolaylı network etkisine sahip platformlar için ayakta kalmak görece daha zor. dolaylı network etkisiyle büyüyen şirketler için başlangıç aşaması hem en heyecan verici hem de en zor an. platformların başlangıcında hiçbir kullanıcı, başarısız olabilecek ya da yeterince ilgi görmeyecek bir hizmete zaman ve kaynak ayırmak istemez. öte yandan platformun vadettiği değeri yakalayabilmek için de kullanıcı sayısının belirli rakama ulaşması gerekir. yani kritik müşteri sayısına erişmek için yeteri kadar tedarikçiye ulaşmanız hayati önem taşır. tedarikçilerin gelmesi de yeterince alıcının gelmesine bağlı. tam bir tavuk-yumurta ikilemi. bu sorunun üstesinden gelebilenler hayatlarına devam ederken, gelemeyenler için hikaye pek de parlak değil. eğer şirket ihtiyaç duyduğu kullanıcılara, hâlihazırda sahip olduğu başka bir platformda sahipse herşey onun için daha kolay oluyor. bir endüstri dikeyinde başarı sağlayan şirket, değişik başka alanlarda da kolaylıkla genişleyebiliyor. bunun görünmez faydası da pazarları birbirine bağladıkça, platformun rekabet gücünün de artması. bugün amazon’un perakende’nin ötesine geçip, müzik stream, cloud, video stream gibi çok farklı alanlara girebilmesinin sebebi bu. apple music için platformuna kullanıcı çekmek, hali hazırda milyonlarca apple kullanıcısı olması sebebiyle pek zor olmasa gerek. tabii ki her şirket apple ve amazon kadar şanslı değil. geniş bir kullanıcı kitlesini çekemeyen platform şirketleri, sistemde çok az kullanıcı olsa da özel ve bağımsız bir değer sunmak zorunda. bu noktada niş bir müşteri grubunu hedeflemek doğru bir strateji olabilir. yelp bu stratejiyi oldukça güzel uyguladı. başlangıçta san francisco’daki etnik yemekler alanına odaklanan yelp, belirli bir grubun ilgisini kazandı. sonra ağızdan ağıza yayılarak amerika’nın tamamında küçük işletmelerin değerlendirildiği bir platform haline geldi. yelp büyüdükçe platformuna rezervasyon alma, online siparişleri yönlendirme ve indirim verme gibi yeni hizmetler de ekleyebildi. her sektörün ve her işin değerlendirildiği bir platform olarak yola çıksa bugün geldiği noktaya gelmesi oldukça zordu.
  
  lumost'un 15. bölümünde bir platform şirketini analiz ederken nelere bakmamız gerektiği var. konuya ilgi duyanlar için linki aşağıya bırakıyorum:
  
  platform temelli iş nasıl analiz edilir?
• yaygınlık -herkes orada- avantajı