petraşevski grubu

• bookchin'in tespitiyle, ekim devrimine uzanan radikal demokrat, popülist ve sosyalist düşüncelerin kaynağı olan rus muhalif grup.
  
  ------------
  1825 aralık ayaklanmasının başarısız olmasının ardından muhalif ruslar -genellikle küçük soylu sınıfı, eğitimli orta sınıf unsurlar, yazarlar ve öğrenciler- küçük, entelektüel "çalışma grupları" oluşturmaya başladı. tarihsel olarak bu grupların en bilineni, toplumsal temeli alt orta sınıf olan petersburglu bir dizi liberal aydından oluşan, çok çeşitli başlıkları ve düşünceleri tartışan, sonraki kuşakların radikal demokrat, popülist ve sosyalist düşüncelerinin pek çoğuna önayak olan petraşevski grubu'ydu.
  
  1845 yılından başlayarak grup düzenli olarak cuma akşamları petersburg'da mikhail petraşevski'nin mütevazı salonunda toplandı. sayıları kırka ulaşan katılımcılar orada güncel olayları incelediler, yazdıkları yazıları yüksek sesle okudular, çok çeşitli toplumsal düşünceleri tartıştılar. bir süre sonra ortaya çıkan muhtelif eğilimlerden bazıları sadece ılımlı siyasal talepleri dillendiren kişilerken, kimileri de ateşli devrimcilerdi. charles fourier taraftarı olan petraşevski ütopik görüşlerinde cömert bir şekilde insancıldı; toplumsal değişime aşamacı bir açıdan yaklaşıyordu ve sıkı bir şiddet karşıtıydı. bu çevrenin en kışkırtıcı üyelerinden biri olan fyodor dostoyevski (sonraki yılların tartışmalı reaksiyoner yazarı) ilk inançlarını muğlak bir toplumsal hıristivanlık formu içine saklasa da ateist materyalizme ve jakoben ideallere sarılmıştı. kurucusu bilinmemekle birlikte bu çevre, paylaştıkları devrimci görüşleri
  değerlendirmek için onlardan ayrı, gizlice toplanan ve silahlı ayaklanmaya kalkışan kimi genç adamları da bünyesinde barındınyordu. ağır cezalık bir suç olmasına rağmen, bir matbaa edinmiş, ama hiç kullanmamışlardı.
  
  1849 yılının nisan ayında, bir yıllık yakın takibin ardından grup üyeleri yakalandı ve dostoyevski dahil yirmi bir kişi ölüm cezasına çarptırıldı. acımasız karakteriyle nikola mahkûmları infaz mangasının karşısına diktikten sonra, son anda ciddi bir karar değişikliğiyle ölüm cezalarını sibirya'da hapse çevirdi. bu sahte infazın ardından en az bir kişi aklını yitirirken, petraşevski hayatının geri kalanını sürgünde geçirdi ve 42 yaşında sefalet içinde öldü.
  
  nikola'nın saltanatı sırasında kendisini doğrudan ifade etmesi engellenen muhalefetin çoğu edebiyata ve edebiyat eleştirisine yöneldi. gerici çarın tahta çıktığı 1825 yılından 1855 yılındaki ölümüne kadar olan dönem rusya'nın avrupa roman yazınına yaptığı olağanüstü katkının başlangıcına tanık oldu. rusya'nın aydın ve sanatçıları bastırılan devrimci enerjilerini, çok parlakça kurgulanmış, çoğu otokrasinin her tür özelliğine, soylular sınıfına, bürokrasiye ve rusya'nın gündelik hayatının baskıcı yönlerine neredeysb açıktan saldıran romanlara yöneltti. aralıkçı sempatizanı, rusya'nın en büyük şairi aleksandr puşkin, en güzel şiirlerinin ve kısa öykülerinin bazılarını nikola'nın yönetimi sırasında yazmıştır. 1842 yılında yayımlanan nikolay gogol'ün ölü canlarkitabı, serflik günlerinde rus toplumunun bütün katmanlarının kıyasıya yergili anlatısını sunuyordu, ayrıca çağdaş rus romanı ilk defa bir toplumsal eleştiri aracı olarak kullanılıyordu; bu eğilim ivan turgenyev'in kitaplarında da kendini göstermekteydi. oldukça etkili başka toplumsal eleştirmenler arasında toplumsal devrimci aleksandr herzen ve romantik devrimci mikhail bakunin vardı. nikola'nın 1855 yılındaki ölümüne kadar rus siyasal hayatı yine de çoğu zaman tuhaf bir şekilde sıkıntılı bir belirsizlik içine düşmüştü. bir yıl sonra rusya'nın türk, ingiliz ve fransız orduları karşısında kırım savaşı'nda yenilmesi, çarın toplumsal düzeninin tamamının ulusal ve uluslararası alanlarda zayıf olduğunu ülkeye hatırlatıyordu.
  ------------
  
  murray bookchin. devrimci halk hareketleri tarihi (üçüncü devrim) cilt 3: 1905'ten 1917'ye rus devrimleri. s. 41-42.