memorat

• kısaca ‘sıra dışı kişisel deneyim anlatıları’ diyebileceğimiz memoratlar, efsane ve fabuladan farklı bir tür olarak henüz 20. yy’ın başlarında literatüre girmiş; tanım anlamında bile (ne olduğu veya ne olmadığı) hakkındaki tartışmalar bitmemiş.
  
  carl wilhelm von sydow’un ‘ kişisel deneyimlerin yeniden üretilmesiyle birlikte oluşan, olağanüstü tecrübelerin konu edindiği hikâyeler’ tanımı hemen hemen bütün dünyada kabul görse de memorattaki yerel ve coğrafi unsurların baskın olması (kişi, zaman, mekan algılamalarındaki farklılıklar) nedeniyle hala çok yeni ve tartışmalara açık bir tür.
  
  (bunu biraz daha açalım, mesela bazı bölgelerde bütün olaylar bir tek yerde geçiyor. dere kenarı, mağara, değirmen gibi… bütün anlatılar yöre halkının ‘tekinsiz yer’ dediği tek bir noktada toplanmış dolayısıyla bu da bölge halkının memorat tanımını sınırlandırıyor)
  
  memoratın en önemli özelliği kişisel bir deneyim olması dedik ama illaki anlatıcının kendi başından geçmiş olması da gerekmiyor. ‘ben çocukken babaannem anlatırdı’ ya da ‘bizim köyün yaşlıları anlatır’ gibi ifadelerle de söze başlanabiliyor...
  
  [(rize’de) ben ufak çocuktum. annemlan beraber değirmene gittuk. bizim ordan oturmuş olduğumuz mahallede iki tane değirmen vardı. bi tanesi yol üzerineydi, bi tanesi ormanın içindeydi. ormanın içinde olan değirmen issuz olduğu içun ona kimse gitmezdi. annem, yukarki değirmende sira olmadığı için aşağıki değirmene gitme mecburiyetinde kaliydi. onlan beraber değirmene unu salduk. değirmen güzel dönüydi. birden durdi. değirmen penceresinde kapak vardi. kapak açilip kapandi. rüzgâr esmiyo. annem bişeyler okuyo. ben bilmiyom ne olduğunu. değirmen dönüyordu. ondan sonra yine duruyordu. değirmenun başına bakıyordu ki suyu da kesilmemiş. velakin annem korktu. dayanamadı, yarısı oğulmuş, yarısı oğulmamış kattuk, eve gelduk. ne olduğunu anlayamaduk. anneme sordum. annem dedi ki “cinler”]
  (örnek, mustafa aça - türk halk inanışlarında tekinsiz mekân algısı ve doğu karadeniz bölgesi memoratlarına yansımaları makalesinden alınmıştır)