sanremo konferansı ^*

• l. dünya savaşından sonra ortadoğu üzerindeki barış konferansı.
  24 nisan 1920'de san remo'da açıldı ve burada avrupa devletleri dağıtılacak "manda"lar üzerinde anlaşmaya vardılar. suriye'de fransız, irak ile filistin'de ise ingiliz mandasını kuran antlaşmaya balfour deklarasyonu da dahil edildi.
  konferans, ayrıca mezopotamya'nın petrol kaynakları sorununu da çözdü. musul, fransız etki alanından ingiliz etki alanına geçirildi ve petrol gelirlerinden fransa'ya da pay ayrılacağı kabul edildi. suriye, mezopotamya ve filistinli araplar, san remo'nun kurduğu bu yabancı yönetimine karşı çıktılar ve düzenlemeyi wilson ilkelerinin açık bir ihlali olarak değerlendirdiler.^*
• büyük cihan harbinden sonra, 18-26 nisan 1920'de, osmanlı topraklarının paylaşılması ve osmanlı ile yapılacak olan sevr antlaşması'nın şartlarını hazırlamak için, italya'nın sanremo şehrinde toplanan milletler arası konferanstır.
  
  birleşik krallık başbakanı lloyd george, fransa başbakanı alexandre millerand, italya başbakanı francesco nitti ile ta uzakdoğu'dan japonya, yunanistan ve belçika temsilcilerinin katıldığı konferansta birinci dünya savaşı'ndan mağlup olarak çıkan osmanlı devleti topraklarının ve ortadoğu petrollerinin paylaşılması görüşüldü ve sevr (sévres) antlaşması'nın son biçimi tespit edildi.
  mareşal ferdinand foch başkanlığında 19 nisan günü toplanan askeri komitenin görüşlerini alan konsey barış şartlarını belirlemek için çalışmaya başladı. konferansta kürt meselesi, boğazlar ve osmanlı'nın borçları görüşüldü. osmanlı borçları için konferansa katılan devletler bir komisyon kurdu. konferans sırasında hiçbir türk yetkiliye söz verilmedi. osmanlı heyeti'nden galip kemali bey bir muhtıra vererek izmir, adana, erzurum, trabzon bölgelerinde müslüman türk'ün çoğunlukta olduğunu hatırlatıp, kararlar alınırken göz önünde bulundurulması gerektiğini bildirdi. abd başkanı wilson konferansta alınacak kararların adil olması gerektiği üzerinde durdu. öte yandan lloyd george kesinleştirilen kararların gerekirse zorla kabul ettirileceğini söyledi. yunanistan başbakanı venizelos, anadolu'nun işgali için daha sert olunması gerektiğini belirtti ancak öncelikli meseleler nedeniyle bu fikir şimdilik kabul edilmedi.
  konferansta ayrıca birleşik krallık ile fransa arasında bir petrol anlaşması imzalandı. bu anlaşmayla musul'un birleşik krallık'ın ırak manda bölgesine dâhil edilmesi, fransa'ya ırak petrollerinden %25 hisse verilmesi ve petrol taşıma kolaylıkları tanınması sağlandı.
  almanya ile fransa arasındaki meselelerin de ele alındığı konferansta almanya ordusunun büyütülmemesi gerektiği kararlaştırıldı.
  san-remo konferansı'nda osmanlı devleti'nin asya ve kuzey afrika'da bulunan arap toprakları üzerindeki bütün haklarından vazgeçmesi, bağımsız bir ermenistan ile özerk bir kürt bölgesi'nin kurulması kararlaştırıldı. ayrıca, osmanlı devleti'nin eski suriye topraklarında iki a tipi manda teşkil edilerek suriye ve lübnan'ın fransa, filistin'in ise birleşik krallık'ın idaresine bırakılması ırak topraklarının da birleşik krallık'ın mandasına girmesi kararlaştırıldı. teşkil edilen a tipi manda idaresi, söz konusu ülkelerin bağımsız sayılmasını, kendini idare edebilecek siyasi olgunluğa erişinceye kadar manda otoritesi altında kalmasını öngörüyordu. ayrıca izmir ve trakya yunanistan'a bırakılacak, adana ile antalya ve gerisindeki topraklar ise italya ve fransa'nın etkin olacağı bölge olarak tayin edildi.
  boğazlar için yönetim işlerini takip edecek ve güvenliği sağlayacak iki komisyon kuruldu. boğazlar her zaman ticari ve savaş gemilerine açık tutulacaktı.
  konferans tamamlandıktan sonra osmanlı'nın son bulması bütün topraklarının paylaşılmasını öngören bu maddelere osmanlı heyeti itiraz etti. sadece damat ferit paşa teslimiyetçi bir tavır takınarak maddelere sıcak baktı. halk ise bu maddelere hükümetten daha fazla tepki gösterdi. istanbul, sultanahmet'te mitingler düzenlendi.
  22 temmuz 1920 günü devlet erkanı meseleyi görüşmek üzere toplandı. toplantıya padişah mehmed vahdeddin, damat ferit paşa, abdülmecid efendi, şeyhülislam dürrizade abdullah efendi ve diğer devlet görevlileri katıldı. görüşmelerde çıkan kararların kabul edilmesi sonucunda osmanlı'nın hiç değilse anadolu'da varlığını sürdürülebileceği aksi takdirde ise osmanlı'nın tamamen yok olacağı görüşü ağır bastı. küçük itiraz sesleri üzerine damat ferit paşa "kimdir bugün cesaret edip de bu devlet mahvolsun diyecek" sözleri üzerine o cılız ses de kesilmişti. bundan sonra padişah vahdettin, kararlara imza etme taraftarlarının ayağa kalkmasını red düşüncesinde olanların ise yerinde oturmasını isteyince heyetin tamamı ayağa kalktı. sadece ferik rıza paşa çekimserliğini ifade etmişti. sevr anlaşması'nın temelini atan bu konferans, biz türkleri bile isteye ölüme hazırlamaktı. direnmeyi dahi düşünmeyen padişah vahdettin ve ferit paşa hükümetinin çoğu, vatanına ve milletine gayet akılları başlarında olarak ihanet ederler.